temel cinsiyet özelikleri

[Bluesky24]

temel cinsiyet özelikleri





CINSIYET FIZYOLOJISI

Insanin cinsiyeti ; döllenme sirasinda belirlenir. Cinsel birlesmede, annenin yumurtasiyla babanin spermi birlestigi anda, dogacak çocugun erkek mi yoksa kiz mi olacagi bellidir. Ama anne rahmindeki yasamlarinin ilk bir kaç haftasi boyunca erkek ya da disi embriyo arasinda anatomik farklilik belirsizdir. Erkeklik ya da disilik, bir süre sonra belli olur. Yenidogan bebeklerin cinsiyetini ayirdetmek için onlarin dis cinsiyet organlarina bakariz. Yine de, bu organlarin disinda, yani dogmus erkek ve kiz bebekler birbirlerinden farksizdir. Insanlarin tipik kadin ya da erkek özellikleri, örnegin killi ya da kilsiz vücut, gögüsler, ancak çocukluk dönemi bittikten sonra ortaya çikar. Cinsler arasindaki ayrimin kesinlik kazanmasi, erkeklik ve disilik özelliklerinin tam olarak belirmesi ise cinsel olgunluk döneminde, yani kisilerin kendilerinin de çocuk yapabildigi yaslarda olur.

Genellikle dogada iki farkli cinsin bulundugunu, erkek ve disinin bütün canli varliklar için geçerli kutuplar oldugunu düsünürüz. Oysa bu bir yanilgidir. Dogada çift cinsiyetli canlilar oldugu gibi, cinsiyetlerini dönemsel olarak degistirenler canlilar da vardir. Ayrica cinsler arasindaki farklilik da türden türe degisiklikler gösterir. Bazi canli türlerinde disi ile erkek arasindaki farklilik gözle görülemeyecek ölçüde belirsizken; bazilarinda bu fark o kadar büyüktür ki, çok uzun bir süre bilim adamlari erkekle disinin ayri hayvan türleri oldugunu bile düsünmüstür. Nazi Almanyasi'nda antropologlar, kadinla erkek arasindaki fizyolojik farklari ortaya koyan ikincil cinsel özelliklerin beyaz Aryan irkinda belirgin oldugunu, buna karsilik siyah irkta ve Asyali sari irkta ikincil cinsel özelliklerin gelismemis oldugunu ve bu yüzden kadinla erkek arasindaki çok belirgin bir ayrim olmadigini öne sürmüslerdir.

Dogada, disiyle erkegin insanlara oranla çok daha farklilasmis oldugu canli türleri vardir. Insanlarda disi ve erkek anatomileri arasindaki fark, biyolojik nedenler kadar toplumsal ve tarihsel etkenler tarafindan da belirlenmistir. örnegin, hiçbir toplumsal kosullanma ve biçimlenmeye bagli olmadigi ve tamamiyla kendiliginden biyolojik gelisimin bir ürünü oldugu düsünülen kemik yapisi bile, gerçekte tarih içinde toplumsal etkenler tarafindan belirlenmistir. Erkeklerin toplum yasaminda daha aktif bir rol üstlenmeleri, kaslarini daha çok çalistirmalarini saglamis, kaslarin olusturdugu basinç da kemiklerin daha girintili çikintili bir yapi kazanmasina yol açmistir. Süphesiz, bu dönüsümler, insanin günümüzdeki görünümünü kazandigi çok uzun bir tarihsel süreç içinde gerçeklestigi için, birçok toplumsal - tarihsel olgu, insanlarin yerlesik biyolojik özellikleri durumuna gelmis, öyle görülmeye baslanmistir.



