Günlük Mesaj

Bluesky24 · 25-04-2010, 12:34 AM

KOAH tedavisinde yeni yaklaşımlar[/b]KRONİK OBSTRÜKTİF AKCİĞER HASTALIĞI TEDAVİSİNDE GELİŞMELER

Dr. Ali Kocabaş

GİRİŞ

Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH); tam olarak geri-dönüşümlü olmayan ve genellikle yavaş bir ilerleme gösteren hava akımı sınırlanması ile karakterize bir hastalık durumudur. KOAH' ın temel özelliği olan yerleşik hava akımı sınırlanması, uzun süre solunum yolu ile alınan zararlı partikül ve gazlara karşı akciğerlerde gelişen anormal inflamatuvar yanıt ile ilişkilidir. Zararlı partikül ve gazlara karşı akciğerlerde gelişen inflamatuvar yanıt, büyük hava yolları, küçük hava yolları, akciğer parankimi ve pulmoner damarları etkilemektedir. Akciğerlerde oluşan inflamasyon, bazı kişilerde ilerleyerek tuttuğu yapılarda geri dönüşsüz yapısal değişikliklere yol açmaktadır. Muhtemelen, genetik olarak antiproteaz ve antioksidan savunmadaki yetersizlik ve/veya inflamasyonun tamir mekanizmalarındaki yetersizlik, zararlı partikül ve gazlarla uzun süre karşılaşan kişilerin bazılarını bu etkilere karşı duyarlı hale getirmekte ve bu kişilerde KOAH gelişimine yol açmaktadır. Büyük hava yollarındaki inflamasyon kronik bronşite özgü klinik tablonun ortaya çıkmasına, pulmoner damarlardaki inflamasyon, bu damarlarda yapısal değişikliklere ve hastalığın ileri aşamalarında pulmoner hipertansiyon gelişimine neden olabilmektedir. Küçük hava yollarındaki inflamasyon ve akciğer parankimindeki inflamasyon ise küçük hava yolu hastalığı ve akciğer parankim hasarı (amfizem) oluşturarak KOAH'a özgü kronik hava akımı obstrüksiyonu gelişimine yol açıyor görünmektedir. Son yıllarda KOAH'ın sadece akciğerleri etkileyen bir hastalık değil, sistemik inflamasyon, iskelet kası fonksiyon bozukluğu, beslenme ve metabolizma bozukluğu, endotel fonksiyon bozukluğu ve renal dolaşım bozukluğuna yol açan sistemik bir hastalık olduğu kavranmaya başlamıştır.

Fizyolojik olarak 25 yaşından sonra yaşla parelel olarak akciğer fonksiyonları (FEVı) azalmaktadır. Bu azalma, sigara içmeyen sağlıklı kişilerde yılda 30 ml boyutlarındadır. KOAH, bu azalmanın ileri derecede hızlanması ile karekterize bir hastalıktır (FEVı deki yıllık azalma yaklaşık 130 ml). Hastalar 45 yaşından sonra, genellikle FEVı değeri 1.5 litrenin altına düşünce (egzerzis dispnesi) hekime başvurmaktadır. FEVı'in 1 litrenin altına düşmesi, solunumsal sakatlığa (istirahatte dispne, günlük işleri yürütmede güçlük) neden olmakta, ve bu dönemden sonra pulmoner hipertansiyon, kor pulmonale ve solunum yetmezliği gelişme oranları artmaktadır.

KOAH, bilim çevreleri, sağlık görevlileri ve kamuoyu tarafından uzun süredir ihmal edilmiştir. Hastalık günümüzde küresel bir sağlık sorunu boyutuna ulaşmıştır. Günümüzde tüm dünyada 600 milyon KOAH'lı hasta bulundugu ve bunların da her yıl 2.8 milyonunun öldüğü tahmin edilmektedir. KOAH'ın 2020 yılında en sık rastlanan 3. ölüm nedeni ve 5. kronik sakatlık nedeni haline gelmesi beklenmektedir. KOAH'a bağlı hastane tedavisinin sık olması ve hastalığın kronik sakatlık yapıcı özelliği nedeniyle KOAH, toplumlara büyük ekonomik yük getirmektedir. Türkiyede'de 2-3 milyon KOAH'lı hasta bulunduğu tahmin edilmektedir. 1965-1997 yılları arasında Türkiye'deki tüm hastanelere kronik bronşit, amfizem ve astım tanılarıyla yatan hastaların sayısı 3.5 kat, hastanelerde bu hastalıklardan ölümlerin sayısı ise 5 kat artmıştır. Gelişmiş batı ülkelerinde KOAH gelişiminde en önemli risk faktörü sigara içimidir. Buna ek olarak, mesleki toz ve kimyasallarla karşılaşma, iç/dış ortam kirliliği de KOAH gelişiminde rol oynamaktadır. Gelişmekte olan ülkelerde çevresel faktörlerin (ısınma ve yemek pişirme amacıyla bitkisel ve hayvansal yakıtların kullanımı, iç ortam kirliliği, pasif sigara içimi, sık geçirilen solunum yolu enfeksiyonları nedeniyle akciğer gelişiminin yetersiz olması, düşük sosyoekonomik düzey vb) KOAH gelişiminde daha belirleyici öneme sahip görünmektedir.

KOAH, spirometrik testlerde geri dönüşümsüz hava akımı obstrüksiyonu varlığı ile tanı konulan bir hastalıktır. Fakat günümüzde mevcut KOAH'lı hastaların sadece % 25'i sağlık kuruluşunca bilinmektedir. Akciğer fonksiyonlarında % 50'ye ulaşan bir kayıp oluşuncaya kadar klinik olarak anlamlı semptomların (istirahat dispnesi) bulunmaması, hafif semptomların hastalarca ve hekimlerce önemsenmemesi, sağlık personeli ve kamuoyunda KOA H bilincinin eksikliği, spirometre cihazının yetersiz kullanımı veya bu cihazın bulunmaması hastalığın erken dönemde tanısını güçleştirmektedir.

Günümüzde KOAH tanısı konulan hastalar, etkin bir şekilde tedavi edilmemektedirler. Bunda hastalığın tedavisinin bulunmadığı ve bu hastalığın hastaların suçu olduğu şeklindeki yanlış hekim inancı büyük rol oynamaktadır. Hastalığın geri dönüşümsüz hava akımı obstrüksiyonu şeklinde tanımlanması ve tedavinin etkinliğini değerlendirmede sadece FEVı'in dikkate alınması da bu yanlış inanca katkıda bulunmaktadır. Oysa, hastalığı erken dönemde saptayarak hastaların sigarayı bırakmalarının sağlanması, hastalığı durdurmakta, bugün var olan tedavi yaklaşımları ile semptomlar ve yaşam kalitesi iyileştirilmekte, alevlenme sıklığı azaltılmaktadır.

İçindekiler

Kaynak: toraks.org.tr