Az ye çok hareket et; meyve sebze ve ögütülmemiş tahıl ye!

[Bluesky24]

Az ye çok hareket et; meyve sebze ve ögütülmemiş tahıl ye!





Cuma, 13 Nisan 2007





Az ye çok hareket et; meyve sebze ve ögütülmemiş tahıl ye!



2 Beslenme uzmanları beslenme konusundaki öğütlerin neden sürekli değiştiği ve uzmanların neden genellikle farklı görüşleri savundukları sorusuyla sıklıkla karşılaşır. Gerçekten de, beslenme konusundaki önerilerin bilimsel tartışmaların batağına saplandığı, besin şirketlerinin çıkarları ve hükümetlerin uzlaşmacı tavırları doğrultusunda biçimlendirildiği görülüyor. öyle olmakla birlikte, beslenmeyle ilgili temel ilkeler konusunda herhangi bir uyuşmazlık söz konusu değil: daha az yiyin, daha çok hareket edin; meyve, sebze ve öğütülmemiş tahıllara ağırlık verin; abur cuburdan uzak durun. Bu ilkelere uyduğunuz sürece beslenme düzeniyle ilgili öteki ayrıntıların önemi yok. Beslenme bülteninin bu sayısını Scientific Americanın Eylül 2007 sayısında çıkan ve çevirisi Cumhuriyet-Bilim Teknikte yayınlanan diyet ile ilgili bir yazıya ayırdık.

