[Bluesky24]

SEDEF HASTALIGI HAKKINDA



Sedef hastaligi hakkinda bilinmesi gerekenler

******

Psoriasis, sik rastlanan kronik nüksedici ve degisken klinik özellikleri olan bir deri hastaligidir. Keskin sinirli, evitemli plak ve papüller üzerinde yerlesmis parlak, beyaz kabuk renginden dolayi halk arasinda "sedef hastaligi" adiyla aniliyor.

******

Nerelerde görülür?



* Klasik Sedef Hastaligi (Psoriasis vulgaris) özellikle diz ve dirsekte, kalça bölgesinde, vücudun sürtünmeye daha çok maruz kalan bölgelerinde kizarik, kepekli plaklar seklinde ortaya çikabilir.



* Vücudun katlanti bölgelerini (kasik, gögüs alti, koltuk alti, göbek, sünnet derisi) tutabilir. Sadece bu bölgelerde sinirli kalabilir.



* Deri ekleri (saç ve tirnak) tutulumu ile sinirli olabilir. Saç tutulumu saç dökülmesi yapmaz. Tirnak tutulumunda tirnakta noktalanma, erime, kepeklenme görülebilir.



* Sadece avuç içi ve ayak tabanini tutabilir. Bu bölgelerin tutulumu, Sedef Hastaliginin buradaki özel ter bezlerini etkilemesi ile açiklanabilir.



* Sedef Hastaligi eklemleri tutarak "Sedef Romatizmasi" olusturabilir. Tüm romatizmal hastaliklarin %10'nu Sedef Hastaligina bagli olarak olusmaktadir. Sedef Hastaliginin belki de en önemli tutulum yeri, yarattigi sonuç itibari ile, eklemlerdir. Sedef romatizmasi çok agir eklem bozukluklari yapabilir.



* Sedef Hastaligi tüm deriyi tutabilir. Bu, Sedef Hastaliginin agir seyreden bir seklidir. Bütün deri kirmizidir.



* Sedef Hastaligi deri üzerinde iltihabi görünümde seyredebilir. Bu çesit rahatsizlikta kizarik zemin üzerinde, toplu igne basi seklinde, çok sayida, küçük iltihabi lezyon gözlenir (Iltihabi Sedef Hastaligi mikrobik bir hastalik degildir).

******

Kimlerde ve ne siklikta görülüyor?



Gerçek sikligi kesin olarak saptanmis olmamakla birlikte, popülasyonunun yüzde 1-3'ünde bulundugu tahmin ediliyor. Dünya üzerindeki dagilimi; irksal, jeografik ve çevresel faktörlerden etkileniyor. Örnegin; japon, kizilderili ve zencilerde oldukça az görülüyor. Kadin ve erkek esit derecede tutuluyor. En sik 10-35 yaslarinda görüldügü belirtiliyor.



Ancak dogumdan itibaren tam yasam boyu yakalanma riski olusuyor. Ne kadar erken yasta ortaya çikarsa, pozitif aile öyküsü olasigi o denli yüksek oluyor. Ayrica erken ortaya çikis daha ciddi bir hastaligi isaret ediyor.

******

Neden kaynaklaniyor?



Etiyolojisi üzerinde yapilmis birçok çalismalara ragmen halen nedeni bilinmeyen hastaliklar arasinda yerini korumaya devam ediyor. Birçok faktörler ileri sürülüyor. Olasilikla tetikleyici rol oynayan bu faktörlerden biri veya birden fazlasi kalitsal zeminde bir araya gelerek hastaligi baslatici bir yüklem üstleniyor. Bunlarin en önemlilerinden birini psikosomatik mekanizma olusturuyor. Psisik stress ya baslatici ya da arttirici rol oynuyor ve hastalarin çogunda tespit ediliyor. Bunun yani sira; enfeksiyon odaklari, bazi sistemide viral ve bakteriyel enfeksiyonlar, bazi ilaçlar (lityum, antimalaryel, antihipertansifler) travma, ender olarak asilar tetikleyici nedenler arasinda yer aliyor.