Temel Cinsiyet özellikleri



ANATOMI



Erkek ile Kadin arasindaki anatomik fark sanildigi kadar fazla degildir. Erkek ve kadin vücudundaki cinsel sistemler arasinda bile bir benzerlik vardir, hatta gelisimlerinin baslangicinda birbirinden farksizdir. Daha sonra insan vücudundaki yapisal gelismeler, kadin ve erkek cinsel organlarini birbirini tamamlayacak sekilde degistirir. Yine de, tam olarak gelismis bir kadin cinsel organiyla erkek organinin bile ayni baslangiç noktasina sahip oldugunu görmek mümkündür. Bir insanin saç ve göz rengi, boy ve diger bütün fiziksel özellikleri gibi cinsiyeti de, anne yumurtasiyla baba spermasinin kromozom yapisi tarafindan önceden programlanmistir; ama yine diger özellikler gibi cinsiyetin de somut olarak belirmesi belli bir süre sonra olur. Bazi nadir durumlarda, bu cinsel gelisme yarida kalabilir veya yetersiz olabilir. Bu durumda cinsel organlar ve özellikleri tam olarak gelismemis bireyler söz konusu olur. Insanlarin cinsiyetini saptamak için belirli fizyolojik özelliklerine bakilir. Bu özellikler;

1. Temel Cinsel özellikler, ya da Dis üreme Organlari (penis, erbezleri, dis ve iç dudaklar). Bunlar yeni dogmus bebekte vardir ve bebegin cinsiyetinin saptanmasini saglarlar.

2. Ikincil Cinsel özellikler ise ergenlik sirasinda ortaya çikan ve cinsler arasindaki farkliliklari daha da belirginlestiren fizyolojik özelliklerdir.





Temel Cinsel özellikler



En belirgin cinsel özellikler insanin üreme organlaridir. Erkek ve kadin üreme organlari dis görünüs açisindan birbirinden çok degisikse de, kökenleri ve yapilari ortaktir. üreme organlarinin tam olarak gelismesi ve asil islevlerini yapabilir duruma gelmeleri, ergenlik çagindan hemen sonra bazi hormonlarin etkisiyle olur. Bu hormonlar yoksa ya da yetersizse, cinsel organlar da gelisimlerini tamamlayamazlar.

Anne rahmindeki ilk bir kaç hafta içinde, erkek embriyon da disi embriyon da belirgin insani özellikleri olmayan küçük bir organizma durumundadir. Gelismemis bir basa ve ileride kol ve bacak haline gelecek olan organlarin ilkel biçimlerine sahiptir. Bunlarin yanisira, embriyoda, üreme organinin ilk hali olan bir doku da görülebilir. Bu doku, erkekte de diside de aynidir: ileride cinsel organin ortaya çikacagi noktada bulunan ve üst kisminda bir çikinti (penisin ilk biçimi), altindaysa bir girinti (gelismemis vajina) olan bir doku parçasidir.

üçüncü ayin sonuna dogru erkek embriyo yavas yavas insana benzemeye basladiginda o zamana kadar farklilasmamis durumda bulunan cinsiyet dokulari da erbezleri haline gelirler. üstteki çikinti çok küçük bir penise dönüsürken alttaki oyuk da kapanir. Bu oyuk ya da girintinin yetiskin erkekteki kalintisi, penis basindan makata kadar uzanan belli belirsiz pembe bir çizgidir. Bu arada, üstteki çikintinin her iki yanindaki deri parçalari da erbezi torbalarini olusturmaya baslarlar ; ayni deri parçalari, diside vulva'nin büyük dudaklarini olusturur.

Erkek embriyo fetusa dönüsürken, üreme organlari da bütün vücutla birlikte gelismeye devam eder. Normal olarak, yedinci ay ile dokuzuncu ay arasinda, daha önce gövdenin içinde bulunan erbezleri torbalarin içine inerler. Dogumla ergenlik çagi arasinda, üreme organlarinda büyük bir degisme olmaz. 12 ile 17 yaslar arasinda erkek çocuklarin üreme organlarinda hizli bir gelisme ve büyüme görülür; ilk meni gelmesi de bu dönemde olur. Ayni dönemde penisin çevresi de tüylenmeye baslar. Bütün bunlar, erkek çocugun cinsel organlarinin gelismelerini tamamlamak üzere oldugunun göstergesidir.

