Böbrek Hastalıklarında Diyeti

[Bluesky24]

Hazırlayan: Emine Polatateş



Diyet Uzmanı

Böbrek fonksiyonlarının bozulmasıyla metabolizmayı etkileyen önemli olaylar birbirini izler. Böbreklerden su, sodyum, potasyum, fosfor gibi maddeler ile üre, ürik asit, kreatin gibi protein atığı zehirli maddeler atılamaz, kanda birikir. Bu değişiklikler sebebiyle beslenmede bazı önlemler almak gerekir. Hastanın laboratuar bulgularına göre doktoru özel bir diyet önerir. Diyet uzmanının hazırlayacağı diyet ile protein, tuz potasyum, fostor ve su miktarları kontrol altına alınır.

Yiyeceklerde birden fazla besin öğeleri bulunur. Hastanın hangi besin öğesinin hangi yiyeceklerde bulunduğunu bilmesi, diyetini iyi kullanmasını sağlar. Diyet uzmanı bu konularda gerekli açıklamaları yapıp yol gösterir.

PROTEİN



Vücut hücrelerinin yapıtaşıdırlar. Vücudun büyümesi, gelişmesi yıpranan hücrelerin onarılması için gereklidir. Et, balık, tavuk, süt ve türevleri, yumurta kaliteli protein kaynaklarıdır. Proteinin fazla alınmasında; bulantı, kusma iştah azalması az alınmasında; yorgunluk, güçsüzlük, kilo kaybı olur.

POTASYUM



Böbrekler tarafından kontrol edilen bir madensel öğedir. Kandaki düzeyi 3,6-5,5 meq/L'dir Günlük gereksinimi 2 mg'dır. Vücudun asit-baz dengesi ve normal kalp atışı için önemlidir. Böbrek hastalarında potasyumun fazlası böbreklerden süzülemez, kanda potasyum seviyesi artar, kavun, koyu yeşil yapraklı sebzeler, bal kabağı, patates, domates, kuru fasulye, fındık ve sütte potasyum bulunur.

FOSFOR



Kalsiyum ile fosfor kemikleri ve dişlerin sertleşmesini sağlayan bir madensel öğedir. Kandaki düzeyi 2,5-4,2 mg'dır. Günlük gereksinimi 500-700 mg'dır Böbrek hastalarında fosforun fazlası vücuttan atılamaz. Kanda fosforun artması, kemiklerdeki kalsiyumun dışarı atılmasına sebep olur. Proteinden zengin gıdalarda fosfor bulunur. Balık, organ etleri, sosis, salam, sucuk, yumurta, süt ve türevleri , kuru baklagiller, kurutulmuş meyveler, tahıllar fosfor kaynaklarıdır.

SODYUM



Vücuttaki bir madensel öğedir, Kandaki sodyum düzeyi 134-144 meq/ L'dır. Günlük sodyum gereksinimi 2,5-7 gr'dır. Buda 7,5-18 gr sofra tuzudur. Böbrek normal çalışmadığı zaman sodyum vücutta kalır. Sodyumun fazlası vücutta sıvı birikimine sebep olur. Tuz içeren yiyecekler şunlardır: Sucuk, Pastırma, salam, sosis, kavurma etler, dil, dalak, yürek, işkembe, soslar, hazır çorbalar, hazır her türlü gıdalar, tuzlu bisküvi, kraker, tuzlu kuruyemişler, konserve yiyecekler, salamura yiyecekler, turşular, zeytin, salça, soğan, sarmısak tozu.

SIVI



Akıcı durumda olan içeceklerdir. Su, kahve, çay, süt jöle, dondurma, çorba, soslar, meyve suları sıvı yiyeceklere örnektir. Böbrek hastalarının sıvıyı dışarı atma sorunları vardır. İdrar kusma, ishal ve fazla terleme ile de vücuttan sıvı atılır. Böbrek hastaların alacağı sıvı miktarı günlük çıkarılan idrar oranına bağlıdır, Pratik olarak şu formülle hesaplanır.

Alıncak Sıvı Miktarı 24 Saat x 0,5 x Ağırlık x 1 gün önce çıkarılan idrar miktarı.

Vücutta sodyum ve sıvının fazla bulunması yüksek tansiyon, nefes darlığı, ödem ve kilo artışına sebep olur. Fazla tuzlu yiyen kişi susar ve çok su içer. Çok su kilo artışını sağlar. 1 su bardağı su 160 gram'dır. İki su bardağı su içtiği zaman ortalama yarım kilo alınır.

Sıvı kontrolü için



1- Sofra tuzu ve sodyumlu yiyeceklerden sakının,



2- Susuzluğunuzu giderecek kadar için,



3- Limon dilimleri ve çiklet ile ağzınızı nemlendirin,



4- Ağzınızı soğuk sıvılarla çalkalayın fakat içmeyin.

