en iyi ben bilirim

[cent]

Akıl, kendini sarmalayan kabın yaşlanışını ve yıpranışını gün be gün farkedemezken, aralarında on sene olan iki fotoğrafı kıyasladığında, geçen zamanın ve etkilerinin ayırdına rahatça varır. Oysa aynı kabı her gün aynalarda görüp, incelemekte ve ona çeki düzen vermektedir. Buna rağmen, an içindeki başkalaşımı açıkça algılayamaz.

Benzer bir durum, aklın gelişiminde de kendini gösterir. Akıl, her yeni günde gelişip değişirken, aslında hep aynı anı, “şimdi”yi yaşar ve “şimdi”ye yakın, nispeten canlı bir geçmişi de beraberinde taşır. Bu ikisinin izini geleceğine düşürerek, hata payı yüksek yakınsamalar yapar. Aklın farklı zamanlara ait bölük pörçük fotoğrafları öznel geçmişte iyi veya kötü muhafaza edilir fakat kuvvetli bir özeleştiri yapılmaz yada “geçmişinden iki fotoğrafı al ve iki resim arasındaki milyonlarca farkı bul” oyunu pek sıklıkla oynanmaz.

İşin ilginç yanı akıl, öznel bir biçimde gelişirken, elde ettiği bilgileri daima genele yada başka bir deyişle nesneye mal etme eğilimindedir ve bu ciddi bir sorundur.

Kırk senedir şimdiyi yaşayıp kendine has bir geçmiş inşaa eden akıl, aynı işi onaltı yada yirmibeş senedir yapan diğer akıldan daha geniş bir geçmişe yada olasılık hazinesine sahip olur. Her yeni anını kendi öznel geçmişine başvurarak yorumlar ve çoğu zaman, diğer akılların aynı geçmişe sahip olmadığını fark etmez. Kendini çözümlemeye çalışmadığı, yeterli özeleştiriyi yapacak düşünce araçlarına sahip olmadığı sürece, o çok sevdiği kırmızının, bayılarak dinlediği müziğin, keyifle kokladığı parfümün, kendine göre zor şartlarda edindiği tecrübelerin tüm zamanlarda herkes için aynı değere sahip olması gerektiğine inanır ve bu inancını bir dogma haline getirip çevresine dayatır. Aslında bu beklenilen, bencil bir davranıştır ve sonuçları vahimdir.

Bu sorunun daha basit tanımı, “her şeyin en iyisini ben bilirim” cümlesiyle yapılabilir ve günlük hayatta kendini; kuşak çatışması, evli çiftler arasında kopukluk, iş ortaklıklarında sorunlar ve hatta kültürler yada alt kültürler arası savaşlar biçiminde gösterir. Oysa gerçek, “bazı şeylerin iyisini ben bilebilirim”e daha yakındır. Özellikle, kendini her an bir diğeriyle iletişim halinde tutarak, kıyaslamaya, gerekirse yenilemeye gönüllü olanlara daha da yakındır ve gerçek huzurun habercisidir.