DİZANTERİ

[Bluesky24]

DİZANTERİ

Dışkıda makroskopik olarak kanın görüldüğü ishallere, kanlı ishal denir. İshalle seyreden hastalıklar, gelişmekte olan ülkelerde halen önemli ölüm sebepleri arasındadır. Özellikle bebeklerde, küçük çocuklarda ve yaşlılarda bunun önemi bir kat daha artar.

Kanlı ishaller dizanteriform ishal olarak da adlandırılır.

Çeşitli etkenler söz konusudur. En sık bakteriyel (Shigella cinsi bakteriler ve EHEC) ve paraziter (en sık E.histolytica) etiolojik ajanlar sorumlu tutulmaktadır.

İshalli tablolarda sıklıkla kusma eşlik edebilir. Genelikle kendi kendini sınırlayan bir tablo olmasına rağmen ishalin kanlı olması önem taşır. Sıklıkla okullarda, mahallelerde ve ailelerde küçük salgınlar yapar.

Bakterilerde en sık Shigella ve EHEC kanlı ishal yaparken, protozoonlardan ise en sık Entamoeba histolytica nedendir.

Ishallerden korunmada genel hijyen kuralları geçerlidir. El yıkama ve gıdalarla temas önemlidir. Gıda sektöründe çalışanlar kaynak olabilir.

Tedavide etkene yönelik antibiyoterapi uygulanır. Yaşlılarda ve küçük çocuklarda eletrolit ve sıvı dengesinin korunması önemlidir.

Zaman zaman antibyotiklere bağlı da kanlı ishal gelişebilir. Bu durumda antibiyotik tedavisi kesilip, uygun tedavi başlanılmalıdır.



Basilli Dizanteri

Shigella grubu mikroplar tarafından meydana getirilir. Tek tük vakalar halinde yurdumuzun her yerinde devamlı olarak vardır. Şartlar uygun olunca salgınlar da yapar. Dizanteri basilinin kaynağı insanlardır.



Bulaşma:

Direkt temas veya su, besin maddeleri ile dolaylı yoldan olur. Direkt bulaşmada, hastanın ellediği kapı tokmakları, çatal, kaşık, bardak, havlu veya tuvalet musluklarından alınan basiller de söz konusudur. Dizanteriyi hafif geçirenler, yatmaya ihtiyaç duymadan ayakta gezenler, hastalığı kolayca yayarlar. Bir insanda hafif hastalık yapan dizanteri basili, diğer bir insanda ağır bir hastalık tablosuna yol açabilir. Hastalığı hiçbir belirti vermeden geçiren dizanteri taşıyıcıları da vardır. Dolaylı bulaşmada besin maddelerinin mikropla kirlenmesi durumu görülür. Portör(hastalığı belirti vermeden taşıyan) satıcı, aşçı, garsonların ve diğer gıda ile uğraşanların basili bulaştırması ile ekmek, süt, salata, meyve gibi pişmeden yenen ve içilen maddelerden, hastalık kolayca alınmaktadır. Dizanterinin yayılmasında karasinekler de yol oynar.

Dizanteri salgınları yaz aylarında çıkar. Denize dökülen lağımlardan karışan basillerle plajlarda hastalığı almak mümkündür. Dizanteriye her cins ve yaştaki kişiler yakalanabilir. Çocuk ve yaşlılarda, diğer bir hastalığın nekahatinde bulunanlarda, dolaşım yetmezliği olanlarda, hamilelerde ve veremli olanlarda ağır seyreder. Hastalığın kuluçka süresi, ortalama olarak 3-6 gün arasında değişir.



Belirtileri:

Kuluçka dönemini takiben ani olarak başağrısı, halsizlik, kusma, titreme ile ateş yükselir. Karın ağrısı ile birlikte ishal başlar. Hasta günde 10-120 gün arasında tuvalete gider. Dışkı içinde kan, balgam ve cerahat mevcuttur. Dışkılama, karın ağrısını takip eden burultuyla başlar. Arkasından şiddetli bir ağrı ile sarsak içeriği dışarı atılır. Bazen hasta tuvalete gidemeden yatağa dışkılar.

Dilin üstü paslıdır. Hastalık ilerledikçe dil şişer. Karın muayenesinde kalın barsaklar sucuk gibi ele gelir ve ağrılıdır. Ayrıca, mide-barsak sindirim salgısında azalma olduğundan hazımsızlık da ortaya çıkar. Barsakta gaz vardır. İdrar yaparken yanma, bazen durdurulamayan hıçkırık vardır. Tansiyon, hastalığın 2-3. günü düşer, nabız sayısı artar.

Çocuklardaki dizanteri daha değişik seyreder. Çocuklarda sinir sistemi belirtileri fazladır, huzursuzluk, durgunluk, havaleyle seyreder. Su kaybı belirtileri çoktur. Dışkıda balgam boldur. Dışkı yeşil renktedir. Dizanteri erişkinlerde 10-15 gün sürer. Kronikleşen dizanteri ise gelip geçici iyileşmelerle senelerce sürebilir. Uygun bir tedavi ve diyetin yapılmaması ve basilin özelliklerine bağlı olarak dizanteri kronikleşebilir.



