Kuduz ..

[Bluesky24]

Kuduz ..



KuduzKuduz çok eski tarihlerden beri bilinen bir hastalıktır. Kuduz için kullanılan Yunanca lyssa kelimesi delilik anlamına gelmektedir. Rabies (kuduz) kelimesi eski Sanskrit kelimesi rabhas (saldırgan olmak)'dan türeyen Latince rabiere kelimesinden gelmektedir. Kuduz günümüzde de tümüyle tedavi edilemeyen bir hastalık olmaya devam etmektedir.

Pek çok gelişmiş ülkede pratik olarak kaybolmuş olan bu hastalık, Asya ve Afrika'nın bir çok ülkesinde önemli bir halk sağlığı problemi olmaya devam etmektedir.

Her yıl 55,000'den fazla kişi kuduzdan ölmektedir ve bu ölümlerin %30-50'si küçük çocuklarda görülmektedir.

Kuduza karşı aşılama hastalığın önlenmesinde tek etkili yoldur. Aşılama kuduzlu hayvanlarla temas eden kişilere önlem olarak veya tedavi amaçlı yapılabilmektedir.

Hastalık

Kuduzun etkeni lyssavirus genomuna ait rhabdovirus'tur. Kuduz virüsüne ek olarak (serotip 1), insanda ve hayvanlarda kuduz ensefalitine benzer klinik sendroma yol açan 6 lyssavirüs serotipi daha gösterilmiştir (Lagos bat, Mokola, Duvenhage virus, EBL 1,EBL 2, Australian bat) (1).

Kuduz virüsü sinir dokusuna yüksek derecede affinite gösterir ve yerleştiği bölgenin yakınındaki kasta az oranda çoğalma gösterir. İmmün cevap ile inaktifleştirilmediği sürece bir sinir hücresinden diğerine geçerek, yavaş yavaş merkezi sinir sistemine yayılır ve bu sayede bağışıklık sistemi tarafından tanınmaktan kaçmış olur. Bu evreden sonra virüs, aşılamaya bağlı elde edilen bağışıklık cevabına karşı dirençli olarak kabul edilir . Hastalığın tedavisi mümkün olmadığı için, hastalıkta ölüme doğru ilerleyiş kaçınılmazdır (2).

Yüz, baş, boyun ve el gibi bölgelerin ciddi şekilde ısırılması yüksek risk taşımaktadır. Hastalığın kuluçka süresi 10 gün ile bir yıldan uzun bir süre arasında değişir. Ortalama kuluçka dönemi 30-40 gündür (3,4)

<br clear="all"/>



Epidemiyoloji

Pratik olarak, insan kuduz vakaları Güneydoğu Asya, Hindistan ve daha az oranda da Afrika ve Güney Amerika'da bulunmaktadır. Bu bölgelerde kuduz kentsel bölgede ve evcil hayvanlardan ve genellikle başıboş köpeklerden geçmektedir. Etkili veteriner kontrolünün olmadığı koşullarda, hastalığın tedavisinin de kısıtlı olması nedeniyle kuduz vakaları görülmeye devam etmekte ve hatta yıllık kuduz vakası sayısı artış göstermektedir. Avrupa, Amerika ve Kanada'da, insanda kuduz vakaları çok nadirdir ve olanların hemen hemen tümü dışardan gelmiştir. Kuduz aynı zamanda vektörü vahşi hayvanlar (tilki, kurt, rakun, yarasa, maymun, çakal, vs) olan, selvatik bir hastalık olarak da kabul edilir.

Yarasada kuduz oldukça nadir görülür; ancak bununla birlikte günümüzde hastalığın insanda görülme olasılığının hemen hemen tümüyle kaybolduğu ülkelerde, kuduz virüsünün insana bulaşması açısından artmakta olan bir role sahiptir. A.B.D'de özellikle yarasadan insana geçiş giderek artan bir öneme sahiptir (5).