DİYET ÖRNEKLERİ



1- Kronik böbrek hastalarında uygulanan diyet



40 Gram PROTEİNLİ TUZSUZ DİYET



(1500 kalori, 1400 mg Potasyum, 600 mg Fosfor, 300 mg Sodyum)



Günlük Yiyecek Miktar (gram) Ölçü



Süt veya yoğurt 200 2 çay bardağı



Yumurta 50 1 adet



Et-Tavuk-Balık 90 3 köfte kadar



Ekmek 125 5 ince dilim



Sebze - 2 porsiyon



Meyva - 2 porsiyon



Yağ 20 2 yemek kaşığı



Bal veya reçel 20 2 tatlı kaşığı

40 GRAM PROTEİNLİ DİYETTE



ÖRNEK YEMEK LİSTESİ



SABAH :



Çay veya ıhlamur(Şekerli)



1 adet yumurta veya 1 kibrit kutusu kadar tuzsuz peynir



2 tatlı kaşığı bal veya reçel



1 tatlı kaşığı tuzsuz yağ



1 ince dilim ekmek

ARA ÖĞÜN : 1 porsiyon meyva



ÖĞLE :



2 adet ızgara köfte veya aynı miktar et, tavuk



2 yemek kaşığı bitkisel yağlı sebze yemeği



1 çay bardağı yoğurt



2 yemek kaşığı pirinç pilavı



1 kase nişasta peltesi

ARA ÖĞUN : 1 porsiyon meyva



AKŞAM :



30 gram 1 küçük parça haşlama et



2 yemek kaşığı makarna



2 yemek kaşığı bitkisel yağlı sebze yemeği



1 ince dilim ekmek



GECE 1 çay bardağı süt (Şekerli)

2- Hemodiyaliz hastalarında uygulanan diyet



60 Gram PROTEİNLİ TUZSUZ DİYET



Günlük Yiyecek Miktar (gram) Ölçü



Süt veya yoğurt 300 3 çay bardağı



Tuzsuz peynir 30 1 kibit kutusu kadar



Yumurta 50 1 adet



Et-Tavuk-Balık 120 4 köfte



Ekmek 150 6 ince dilim



Sebze - 2 porsiyon



Meyve - 2 porsiyon



Yağ 20 2 yemek kaşığı



Bal veya Reçel 20 2 tatlı kaşığı

NOT



1- Kalorinizi yükseltmek için çay, ıhlamur, et suları, tuzsuz yağ, nişasta, şeker, sade akide şekeri, pişmaniye, sade lokum yiyebilirsiniz.



2- Sebzeleri yıkadıktan sonra küçük parçalara bölüp haşlayın, haşladığınız bu suyu dökün, yağ istenirse et ilavesi ile pişirin. Yemeklerin suyunu yemekten kaçının.



3- 1 yumurta 1 köfte kadar (30 gr ) et aynı değerdedir. İstenirse birinden biri yenebilir.



4- 1 köfte kadar (30 gr) et yerine 3 yemek kaşığı kuru fasulye, nohut, kara bakla, barbunya, mercimekten birini yiyebilirsiniz.



5- Etlerden koyun etini ve tavuk beyaz etini ve balığı tercih ediniz.



6- Bitkisel sıvı yağlar ve zeytinyağı kullanınız.



7- 5 öğünde az az, sık sık besleniniz. Yemeklerinizi yavaş yiyiniz.

YENİLMEMESİ GEREKEN YİYECEKLER



1- Önerilenden fazla süt, yumurta, et, balık, dil ve işkembe (işkembeyi 10 günde bir yiyebilirsiniz).



2- İçeriği bilinmeyen çörek, kek, kurabiye, pastalar



3- Konserve, turşu, salamuralar, sucuk, pastırma, sosis, salam, sakatatlardan karaciğer, beyin, böbrek, dalak, yürek.



4- Çikolata, kuruyemişler, meşrubatlar, boza, kahve, kakao, neskafe



5- Tahin helva, tahin, pekmez



6- Bulgur



?- Pancar, bakla, ıspanak, pazı tatlı kabağı,. mantar, enginar, asma yaprağı,karalahana



8- Muz, kavun



9- Tuz ve tuzlu yiyecekler, kabartma tozu, et suyu tabletleri

ÖNERİLER



Dışarıda Yemek Yerken,



- Özel diyet uyguladığınızı her zaman belirtiniz



- Günlük et gereksinmenize göre etinizin miktarını ayarlayın. İsteyeceğiniz et salçasız veya haşlanmış tavuk, hindi ızgara et, biftek hamburger olabilir.



- Yiyebileceğiniz miktarda sebze veya salata isteyiniz. Salatalarınızı sirke ve yağ ile lezzetlendiriniz.



- Kızarmış ağır hamur tatlılarından kaçınınız. Müsaade edilen meyveler, sütlü tatlılar, dondurma yenebilir.



- Şerbet, buzlu meyve suları, jöleler, kahve ve çay günlük sıvı ihtiyacınıza göre alınabilir.



- Haftada 1-2 kez birer duble alınan alkolün böbreğe fazla zararlı etkisi yoktur. Aşırı alkol ülserli hastalarda kanama riskinin artmasına, terlemeyi artırarak idrar miktarının azalmasına, tansiyonun yükselmesine sebep olabilir.



- Sigaranın akciğerlerde, damar sistemi ve ülserde olumsuz etkileri vardır. İçilmemesi önerilir.





Kaynak: saglik.gen.tr