Faktör V Leiden Mutasyonu
 

Geçtiğimiz 10 yıl içinde bazı kadınların hamilelik ya

da doğum kontrol hapı kullanımı sırasında neden kanlarında

pıhtılaşmaya karşı bir eğilim gösterdiği konusu dikkati

çekti. Bu konu üzerinda yapılan araştırmaların sonucunda

kandaki bazı pıhtlışma faktörleri ile ilgili genlerde bir

bozukluk olduğu ortaya kondu.



Kan pıhtılaşması oldukça karmaşık bir işlemdir. Bu

işlem sırasında pekçok madde rol alır. Bu maddelere

pıhtılaşma faktörleri adı verilir ve genelde Faktör III

faktör V gibi sayılar ile adlandırılırlar. Bu faktörler

yazılırken roma rakamları kullanılır. Yapılan

araştırmalarda genetik geçiş gösteren faktör bozuklukları

arasında en sık karşılaşılanlardan birisinin faktör V'e

(faktör beş'e) bağlı olduğu görülmüştür. Bu duruma

Faktör V Ledien mutasyonu adı verilir.



Faktör V Leiden Mutasyonu

nedir?



Leiden mutasyonu insanlarda Faktör 5 pıhtılaşma

faktörünün yapımından sorumlu olan gendeki tek bir amino

asidin değişikliğinden kaynaklanır. Bir canlıdaki genler hem

anneden hem de babadan olmak üzere 2 tanedir. Bu genlerden

birinin hatalı olması durumunda kişinin o gen için

heterozigot olduğundan söz edilir. Kişinin her iki geni de

hatalı ise bu durumda o kişi o gen açısında homozigottur.

Bir hastalık ya da durumun ortaya çıkma potansiyeli o gen

için kişinin heterozigot ya da homozigot olmasına

bağlıdır.Bazı genetik hastalıklarda her iki genin de hatalı

olması gerekirken bazılarında sadece tek bir hatalı gen

olması hastalığın ortaya çıkması için yeterli

olmaktadır.



Kan pıhtılşamasının oldukça karmaşık olduğundan söz

etmiştik. Burada bu mekanizmanın sadece Faktör V ile ilgili

olan bölümünden söz edeceğiz. Pıhtılaşmada rol alan

onlarca maddeden birisi de Protein C adı verilen bir maddedir.

Protein C'nin görevi katif durumdaki faktör V ve Faktör VIII'i

inaktive etmektir. Mekanizmada ilk önce trobin adı verilen

madde thrombomodulin adı verilen başka bir maddeyi aktive eder.

Daha sonra protein C thrombomodulin ile birleşerek aktive

Protein C adı verilen maddeyi oluşturur. Oluşan bu madde

trombosit adı verilen ve pıhtılaşmayı sağlayan trombosit

isimli hücrelerin yüzeyinde Protein S ile birleşir ve aktif

haldeki Faktör V ve Faktör VIII'i yıkar. Faktör V Leiden

mutasyonuna sahip bir kişide ise aktif haldeki faktör V aktif

Protein C'nin bu normal etkisine karşı dirençlidir. Bu nedenle

aynı durumun tanımlanmasında Faktör V Leiden mutasyonu

isminin yanısıra aktive protein C rezistansı adı da

kullanılır. Adı her ne olursa olsun bu durumun varlığında

aktif haldeki faktör V normalden daha yavaş yıkılır ve bu

nedenle kişide pıhtılaşmaya bir eğilim meydana gelir.



Faktör V Leiden Mutasyonu ya da

Aktive Protein C rezistansı ne sıklıkta görülür?



Faktör V Leiden mutasyonunun bundan 20.-30.000 yıl önce

tek bir bireyde ortaya çıktığı tahmin edilmektedir.



Günümüzde bireylerin %3-10'unun bu gen açısıdan

heterozigot yani tek bir hatalı gen taşıdığı kabul

edilmektedir. Her iki genin de hatalı olduğu homozigot

bireylerin oranı ise çok daha düşüktür ve tahminen %

0.006-0.25 arasındadır. Kuzey ülkelerinde ve Kafkas

ırklarında görülme oranı biraz daha fazladır. Örneğin

İsveçlierin yaklaşık %15'inin heterozigot mutasyon

taşıdığı tahmin edilmektedir. Buna karşılık İtlya ve

İspanya'da bu oran %2-3'dür.



