Mikrobik ishaller ürkütüyor

[Bluesky24]

İshal, kusma ve bazen de yüksek ateş ile ortaya çıkan, dışkılama sayısında artış ile birlikte, dışkının şekilsiz bir hal almasıdır. İshal nedeniyle bağırsak hareketleri artar, normal süreden daha kısa aralıklarla dışkılama ortaya çıkar. İnsanlara ağız yoluyla bulaşan bazı mikroplar 'Gastroenterit' denilen ishal ile ortaya çıkan hastalıklara yol açarlar. Bu hastalıklar yaz aylarında daha sık görülür.

İshaller, çoğunlukla mikroplu suların içilmesi veya bu sularla yıkanmış meyve ve sebzelerin yenilmesiyle ortaya çıkar. Dışkıyla bulaşmış ellerin ağıza götürülmesi sonucu da ishal olabilir. Doğada, özellikle insan ve hayvan dışkılarıyla kirlenmiş sularda yaşayan, ishal nedeni olabilecek çeşitli mikroplar bulunmaktadır. Bunlar özellikle yaz aylarında durgun sular ile kanalizasyonun karıştığı sularda, iyi ilaçlanmamış içme ve kullanma sularında uzun süre canlı kalarak çoğalır. Bu suların içilmesi veya böyle sularla yıkanmış, sıcak ortamda beklemiş gıdaların, örneğin çiğ sebzelerle hazırlanmış salataların ve meyvelerin tüketilmesi sonucu ishal yapan mikroplar, ağız yoluyla alınarak bağırsaklara ulaşır. Bunların bir kısmı bağırsak duvarında iltihap oluşturarak hem bağırsak hareketlerini artırır, hem de bağırsağa su ve iltihap hücrelerinin geçişine neden olur; bir kısmı da bağırsakta iltihap yapmadan, salgıladıkları toksin denilen zehirli maddelerin etkisiyle su ve tuz geçişini artırmak suretiyle ishale neden olur.







Yaz aylarında ishallerin daha sık görülmesinin diğer bir önemli nedeni de besinlerin üreticiden tüketiciye ulaştırılırken soğuk zincirin kırılması sonucu mikropların hızla üremeye başlamasıdır. Mikropların sayısı arttıkça hastalık yapma riski de artar. Ayrıca yazın insanların denize ve havuza girmesi ağız yoluyla bu pis suları yutmalarına ve gastroenteritlerin artmasına neden olur. çok önemli bir başka neden de sineklerin yaz aylarında ortaya çıkmasıdır. Sinekler, mikroorganizmaların taşınmasında rol oynayarak besinlerin kirlenmesine yol açar ve ishale neden olur.

En önemli belirti, dışkılama sayısının artması ve dışkı özelliğinin değişmesidir. Dışkı; cıvık, patates püresi görünümünde olabileceği gibi, sümüksü ve iltihaplı veya su gibi olabilir. İnce bağırsaklarda hastalık yapan parazit ve bakterilerin yol açtığı ishallerde dışkı miktan, su içenği ve dışkılama sayısı fazladır; kalın bağırsakta hastalık yapan enfeksiyon etkenlerinde ise azdır. Su gibi tarif edilen ishallerin çoğunluğu parazitlerin neden olduğu ishallerdir. Ancak bu tip ishallerin en ciddisi ve hayatı tehdit edeni ise dışkının pirinç suyu görünümünde olduğu, kolera mikrobunun yaptığı ishaldir. İltihaplı dışkılamaya neden olan mikroplar ise tifo ve tifo benzeri hastalıklara yol açan Salmonella bakterileridir. Ayrıca kış aylarında daha sık görülen rotavirus ve mevsimsel özellik göstermeyen adenovirus nedenli ishaller özellikle çocuklarda sık olarak görülür. Kalın bağırsakta ishale neden olan bakterilerin bir kısmı ve bazı parazitler dışkının iltihaplı ve sümüksü görünümüne; aynı zamanda duvarını zedeleyerek damarların kanamasına neden oldukları için, kanlı olmasına da yol açarlar.







Dışkının böyle kanlı ve iltihaplı olması dizanteri olarak adlandırılır. Dizanteri nedenlerinden birisi Shigella denilen bir bakteri, diğeri ise Amip olarak adlandırılan bir parazittir. İshalle birlikte bulunan diğer belirtiler karın ağrısı, karında burulma hissi, bazen bulantı, iltihabi durumlarda bunlara ilave olarak ateş görülür. Dışkılamadan sonra tam rahatlayamama hissi de bir diğer belirti olabilir. örneğin kalın bağırsak ishallerinde ağrı ve rahatlayamama hissi sıktır. Dil kuruluğu, cildin doğal parlaklık, nem ve yumuşaklığını kaybetmesi, gözlerin göz çukuruna çökmesi gibi belirtiler su kaybının işaretleridir. Aşın su ve tuz kaybına bağlı olarak kalp ve damar sistemine ait kalp ritim bozuklukları, sinir sistemine ait şuur bozuklukları ve böbrek yetmezliği gibi ciddi belirtiler de ortaya çıkabilir.