Beslenme uzmanları beslenme konusundaki öğütlerin neden sürekli değiştiği ve uzmanların neden genellikle farklı görüşleri savundukları sorusuyla sıklıkla karşılaşır. Gerçekten de, beslenme konusundaki önerilerin bilimsel tartışmaların batağına saplandığı, besin şirketlerinin çıkarları ve hükümetlerin uzlaşmacı tavırları doğrultusunda biçimlendirildiği görülüyor.öyle olmakla birlikte, beslenmeyle ilgili temel ilkeler konusunda herhangi bir uyuşmazlık söz konusu değil: daha az yiyin, daha çok hareket edin; meyve, sebze ve öğütülmemiş tahıllara ağırlık verin; abur cuburdan uzak durun. Bu ilkelere uyduğunuz sürece beslenme düzeniyle ilgili öteki ayrıntıların önemi yok. Bu öneri yıllar boyunca hiç bir değişikliğe uğramadı. 2004 yılında 100 yaşında yaşamına veda eden ünlü kalp uzmanı Ancel Keys ile eşi Margaretin bundan elli yıl önce koroner kalp hastalıklarından korunmak için insanlara önerdikleri önlemler de benzer türde önerilerdi. Yine de, beslenmeyle ilgili öneriler son derece oynak. Beslenme konusundaki araştırmaların yürütülmesi öylesine güç ki, kesin sonuçlara çok ender ulaşılabiliyor. Sonuçlardaki belirsizlik yorumu gerekli kılıyor. Bu yorumlar da kişinin bakış açısına göre değişiyor ve çoğu zaman bilimsellikten uzaklaşıyorlar. İnsanların çok farklı besinlerle beslendikleri gerçeği göz önüne alındığında, bu bilimsel belirsizlik pek de şaşırtıcı olmasa gerek. Beslenme düzenlerinin sağlık üzerindeki etkileri kişinin genetik yapısına göre farklılıklar gösterdiği gibi, bu etkiler eğitim, gelir düzeyi, iş memnuniyeti, bedensel zindelik, sigara ve alkol tüketimi gibi unsurlara göre de değişiyor. Bu duruma basit bir çözüm getirmek amacıyla, araştırmacılar tek bir beslenme düzeniyle ilgili unsurların etkilerini birer birer inceliyorlar. Tek bir besine odaklanan araştırmalar vitamin ya da mineral eksikliğinden kaynaklanan belirtilerin açıklanmasında harikalar yaratmıştır. Ancak beslenme, genetik yapı, davranışsal ve toplumsal unsurların etkisiyle oluşan koroner kalp hastalığı ve şeker gibi süreğen durumlarda bu yaklaşım pek bir işe yaramaz. Beslenme konusundaki bilimsel araştırmaların bu denli kafa karıştırıcı olması, kısmen araştırmacıların herhangi bir besini tüm öteki unsurlardan soyutlayarak incelemelerinden kaynaklanır. Bu tür araştırmalar kişinin sağlık durumunu tek bir besinin tüketimine bağlı olarak değerlendirdiklerinden indirgeyici bir yapı sergilerler. Süreğen hastalıklarda tek bir besin, geniş kapsamlı ve pahalı araştırmalar dışında, hastalık riskini ölçülemeyecek denli az miktarda etkiler. Nitekim, kısa bir süre önce Kadın Sağlığı Girişimi tarafından yapılan ve az yağlı beslenme düzenlerinin kalp hastalığı ve kanser üzerindeki etkilerini inceleyen araştırma da, katılımcıların kısıtlayıcı beslenme düzenlerine uyum sağlayamadıklarını ortaya koymaktaydı. İnsanlar kafeslere kapatılıp belli formüllere göre beslenemeyeceklerinden, araştırma kapsamındaki deneysel ve denetim gruplarının beslenme düzenleri giderek birbirlerine yakınlaşmakta ve farklılıklar uzun erimde en incelikli istatistiksel yöntemlerle bile belirlenemez duruma gelmektedir. ŞİRKETLERİN ALDATMACASI Besin şirketleri elde edilecek sonuçlardan yola çıkarak ürünlerini satabildiklerinden, besinlerin tek başına araştırılmasını yeğler. Bir vitamin eklemesiyle şekerlemeler sağlıklı ürünler olarak pazarlanabilir. Abur cubur yiyeceklerin paketlerinde öne sürülen sağlığa yararlı özellikler tüketicilerin dikkatini dağıtır. öyle ki, ürünün içerdiği kalori miktarı hiçe sayılır. Böylesi bir uygulama önemlidir, çünkü obezliğin özünde kaloriler yatmaktadır. Obezlik, insanların yaktıklarından çok daha fazla miktarda kalori almaları sonucunda ortaya çıkan bir durumdur.ABDde obezlik oranları 1980lerin başlarında yükselişe geçti. Toplumbilim uzmanları bu eğilimin kaloriler içeri yönünü genellikle, evde pişirilen yemeklerden çok daha fazla kalori içeren hazır yemekleri çekici kılan, yoğun iş temposuna bağlarlar. Oysa kalorilerdeki bu dengesizliği yaratan başka etmenler de var. 1980de iktidara gelen Reagan yönetimi sanayide denetimin hızla kaldırılmasına ve tarım sektöründekilerin daha fazla besin üretmelerine yol açtı. ülkede kişi başına düşen kalori miktarı 1980i izleyen yirmi yıl içinde günde 3200den 3900a çıktı. 1980lerin başları aynı zamanda hisse senedi sahiplerinin kısa dönemde daha yüksek temettü isteminde bulunmaları, besin şirketlerini zaten aşırı kalori tüketen pazarlardaki satışları daha da artırmaya zorladı. Şirketler satışlarını artırmak amacıyla daha önce kaçınılan davranışları körüklemeye başladı. Bu da zamanla toplumsal normların değişmesine, insanların öğün aralarında daha sık yemelerine ve mağazalarda atıştırmalarına, porsiyonların giderek büyümesine neden oldu.Süpermarketler, insanlara çok önemli bir toplumsal hizmet sunmakla birlikte, birer sosyal hizmet kurumu değiller. Görevi olabildiğince çok miktarda besin ürünü satmaktır. Süpermarketlerde rafların konumundan, fon müziğin türüne her bir ayrıntı pazarlama araştırmaları esas alınarak tasarlanır. ORGANİK BESİNLER DAHA MI SAĞLIKLI?Organik besinler besin endüstrisinde en hızlı gelişen alan. Bunun bir nedeni insanların daha sağlıklı ve besleyici olduklarına inandıkları besinlere daha fazla para harcamaya hazır olmaları. ABD Tarım Bakanlığı Organik Lisanslı meyve ve sebze üreticilerinin kimyasal haşere ilaçları, tarım ilaçları, suni gübreler, genetik değişime uğramış tohumlar, ışınlama ya da kanalizasyon atıklarından türetilen gübrelerden yararlanmalarını yasaklar. Denetmenler üreticilerin bu kurallara uyulup uyulmadığına dikkat eder. Bu alanda daha önce yapılan araştırmalar, organik besin çiftliklerinin hemen hemen geleneksel çiftlikler denli verimli olduklarını, bunların daha az enerji harcayıp, toprağa daha az zarar verdiklerini ortaya koyuyor. Kimyasal böcek ilaçları kullanılmadan üretilen organik besinleri yiyenlerin bedenleri bu kimyasallardan çok daha az zarar görüyor. Organik besin üretme koşulları doğal gübrenin ön bir işlemden geçirilmesini zorunlu kıldığından, organik besinlerin en az geleneksel besinler denli, hatta daha da güvenli olmaları gerekiyor. Benzer biçimde, organik besinlerin en az geleneksel besinler denli besleyici olmaları gerekir. Organik besinler daha bitek topraklarda yetiştiğinden mineral içeriği daha yüksek oluyor. Gelgelelim, vitamin ve antioksidanlar söz konusu olduğunda organik besinlerle geleneksel besinler arasındaki farklılıkların gözler önüne serilmesi çok daha güç. Bu tür besin maddelerinin yüksek düzeyde olması, bitkinin genetik yapısına ya da hasat sonrasında olumsuz koşullardan ne denli korunduğuna bağlıdır. Yine de, kimi ön araştırmalar birtakım üstünlükleri ortaya koyuyor: organik şeftali ve armutlar C ve E vitaminleri açısından daha zengin, böğürtlen ve mısır daha fazla antioksidan içeriyor. Bir olasılıkla organik besinlerin daha yüksek düzeylerde besleyici madde içeriyor olabilir. Ne var ki, bu maddelerin insan sağlığında kayda değer bir gelişme sağlayıp sağlamadıkları henüz bilinmiyor. Tüm sebze ve meyveler, farklı bileşim ve yoğunluklarda da olsa, sağlığa yararlı maddeler içeriyor.





Çarşamba, 09 Ocak 2008 )