Klinik bulgular



Faktör V Leiden mutasyonunun temel klinik bulgusu venöz

trombozdur. En sık bacaklardaki derin venlerde görülür ve

derin ven trombozu (DVT) olarak adlandırılır. Çok nadiren

yüzeyel damarlarda da görülebilir. Göz, karaciğer, beyin,

akciğer gibi organlarda bulunan damarlarda daha nadir

görülür. Derin ven trombozunun en önemli riski damar içinde

oluşan pıhtının yerinden koparak hayati bir organı besleyen

damarda tıkankılığa neden olmasıdır. Bu durum emboli olarak

adlandırılır.Yapılan çalışmalarda Faktör V Leiden

açısından heterozigot olanlarda ani ölüm oranlarında ve

beklenen yaşam sürelerinde herhangi bir değişiklik

olmadığı saptanmıştır.



Genel olarak bakıldığında Faktör V Leiden mutasyonu

taşıyan kişilerde çoğu zaman herhangi bir belirti ortaya

çıkmadığı görülür. Çok nadir olgularda ise 30 yaşından

önce tekrarlayan DVT atakları görülebilir.



Heterozigot bireylerde venöz tromboz riski 4-8 kat artarken

homozigotlarda risk artışı 30-140 kat olmaktadır. Ancak yine

de venöz tromboz görülme sıklığı çok yüksek değildir.



Doğum kontrol hapı kullanımı



Doğum kontrol hapı ve gebelik yüksek östrojen

düzeyleri nedeni ile kanın pıhtılaşma eğilimini yaklaşık

4 kat arttırırlar. Faktör V Leiden mutasyonu olan kişilerde

ise DVT riski 7 kat artmaktadır. Homozigotlarda ise artışın

100 kata kadar çıkabileceği ileri sürülmektedir. DVT genelde

ilaç kullanımının ilk yılında ortaya çıkmaktadır ve yeni

kuşak oral kontraseptiflerde risk daha yüksek olmaktadır.



Gebelik



Gebelik de benzer şekilde kendisi kanın pıhtılaşma

riskini arttıran bir durumdur. Eldeki verilen Faktör V Leiden

mutasyonunun gebelik ve lohusalık döneminde tromboembolik

riskte 7-16 kat artışa neden olduğunu göstermektedir.

Gebelikleri sırasında DVT geçiren kadınların yaklaşık

%60'ında aktie protein C rezistansı saptanmakatdır. Homozigot

olanlarda risk 40-100 kat artmaktadır.



Risk bu kadar artmakla birlikte gebelikte DVT görülme

sıklığı son derece düşüktür. Yapılan bir araştırmada

heterozigot Faktör V Leiden mutasyonu olduğu bilinen kadınlar

gebelikleri süresince izlenmiş ve trombotik komplikasyonların

görülme sıklığı sadaca %1.1 olarak bulunmuştur. Başka

çalışmalarda ise DVT görülme sıklığı 400-500 gebelikte 1

olarak bildirilmektedir.



Gebelikteki en önemli riskin venöz tromboz olduğu

bilinmekle birlikte son yapılan çalışmalarda Faktör V Leiden

Mutasyonu açısından heterozigot olanlarda diğer bazı

komplikasyonlara da daha fazla rastlandığı saptanmıştır. Bu

komplikasyonlardan birisi özellikle gebeligin ilk

trimesterından sonra görülen tekrarlayan gebelik

kayıplarıdır. Bu kadınlarda Faktör V Leiden mutasyonu

görülme sıklığı %30'a kadar çıkmaktadır. Benzer şekilde

bu hasta grubunda ölü doğum riski de 2 kat artmaktadır. 2000

yılında yapılan bir araştırmada mutasyona sahip kadınlarda

düşük oranının %11 olduğu buna karşılık mutasyon

taşımayanlarda bu oranın %4.2 olduğu gösterilmiştir.



Preeklempsi, rahim içi gelişme geriliği ve plasentanın

erken ayrılmasının plasenta kanlanması ile ilgili olduğu

düşünülse de bu komplikasyonlar ile Faktör V Leiden

Mutasyonu ile aralarındaki ilişki açık değildir. Konu ile

ilgili değişik çalışmalarda farklı sonuçlar bulunmuştur.