Sağlık kuruluşunda, şüphelenilen gıdaların ve suyun olup olmadığı ve ne zaman tüketildiği, ishalin ne zaman başladığı, karın ağrısı, ateş, dışkıda iltihap ve/veya kan olup olmadığı, hastanın yakınında başka hasta insanların olup olmadığı sorulur. Muayenenin ardından dışkı analizi ve kültürü, kan sayımı ve gerektiği takdirde diğer kan tetkikleri yapılır. Sıvı ve tuz kaybının az olduğu, ishalin hastanın yaşam kalitesini çok bozmadığı durumlarda, hasta yatırılmadan genellikle sadece uygun bir diyetle ayaktan tedavi edilir. İshali olan kimselerin belirtiler düzelene kadar posasız ve yağsız gıdalar alması gerekir. Sebze ve meyveler, kuru yemiş, çikolata, kızartma gibi gıdalar tüketilmemelidir. Yağsız makarna, pirinç pilavı, haşlanmış patates ve patates püresi, haşlanmış yağsız et ve tavuk, yağsız ızgara köfte yenebilir. Ayrıca bol miktarda sıvı alınmalıdır. Aşırı su ve tuz kaybı, ağır dizanteri halleri, kolera şüphesi olan durumlarda hasta mutlaka hastaneye yatırılarak öncelikle ishal ve kusma ile kaybedilen su ve tuzun yerine konması amacıyla serum verilir, daha sonra ishale yol açan etkene göre uygun ilaç tedavisine başlanır. Uygun tedaviyle yaz ishallerinin hemen hepsinde iyileşme tamdır. Ancak mikroplu ortam ile temasın herhangi bir şekilde devam ettiği, gerekli tedbirlerin alınmadığı durumlarda ishalin tekrarlama şansı her zaman vardır.







Alınması Gereken önlemler







Besinlerin üreticiden tüketiciye kadar ulaşmasındaki her safhanın denetlenmesi gerekir. Kabuğu soyulabilen gıdaların kabukları mutlaka soyulmalı; soyuImayanIarın ise iyice yıkanarak tüketilmesi uygundur. Elde hazırlandığı için hijyen konusunda özel önem gerektiren ve iç sıcaklıkları zararlı mikropların ölmesini sağlayacak kadar yükselmeyen ızgara köftelerden; havasız ortamda mikropların toksin üretme riski olması nedeniyle bütün olarak çevrilmiş tavuktan; pastörize edilmemiş sütten yapıldığında Malta hummasına (Bruselloz) neden olabilecek peynirden, vakumlu paketi açılıp kısa sürede tüketilmeyen sosis ve salamdan uzak durulmalıdır. Sütlaç, kazandibi, muhallebi, dondurma gibi sütlü tatlılar da hazırlandıktan sonra soğutucuda tutulmadığı takdirde tehlikelidir. Fıstık, ceviz gibi yağlı tohumlarda; mısır, pirinç gibi besinlerde üreyebilen küf toksinleri, pastörize edilmemiş sütte bulunan Brucella ve en tehlikelilerden biri olan Salmonella insan sağlığını tehdit etmektedir. Patateste filizlenme nedeniyle artan solaninin toksini, 20-30 zehirli türü olabilen mantardaki doğal toksinler ve midye, istiridye ve kabuklu deniz hayvanlarından geçen Salmonella ve benzeri bakteri toksinleri de en sık görülen etkenler arasında yer alır.







çiğ yumurtadan yapılan mayonez; marul, salata, maydanoz gibi sebzeler de iyi yıkanmadığında risklidir. Her yerde her zaman en güvenilir yiyecek yoğurttur; ızgara ete kıyasla pişmiş tencere et yemekleri; sebze, sarma ve dolma gibi zeytinyağlı yemekler yaz aylarında daha güvenilirdir. Kaynağı bilinmeyen sular tüketilmemeli ve kişisel temizliğe dikkat edilmelidir. Eller her yemekten önce ve sonra mutlaka yıkanmalıdır. Kullanılan ve içilen suların klorlanması pek çok mikrobun yaşamasını önler. Şüpheli suların, şüpheli olmasa bile salgın olduğu bilinen yerlerdeki suların kaynatılarak kullanılması şarttır. Sineklerle mutlaka savaşılmalıdır.

Kaynak:Biruni Laboratuvarı





Kaynak: saglicaklakal.com