******

Nasil tani koyuluyor?



Klasik bir tip psoriasis disinda klinikte baska psoriasis tipleri de mevcut. Bunlar atipik psoriasis formlari olarak biliniyor. Bunlarin baslicalari vücutta yaygin kizariklik yapan ve genellikle hastane tedavisini gerektiren eritrodermik psoriasis, yine tüm vücudu tutan fakat kizarikligin****** yani sira içi steril püy ile dolu kabarciklarin bulundugu püstüler psoriasis, eklemlerin tutuldugu ve bazen romatoid artrit ya da ankilozan spondilit ile karisan artropatik form ve nihayet gebelik prosiasisidir. Bu formlarin tümü genellikle ciddi seyrediyor****** ve sistemik tedaviye gereksinim duyuluyor. Tipik özellikler gösteren klasik psoriasis olgularinda tani zorluk göstermiyor. Fakat sinirli yerlesim gösteren veya atipik vakalarda; egzama, deri lenfomasi, frengi, mantar hastaliklari, liken gibi dermatozlarla ayrim zor olabiliyor. Böyle deriden parça alinarak histopatolojik tetkik yapiliyor ve hastaliga özel bulgular saptanarak tani konuluyor.****** Tanida diger laboratuar bulgularinin bir önemi olmuyor ve her ne kadar ürik asit yüksekligi, hafif anemi hipoalbüminemi, yüksek sedimantasyon saptanabilse de spesifik olarak nitelendirilmiyor.

******

Tedavi olarak neler uygulaniyor?



Hastaligin tedavisinde simdiye kadar pek çok çesitli ilaç ve yöntemler denendi ve her geçen gün bunlara yenileri ekleniyor. Bunun nedeni etiyolojinin belli olmamasi ve dolayisiyla nedene yönelik sagaltim yapilamadigi için bunlarin kismen ya da tümüyle basarisiz kalmasidir. Tedavinin ana ilkeleri nüksü önlemek üzere çesitli tetikleyici faktörleri elimine etmeye çalismak, yani enfeksiyonu ortadan kaldirmak, travmadan kaçinmak, psisik faktörleri düzeltmek; hastalik tipi, lezyon morfolojisi ve yerlesim yeri ile hastanin yasi ve genel durumuna göre uygun bir yöntemi ve / veya ilaci seçiyor. Bölgesel soyucular katran, antralin gibi eski ve konvansiyonel ajanlar bugün önemlerini hala koruyor. Topikal kortikosteroidli merhemler fototerapi, helioterapi, bazi sitostatik ilaçlar, sulfasalazin, kolsisin, topical ve sistemik D vitamini sistemik retinoidler, hatta interferon diger tedavi seçeneklerini olusturuyor.



* Sedef Hastaligi tedavisinde amaç en az yan etki ile en iyi sonuçlari elde etmek ve belirtisiz dönemi mümkün oldugunca uzun sürdürmektir.



* Her Sedef hastasina önerilen tedavi ayni degildir ve her hasta için, uygun olan tedavi yöntemi belirlenmelidir.



* Genelde tedaviye, yan etkileri daha az olan ve deriye distan sürülen ilaçlarla baslanir. Bu uygulamalardan önce, kepek dökücü ilaçlarla yüzey temizlenir ve diger ilaçlarin etkinligi arttirilir.



* Belirtilerin yaygin oldugu durumlarda ultraviyole isini ile tedavi uygulanabilir (UVB, PUVA, vb.).



* Çok inatçi ve agir tiplerde agiz yolu ya da igne seklinde uygulanan ve yan etki riski daha yüksek olan ilaçlarin takip altinda kullanilmasi önerilebilir.



* Hangi tedavi uygulanirsa uygulansin tetikleyici etkenler aradan çikartilmaya çalisilir. Banyodan sonra nemlendiriciler kullanilip, derinin kuruma, kasinti ve zedelenmesi, dolayisiyla yinelemeler önlenmeye çalisilir.



* Sedef Hastaligi'nda lokal ve kabin PUVA tedavileri uygulanmaktadir.



[b]