[Bluesky24]

Soğan, Zwiebel, Allium cepa

Familyası: Pırasagillerden, Lauchgewaechse, Alliaceae

Drugları: Soğan: Alli cepae bulbus

Soğan kökü'de soğan diyede anılır, yemek ve salatalara katılır, şurub, şerbet, şarap,tentür ve natürel ilaçları yapılır.

Giriş: Pırasagillerin takriben 800 türü mevcuttur ve bunlardan en önemliside soğandır. Bilinen soğanın haricinde soğandan türeyen Çin soğanı: allium chinensis ve Türkistan soğanı: allium abliquum yöresel olarak kulanılan türlerdir. Türkistan soğznı Romanya ve Rusayanın bazı yörelerinde soğan yerine kulanılmaktadır. Bizi asıl ilgilendiren soğanın asıl vatanı Türkistan, Afganistanın Türkistan bölgesi ve Horasan olup zamanla buradan dünyanın diğer ülkelerine yayılmıştır. Mısırlıların piramitleri yaparken sadece bir pramidin yapımı sırasında orada çalışanlar bu günkü değeri ile 360.000 euro olan soğan sarımsak ve turp yemişlerdir. Tarihte ilk yazılı kitaplardan olan Ebers Papyrus'da MÖ: 1500 yıllarında bunlardan bahsedilmektedir.

Botanik: Soğan 40-120 sm boyunda iki yıllık bir bitki olup dikine yükselen bir gövede ve onun iki yanında mavimsi yeşil içi boş uzun yaparaklardan oluşur. Gövdenin tepesinde topuz gibi bir çiçek demeti bulunur ve bu çiçek demetinin etrafını sayısı 100'e yakın çiçeklerden meydana gelir. Çiçekleri 6 oval beyaz renkli ortasında yeşil bir çizgisi vardır ve göbek küre şeklinde beyaz renkli ve 6 adet sarımsı dölenme tozluğu bulunur. Köklerine soğan denir ve soğanları küre veya yumurta şeklinde dış kabuğu sarımsı esmer veya kırmızımsı sarı renktedir.

Yetiştirilmesi: Soğan Türkiyenin hemen her bölgesinde problemsiz yetişir ve yetiştirilir.

Hasat zamanı: Sonbaharda olğunlaşan soğanları sökülerek kurutulur, kurutulurken ya serilir veya saç örğüsü gibi bağlanarak asılır. Şayet birinci yıl sonunda soğanları sökülmeyip bırakılırsa, ikinci yıl çiçek açar ve çiçekleri olduktan sonra tohuma dönüşür.

Birleşiminde:

Birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralıyabiliriz.

a-) Alkilcyteinsulfoksiller: Trans-S-(1-propenyl)-L-(+)-cysteinsulfoksid %0,1-0,2, cycloallin, allin (S-allyl-(+)-cysteinsulfulfoksid), metilalliin (S-metil-L-(+)-cysteinsulfoksid), propylalliin (S-propyl-L-(+)-cysteinsulfosksid)

Bu yukarıdaki alkilcysteinsulfoksitler soğan kesilince parçalanarak oligosulfitler, thiosulfatlar ve alfa-sulfinyldisulfitlere dönüşür ve bu eteryağları oluşur. Bunlardan en önemlisi trans –S-(1-propenyl)-L-(+)-cysteinsulfoksidin allinazenzimi ile parçalanması ile ağlatan thiopropanal-S-oksid ortaya çıkar.

b-) Eteryağları % 0,005-0,046: 1-propenyldisulfid, propyldisulfid, propyltrisulfid, metilpropenyldisulfid, metilpropyltrisulfid, sulfid, trisulfid

c-) Glutamilpeptitler: 1-) gama-glutamil-aminoasitler (kükütsüz olanlar); gama-glutamilvalin, gama-glutamilleucin, gama-amiltyrosin, gamaglutamfenilalanin

2-) gama-glutamil-aminoasitler (kükürtlü olanlar); gama-glutamilmetionin, gama-glutamil-S-metilcystei, glutathion ve S-sulfoglutathion

d-) Flavonitler: quercetin, kaempferol, spiraeosit (quercetin-4'-O-beta-D-glukopyanosit

e-) Minerallerden: Potasyum, fosfor,kükürt, kalsiyum, magnesyum, kobalt, nikel, flor, mangan ve demir

f-) Vitaminler: B1, B2, C, E-Vitaminleri ve beta-karotin

g-) Karbonhidratlar: Mnnan, pektin, pektin, pentosan, fruktan ve glukozlar

i-) Ayrıca: Şeker, inulin ve karbonikasitlerden: protokateşuasit ve ferulasit

Araştırmalar:

Yıllar süren gözlemlerde soğanla beslenenlerin kalplerinin güçlü olduğu ve mide kanserine soğan yemeyenlere göre daha az yakalandıkları vede damar sertliğini önlediği tesbitedilmiştir.

1-) Finlendiya'da 5000 kadın ve erkek üzerinde 25 yıl süren bir araştırmada birleşiminde flavonitler bulunan elma ve soğan gibi besinlerin kalp krizini önlediğini belgelemişlerdir. (ZP.4.96.204)

2-) Hollandada 120.000 kişiüzerinde yapulan gözlemde hergün yarım soğan yiyenlerin mide kanserine % 50 oranında daha az yakalandıkları tesbitedilmiştir. (NH.8.97.457)

Teisşekli: antibiyotik, iltihapları önleyici, kandolaşımını düzenleyici, safra artırıcı, kandaki şekeri düşürücü, idrar söktürücü, krampları önleyici, göğüs yumşatıcı, balgam söktürücü, teskinedici ve kan yapıcı özeliklere sahiptir.

Kulanılması:

a-) Araştırmalara göre sürekli soğan yiyenlerin daha az mide kanserine yakalandıkları ve dahaaz kalp krizi geçirdikleri tesbitedilmiştir, fakat bu araştırmalar tedavi maksadıyla kulanmak için yeterli değidir.

b-) Halkarasında: Soğan şurubu, şerbeti, veya sirkesi başta: Grip, öksürük, bronşit, astım, seskısılmsı, yüksek tansiyon, boyun ağrısı, kalp zafiyeti ve kandaki kolesterol, lipid, ve şekeri düşürücü etkiye sahiptir. Bu etkisi sarımsak kadar değildir.

Yantesiri:

Bilinen bir yantesiri yoktur, fakat nefes yolları rahatsızlıklarına karşı aloe vera noni, kekik-, sinirliot-, hatmi-, ebemgömeci- ve A. Itırkök preparatları daha etkilidir. Kalp rahatsızlıklarına ise alıç-, aslanotu-, kediotkökü-, ve oğulotu preparatları veya Gökçek İksiri daha etkilidir.