Komplikasyonları (Hastalığın seyrinde ortaya çıkabilen durumlar[img]/images/smilies/smile.gif[/img]

Makat çevresi apseleri, prolapsus ani(makatın dışarı çıkması), idrar torbası iltihabı, dizanteri romatizması, göz kapağı mukozasının iltihabı(konjunktivit), idrar yolu iltihabı, kaslarda felç nadir de olsa görülebilir. Çocuk ve yaşlılarda fazladır. Basilli dizanteri tipik belirtileri ile kolayca tanınır. Fakat amipli dizanteriden klinik belirtileri ile ayırt edilemez. Kesin tanı, dışkıdan kültür yaparak dizanteri basilini üretmekle konulur.



Tedavi:

Hasta, yatak istirahatine alınır. Önce beslenmesi ayarlanır. Bol sıvı verilir. Posa bırakan gıdalar verilmez(sebze, meyve gibi). Midede azalmış bulunan hidroklorik asit, limonata şeklinde veya özel ilaçlarla tamamlanır. Yemekten sonra sindirim enzimleri içeren ilaçlar verilir. Şiddetli ağrılara karşı; karın üzerine sıcak su torbaları ve termofor koymak iyi gelir, geceleri ilaç verilir.

Tedavide ilaç olarak en önemlisi, direkt olarak basil üzerine etkili olan ilaçlardır. Bunlar arasında tetrasiklin, kloramfenikol, sulfamidler ve streptomisin sayılabilir. Bu ilaçlar, mutlaka bir doktor denetiminde kullanılmalıdır.



Korunma:

Hastalar, sağlamlardan ayrılır, dışkı dezenfekte edilmeden tuvaletlere dökülmez. Dizanteri hastaları ve taşıyıcıları, besin maddeleri işçiliğinden muaf tutulur. Sular klorlanır. Sütler iyi kaynatılır ve pastörize edilir, çiğ sebze ve meyveler temiz ve bol su ile yıkanır. Salgınlar esnasında çiğ sebze ve meyve yememelidir. Besinler kara sineklerden korunmalı, el temizliğine dikkat edilmelidir. Korunmada yaygın olarak kullanılan bir aşısı yoktur.



Amipli Dizanteri

Entamobea histolytica ismi verilen bir amip tarafından meydana getirilen dizanteri şeklidir. Bu amip, insanlara ait bir parazittir. Bunun bir canlı hareketli şekli, bir de kist şekli vardır. Tabiatta ancak kist şeklinde bulunur. Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim bölgesinde yaygındır. Birinci Dünya Savaşı'nda Mısır'daki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve Anadolu'nun soğuk sıcak her bölgesine yayılmıştır.

Amibin kaynağı insanlardır. Canlı şekli dayanıksız olduğundan, bulaşmada önemli değildir. Bulaşmada dayanıklı olduklarından kistler rol oynamaktadırlar. Sulara, çiğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol açarlar. Hastalığın bulaşmasında karasineklerin de rolü büyüktür.

Amipli dizanteri tek tük rastlanan bir hastalıktır. Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol açmaz. Ağızdan alınan kistler, doku içinde ilerler, barsakta ülserlere neden olur. Amipler bazen portal damar(karaciğer kapı toplardamarı) içine girerek karaciğere ulaşır, sonuçta apselere yol açar. Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir. Akut amipli dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 gün sonra ortaya çıkmaktadır.



Belirtileri:

Belirtilerin derecesi iklime, kişinin bünyesine ve amibin cinsine göre değişiklikler gösterir. Akut amipli dizanteri, hastalığın klasik şeklidir. Belirtiler basilli dizanteriye benzer. Farklı olarak, bunda genellikle ateş yoktur. Ancak barsakta gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yükselir. Hafif belirtiler ve nöbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi görmeyen veya hiçbir hekim tarafından müdahale edilmeyen vakalar kronikleşir. Amip hali denen hafif hastalık, kronik dizanterinin meydana gelmesinin başta gelen sebeplerindendir.



Komplikasyonları:

Barsak gangrenleri, barsak kanamaları ve delinmeleri, barsakta kanser gelişimi, hepatit(karaciğer iltihabı), karaciğer apsesi ve diğer organ apseleri sayılabilir. Amipli dizanteri; ishal yapan diğer hastalıklarla ve en çok da basilli dizanteri ile karışır. Kesin tanı; dışkıdan (tazeyken) alınan bir parçanın mikroskopla incelenip amiplerin görülmesiyle olur.



Tedavi:

En önemli ilaç emetindir. Klorokin, metronidazol de etkilidir. Diğer özellikler, basilli dizanteride olduğu gibidir.



Korunma:

En önemli konu, hastaları tedavi etmek, portörlük(taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel olmaktır. Diğer özellikler, basilli dizanteride olduğu gibidir.



Kaynak: Sağlık Rehberi