Örneğin bir çalışmada yukarıdaki komplikasyonların

görüldüğü kadınların %20-26'sında mutasyona rastlanırken

başka çalışmalarda bu tür bir ilişki gösterilememiştir.

Daha yeni çalışmalarda ise Faktör V Leiden mutasyonunun

preeklempsi riskinde bir artışa neden olmadığı sonucuna

varılmıştır.



Eldeki veriler riskte bir artış olmakla birlikte Faktör V

Leiden mutasyonuna sahip kadınların çok büyük bir kısmında

bu ciddi komplikasyonların ortaya çıkmadığını ve sorunsuz

bir gebelik dönemi geçirdiklerini göstermektedir.



Tanı



Faktör V Leiden mutasyonu tanısı kanda yapılacak

aktive Protein C rezistansı testi ile konur. Kişinin

heterozigot ya da homozigot olduğu ise yine kanda yapılacak

genetik inceleme ile belirlenir.



Tarama kimlere yapılmalıdır?



Konuyla ilgili bilimsel dernek ve kuruluşlarca alınan

tavsiye kararları önerince Faktör V Leiden Mutasyon

taramasının yapılması önerilen durum ve kişiler

şunlardır:





50 yaşından önce toplardamarlarda pıhtılaşma

(venöz tromboz) geçirenler

Tekrarlayan venöz tromboz atakları geçirenler

Atipik damarlarda tromboz geçirenler

Gebelikte, lohusalıkta ya da doğum kontrol hapı

kullanırken venöz tromboz geçirenler

Ailesinde venöz tromboz öyküsü olan kişilerde ilk

kez venöz tromboz ortaya çıktığında

Ailesinde bilinen faktör V Leiden mutasyonu olanlar

Gebeliğin ikinci ya da üçüncü trimesterinde nedeni

açıklanamayan ani gebelik kaybı öyküsü olanlar

Gebeliklerinde açıklanamayan şiddetli prekelempsi,

abruptio plasenta ve rahim içi gelişme geriliği

olanlar.

50 yaşından önce kalp krizi geçiren ve sigara içen

kadınlar





Aşağıdaki durumlarda ise Faktör V Leiden taramasının

yapılması önerilmemektedir:





Genel popülasyonda tarama amacıyla

Hamilelik öncesi veya doğum kontrol hapı kullanmaya

başlamadan önce rutin test olarak

Yenidoğanlarda rutin tarama testi olarak





Tedavi



Günümüzde bilimsel çevrelerde Faktör V Leiden

mutasyonu taşıyan kadınların hamilelikleri sırasında ideal

tedavi yaklaşımı ile ilgili fikirbirliği sağlanamamıştır.

Genel kanı yaklaşımın gebe olmayanlardan farklı olmaması

gerektiği yönündedir. Hamilelik öncesi DVT geçiren

kadınlarda hamilelik sırasında durumun tekrarlama

olasılığı daha yüksektir ancak gerçek risk bilinmemektedir.

Bu tür hastalarda gebelik sırasında pıhtılaşmayı önleyen

heparin türü ilaçlar kullanılır ve tedaviye doğum sonrası

6 hafta daha devam edilir.



Gebelik öncesi DVT atağı olmayan kadınlarda koruma

amacıyla heparin ve türevlerinin rutin olarak kullanılmasına

gerek yoktur. Bununla birlikte homozigot olduğu bilinen

kadınlarda önlem olarak heparin türü ilaçların kullanımı

uygun bir yaklaşımdır. Bu kadınların gebelikleri yüksek

rikli olarak kabul edilir ve çok yakın bir şekilde takip

edilir. Bu hastalarda canlı doğum oranı %75'in üzerindedir.