Disi embriyoda da, erkekte oldugu gibi önce bir çikinti ve altinda da bir oyuk vardir. Ancak, disi embriyo gelistikçe, çikinti klitoris haline gelir, girinti de açik kalir ve vulva'nin küçük dudaklariyla dölyolu agzini olusturur. Her iki yandaki deri parçalari da giderek büyük dudaklara dönüsürler. Erkekte erbezi haline gelen cinsiyet dokulari, disi fetusta yumurtaliklari olusturur. Dogumdan sonra, ergenlik dönemine kadar kiz çocugun cinsel organlarinda daha fazla bir gelisme görülmez. 11 ile 13 yaslari arasinda ise vulva üzerinde tüyler çikmaya baslar. Kiz çocugun ilk adeti de bu dönemde olur.



Ikincil Cinsel özellikler



Ikincil Cinsel özellikler, ergenlik çaginda, hormonlarin etkisi sonucunda ortaya çikar. Bu özellikler kiz çocuklarinda erkek çocuklara oranla daha erken belirir. Ergenlik döneminde vücutta meydana gelen gelisme ve degismeler bazan çok uzun bir süre içinde bazan da bir iki yil gibi kisa bir süre içinde tamamlanir. Genel toplumsal kosullar, alinan besin türleri ve iklim kosullari bu gelismeyi etkilemekle birlikte, esas belirleyici kalitsal etkenlerdir; sari irkin erkekleri, beyaz irka oranla daha adalesiz ve kilsiz olur.

Erkekte, ergenlik döneminin ilk fizyolojik dönüsümleri, erbezlerinin büyümesi, penisin çevresinin killanmasi ve penisin kendisinin de büyümesidir.Bu degisikliklerden kisa bir süre sonra da ilk meni gelmesi olur. Ancak bu ilk fiskirmada meni içinde hiç sperm hücresi olmayabilir; bu durumda meni sadece prostat bezlerinden gelen bir sividan olusmaktadir.

Ergenlik döneminde vücut hizla gelisir. Omuzlar kalçalara göre daha genisler, gögüs kafesi büyür ve kol, bacak ve omuz adaleleri gelisir ve güçlenir. Penisin çevresindeki killar, bir ucu göbege uzanacak sekilde bir üçgen olustururlar. Koltuk altlarinda da killar çikar. Ergenlik döneminin bir asamasinda, yüzde de sakal ve biyik çikmaya baslar. üreme organlari büyürken, hançere de genisler. Bu yüzden erkeklerin sesleri kadinlardan daha kalin olur.

Kadinda ergenlik döneminin degisiklikleri ise : önce gögüsler büyümeye baslar; ardindan vulva üzerinde tüyler belirir:

ve gittikçe kivirciklasir. Bu tüyler, üst kisim yatay bir üçgen olusturur. Bu arada boy uzarken kalçalar da genisler. Gögüslerin omuzlarin, kalçalarin çevresindeki yagli doku, kadin vücudunun yuvarlak ve yumusak bir görünüm kazanmasini saglar. Kisa bir süre sonra meydana gelen ilk adet kanamasi, genç kizda cinsel olgunluk döneminin iyice yaklastigini gösterir. Baslangiçta adet dönemleri düzensizdir ve bazilarinda yumurta üretilmeyebilir Baska bir deyisle, bir genç kiz adet gördügü halde çocuk yapma yeteneginden yoksun olabilir. Normal olarak genç kiz üreme yetenegini tam olarak ilk adetten bu iki yil sonra kazanir.

Kadinlarda, erkeklerde oldugu gibi hançere büyümez ve dolayisiyla seslerinde erkeklerdekine benzer bir kalinlasma olmaz. Genel olarak, yetiskin kadinlar yetiskin erkeklerden daha kisa ve daha adalesiz olurlar.

Ergenlik döneminin sonunda kadinin gögüsleri tipik yuvarlak ve siskin biçimlerini almislardir. Bu bakimdan, kadinlarin belirgin ikincil cinsel özelligi gögüslerdir. Ama süt üretimi ancak gebelikten sonra olacaktir.



[b]