[demetcool]

Decide: Karar Vermek

Türkçede “karar vermek” anlamına gelen, İngilizce decide kelimesinin yapısı dikkatle incelendiğinde, karar verme eyleminin basitçe bir seçme işleminden ibaret olmadığı, aslında daha da derin bir anlam barındırdığı görülecektir: İngilizcedeki -cide soneki, “son, kesinti, bitiş” anlamına gelmektedir. Bu soneki alan bütün kelimeler, bir halin ya da varlığın varoluşunun sona erdirilmesini ifade ederler: fratricide kardeşin, germicide tohumun ya da mikrobun, genocide soyun, homicide insanın, insecticide böceğin, matricide annenin, parricide anababanın, patricide babanın, pesticide yine böceğin, regicide kralın, sororicide kızkardeşin, suicide kendinin ve son olarak tyrannicide tiranın varlığının sona erdirilmesidir.

Sonuna geldiği her kelimeye “sona erdirme” anlamı katan bu -cide soneki, de- önekiyle birleştiğinde karşımıza decide kelimesi çıkar. Bilinen yaygın anlamıyla bu kelime bize, “karar verme”nin birden fazla seçenek arasından bir seçeneği seçmek anlamına geldiğini ifade etmektedir? Oysa İngilizcede de- öneki, bir halin tersine çevrilmesini, o halden uzaklaşılmasını, olacak bir şeyin olmamasını sağlayan bir önektir. Oldukça istisnai bir kelimeyle karşı karşıyayız yani: Sona erdirme halini ifade eden -cide soneki, bir halin tersine çevrilmesini sağlayan de- öneki ile birleşerek, sona erdirme halini tersine çevirmekte, sona erdirmeme halini mümkün hale getirmektedir.

Şöyle mi demelidir: Önümüzde birden fazla seçenek var ve eğer biz bunlardan birini seçmezsek, bir halin ya da varlığın varlığı sona erecektir. Fakat bunu söylemekle yetinmek, kanımca mümkün değildir, çünkü birden fazla seçenek arasından birini seçme eyleminin İngilizcede çok daha uygun bir karşılığı vardır: select. Hal buyken, decide kelimesi ya da Türkçedeki anlamıyla “karar vermek” eylemi, aslında ne manaya gelmektedir? Eğer birden fazla seçenekten birini seçip diğerlerini yok etmekse karar vermek, neden bu eylemi tanımlarken kullandığımız “seçmek” kelimesini değil de “karar vermek” ibaresini kullanalım bu seçme işlemi için?

İşte tam da bu hassas noktada; de- öneki ve -cide sonekinin başka kelimelerle kullanıldığında doğurdukları anlamlarla, bu iki ek biraraya geldiğinde doğacak anlamı, masanın üzerine yerleştirip enikonu düşünmek, decide kelimesinin aslında ne anlama geldiğine bir karar vermek gerekecektir. Zira kararsızlık, insan hayatının en ölümcül, en bitirici, en mahvedici halidir; insan, içinde bulunduğu herhangi bir anda eğer o ânı takip eden anda ne yapacağına karar veremezse, o an ölmesi, varlığının son bulması kaçınılmazdır. İlk nefes ile son nefes arasında geçen süreye ad olan ömür, ancak bir kararlılık, –daha etkili bir ifadeyle söylenecek olursa– istikrar içerisinde varlığını koruyabilir. Alınan her nefes bu istikrarı korumak adınadır, nefeslerin art arda dizilişi de ömrün sürekliliğini sağlayan tek haldir, aksi takdirde kalp durur, beyin ölür ve ömür sona erer.

Galiba yavaşça sona yaklaşıyorum ve diyorum ki, decide kelimesi, evet, “karar vermek” anlamına gelmektedir; ama karar vermek seçme eylemini değil, aslında sürekliliğin korunmasını ifade etmektedir. Daha açıkça söyleyeyim: Karar vermenin birden fazla seçenek arasından birini seçmekle zerrece ilgisi yoktur, o eylemin adı basitçe “seçmek”tir; karar vermek ise sadece sürekliliği, istikrarı korumak, bir halin ya da varlığın varlığının sona ermesini önleme çabasından ibarettir. İngilizcedeki de- öneki ve -cide sonekinin yanyana gelmesiyle oluşan decide kelimesinin hem morfolojik hem de semantik çözümlemesi, bize, bu eylemin bir seçme eylemi olmadığını, sadece bir sona erme (-cide) halinin önlenmesini, tersine çevrilmesini (de-) göstermektedir.

İnsan, sadece hayat adına, ömrün istikrarı uğruna, haller sona ermesin, varlıklar varlıklarını korusun diye karar verir. İnsanın ve hayatın en büyük düşmanı, kararsızlık ya da istikrarsızlıktır. Bir sonraki nefesi alma kararını alamıyorsanız, ömrünüz sona erer. Bir sonraki nefesi almama kararını alırsanız da ömrünüz sona erer, bunun adıysa suicide’dir –ya da yine İngilizce ifade edecek olursak, decide to suicide’dir! Zira r, bir kararsızlığın sona erdirilmesini ifade eder. Eylem, anlam bakımından öylesine karmaşıktır ki, hem kararsızlığı sona erdirerek istikrarı korumayı ifade eder, hem de istikrarı korumak adına alınan bu karar, sahibinin varlığını sona erdirir. İntiharın ahlaki bağlamı, r eyleminin cinayet olup olmadığı sorusuna verilebilecek cevaplardan ibarettir. Fakat söylemeden geçmemek gerek: suicide dışındaki bütün -cide’ler tartışmasız cinayet olarak telakki edilmelidir.

Her ne hal olursa olsun, bütün kararsızlıklar ölümcüldür ve bütün kararlar hayatidir.