KAYNAKLAR





ACMG Consensus Statement 2001

Bloemenkamp KW, Rosendaal FR, Helmerhorst FM,

Vandenbroucke JP (2000) Higher risk of venous thrombosis

during early use of oral contraceptives in women with

inherited clotting defects. Arch Intern Med

160:49-52

Brenner B, Hoffman R, Blumenfeld Z, Weiner Z, Younis JS

(2000) Gestational outcome in thrombophilic women with

recurrent pregnancy loss treated by enoxaparin. Thromb

Haemost 83:693-7

Brill-Edwards P, Ginsberg JS, Gent M, Hirsh J, Burrows R,

Kearon C, Geerts W, Kovacs M, Weitz JI, Robinson KS,

Whittom R, Couture G (2000) Safety of withholding heparin

in pregnant women with a history of venous

thromboembolism. Recurrence of Clot in This Pregnancy

Study Group. N Engl J Med 343:1439-44

CAP Consensus Conference Statement 2002

De Groot CJ, Bloemenkamp KW, Duvekot EJ, Helmerhorst FM,

Bertina RM, Van Der Meer F, De Ronde H, Oei SG, Kanhai

HH, Rosendaal FR (1999) Preeclampsia and genetic risk

factors for thrombosis: a case-control study. Am J

Obstet Gynecol 181:975-80

Grandone E, Margaglione M, Calaizzo D, d Addedda M,

Cappucci G, Vecchione G et al (1997) Factor V Leiden is

associated with repeated and recurrent unexplained fetal

losses. Thrombosis and Haemostasis 77:822-24

Hellgren M, Svensson PJ, Dahlback B (1995) Resistance to

activated protein C as a basis for venous thromboembolism

associated with pregnancy and oral contraceptives. Am

J Obstet Gynecol 173:210-3

Kupferminc MJ, Eldor A, Steinman N, Many A, Bar-Am A,

Jaffa A, Fait G, Lessing JB (1999) Increased frequency of

genetic thrombophilia in women with complications of

pregnancy. [published erratum in N Engl J Med 1999

Jul 29;341(5):384] N Engl J Med 340:9-13

Lindqvist PG, Svensson PJ, Marsaal K, Grennert L,

Luterkort M, Dahlback B (1999) Activated protein C

resistance (FV:Q506) and pregnancy. Thromb Haemost

81:532-7

Martinelli I, Taioli E, Cetin I, Marinoni A, Gerosa S,

Villa MV, Bozzo M, Mannucci PM (2000) Mutations in

coagulation factors in women with unexplained late fetal

loss. N Engl J Med 343:1015-8

McColl MD, Ramsay JE, Tait RC, Walker ID, McCall F,

Conkie JA, Carty MJ, Greer IA (1997) Risk factors for

pregnancy associated venous thromboembolism. Thromb

Haemost 78:1183-8

Murphy RP, Donoghue C, Nallen RJ, D Mello M, Regan C,

Whitehead AS et al (2000) Prospective evaluation of the

risk conferred by factor V Leiden and thermolabile

methylenetetrahydrofolate reductase polymorphisms in

pregnancy. Arteriosclerosis, Thrombosis, and Vascular

Biology 20:266-70

Preston FE, Rosendaal FR, Walker ID, Briet E, Berntorp E,

Conard J, Fontcuberta J, Makris M, Mariani G, Noteboom W,

Pabinger I, Legnani C, Scharrer I, Schulman S, van der

Meer FJ (1996) Increased fetal loss in women with

heritable thrombophilia. Lancet 348:913-6

Ridker PM, Miletich JP, Hennekens CH, Buring JE (1997)

Ethnic distribution of factor V Leiden in 4047 men and

women. Implications for venous thromboembolism screening.

JAMA 277:1305-7

Schambeck CM, Schwender S, Haubitz I, Geisen UE,

Grossmann RE, Keller F (1997) Selective screening for the

Factor V Leiden mutation: is it advisable prior to the

prescription of oral contraceptives? Thromb Haemost

78:1480-3

Vandenbroucke JP, Bertina RM, Holmes ZR, Spaargaren C,

van Krieken JH, Manten B, Reitsma PH (1998) Factor V

Leiden and fatal pulmonary embolism. Thromb Haemost

79:511-6

Vandenbroucke JP, Koster T, Briet E, Reitsma PH, Bertina

RM, Rosendaal FR (1994) Increased risk of venous

thrombosis in oral-contraceptive users who are carriers

of factor V Leiden mutation. Lancet 344:1453-7





[/b]











Bu yazı ilginizi çektiyse aşağıdaki

yazıları da okumanızı öneririm





******







Tekrarlayan Düşükler

Ablasyo plasenta

Rahim içi gelişme

Geriliği (IUGR)

Preeklempsi



















Geri































































10 Şubat 2008



Saat: 14:20







UYARI



Çin

Malı ürünlere dikkat !

















































































































































Unutmayın!





Çalışan

anne adayları: Doğum

öncesi iznine ayrılmak için yapmanız gereken

işlemleri unutmayın













































Kaynak: Dr. Mumcu