Aşının tarihçesi ve aşı stratejisi

Louis Pasteur ismi kuduza karşı kazanılan başarı ile yakından ilişkili bir isimdir. Pasteur 1881'de kuduz virüsü ile yaptığı deneyler sonucunda, canlı sinir dokusunda virüsün proliferasyonunu sağlamıştır. 1885'de, genç Joseph Meister'in tedavisinden sonra, kuduza karşı aşılanma kavramı gerçeğe dönüşmüştür. Bu sayede çocukta kuduz gelişmediği gibi, son aşı enjeksiyonlarıyla verilen yüksek konsantrasyonda virülan virüse rağmen sağ kalmıştır.

Bireysel kuduz vakalarında, aşılama hem koruyucu amaçlı, hem de kuduz virüsü ile kontaminasyon olasılığı olan kişilerde, proflaktik tedavi amaçlı kullanılabilmektedir. Günümüzde aşılama kuduza karşı tek etkili tedavidir. Kuduz aşısı, kuduz virüsü beyine ulaşmadan önce virüsün nötralizasyonunu sağlamaktadır. Bu önemlidir; çünkü virüs beyine ulaştıktan sonra hastalık kaçınılmaz şekilde ölümle sonuçlanmaktadır. Dolayısı ile aşılamanın amacı, virüsü hastalığın kuluçka döneminde alt etmektir. Kuduz aşılaması, kuduz virüsü ile kontaminasyondan sonra uygulanan 5 enjeksiyondan oluşur. Sıklıkla ısırığın ciddiyetine göre bir doz kuduza karşı immünoglobulin enjeksiyonu da ilk doz aşılamayla birlikte uygulanabilir.

öncelikle işi nedeniyle kontamine olanlara (veteriner cerrahlar, laboratuvar personeli vs) kuduz virüsüyle karşılaşmadan önce aşı yapılmakla birlikte, bir yaşından büyük çocuklar dahil yolculuğa çıkanlara, endemik alanlara gidenler ve buralarda uzun süreli kalanlara da kuduz virüsüyle karşılaşma öncesinde koruyucu amaçlı aşılama yapılması önerilmektedir. Bu kişilere ilk aşamada 3 enjeksiyon yapılır. Ancak şüpheli ısırılma durumlarında genellikle rapel (2 enjeksiyon) daha yapılması gereklidir (6). Halen Dünya Sağlık örgütü (DSö) tarafından önerilen aşılar çeşitli hücresel substratlar (örneğin, diploid insan hücreleri, primat hücreleri veya civciv embryo fibroblastları ve VERO hücreleri gibi sürekli hücre dizileri) kullanılarak hazırlanmaktadır. Bu hücre kültürü aşıları, inaktif tüm virüs içeren aşılardır.

<br clear="all"/>



Sonuç

Kuduz yaklaşık olarak 80'den fazla ülkede her yıl 50,000-70,000 kişinin ölümüne yol açan ve hastalığın görüldüğü yerlerde kontaminasyonu takiben tedavi gerektiren bir hastalıktır. Her yıl kuduz virüsü ile karşılaşma nedeniyle koruyucu tedavi alan kişi sayısı 4 milyondur. Kuduz dünya genelinde en sık görülen ölümcül enfeksiyöz hastalıklar listesinin 10. sırasında yer almaktadır.

Kaynaklar

1) Plotkin SA, Rupprecht CE, Koprowski H. Rabies Vaccine. In: Plotkin SA, Orenstein WA, editors. In: VACCINES 4th ed. Philadelphia: Saunders, 2004: 1011-1038.

(2) Outbreak news: Rabies vaccines. Wkly Epidemiol Rec 2002; 77(14):109-120.

(3) Smith JS. New aspects of rabies with emphasis on epidemiology, diagnosis, and prevention of the disease in the United States. CLIN MICROBIOL REV 1996; 9:166-176.

(4) Rupprecht CE, Hanlon CA, Hemachudha T. Rabies re-examined. The Lancet Infectious Diseases 2002; 2:327-343.

(5) Human death associated with bat rabies - California, 2003. MMWR 2004; 53(02):33-35.

(6) Wilde H, Briggs DJ, Meslin FX, Hemachudha T, Sitprija V. Rabies update for travel medicine advisors. Clinical Infectious Diseases 2003; 37(1):96-100.

[b]