Psikolojide Ego, Superego ve ID

[bluemoon24]

Freud 1800’lerde insan ruhunu üç gücün yönettiğini söyleyerek ID, Superego ve Ego kelimelerini literatüre ekledi. Bir çoğumuz bu terimleri biliyor olmamıza rağmen ne anlama geldiklerini açıklamakta zorlanırız. Bu yazı deneyimlerimden örnekler vererek söz konusu terimleri kendi anladığım şekilde açıklamak amacını taşımaktadır.







20’li yaşlarımın başında benliğimi kontrol eden iki güç vardı. Bunlardan bir tanesi bencilce isteklerini yerine getirmeye çalışan ve başkalarını fazla düşünmeyen sesti. En önemli özelliği istediği her şeyi hemen gerçekleştirmek istemesiydi. Örneğin aşık olduğu zaman mutlaka o kişiyi elde etmek ister, herkesin kendisini sevmesini bekler, her konuda başarılı olmak ister yada gördüğü ve çok beğendigi bir objeye hemen sahip olmayı beklerdi. Eğer istediğine kavuşamaz ise büyük bir acı hisseder, öfkelenir, saldırganlaşır ve etrafını suçlardı. En büyük özelliği sabırlı olmayı ve vazgeçmeyi bilmemesiydi. İsteklerine kavuştuğunda çok fazla etrafına etkilerini düşünmezdi, kısaca bencildi. Freud bu güce ID ismini verdi.







İkinci güç ise yapmalısın, yapmamalısın diyen kuralcı sesdi. Annemin, babamın, arkadaşlarımın ve toplumun gözünde doğru ve yanlış olanı sürekli vurgulayan otorite. Aynı zamanda cezalandırma mekanizması. ID’nin sesini dinleyerek yaptığım bir çok istek için beni cezalandıran, suçluluk duygusu hissettiren, utanç duymama yol açan ve kendime güvenimi azaltan büyük etken. Örneğin ID’min sesini dinleyerek beni aramayan ve ilgilenmeyen bir erkeği aradığımda bana ‘seni zayıf yaratık, şimdi karşında ki senin ne kadar kolay olduğunu düşünecek’ diyen ve beni suçluluk duygusu ile cezalandıran duygu işte bu ikinci sesten geliyordu. Yada sınıfta, iş yerinde veya arkadaş topluluğu içinde ID’min etkisi ile düşünmeden yaptığım patavatsız, aptalca yada çocukça bir davranış sonrasında beni utanç duygusu ile cezalandıran ve kendimi çaresiz hissettiren etkendi. Freud buna Superego ismini verdi.







Superego ve ID’nin rolünü açıkladıktan sonra şimdi Ego’nun ne olduğuna gelebiliriz. Ego bu iki güçlü sesten gelen komutları yerine getiren sahnedeki kişi, yani ben. ID’min yap dediklerini gerçek dünyada uygulayan ve daha sonra Superego’nun yasaklamalarını ve cezalarını çeken varlık, kişilik, karakter, benlik. Bu açıdan bakınca Ego zayıf, söyleneni yapan, hiç bir şeyi kontrol edemeyen, rüzgar nereye savurursa giden, güçsüz bir yapı olarak görülebilir. Nitekim pek çoğunuz bazı duygular hissedip bu duyguların nereden geldiğini bilmediğini düşünmüş, üzerinde hiç bir kontrolünüz olmadığını ve hatta çaresiz kaldığınızı hissetmişsinizdir.







İşte bende 20’lerimin ortasına kadar aynı şekilde hissediyordum. Yaşam benim kontrolümde değildi, içimdeki karmaşık ve birbiri ile çelişen duygular ve düşünceler yaşamımı yönetiyordu. Çevremdeki insanları suçluyor, isteklerimi yerine getirmedikleri için kızıyordum. Öyle ya, eğer annem ve babam bana istediğim tüm ilgi ve sevgiyi verseydi her sorunum çözümlenebilirdi, yada o çok zengin insanlar paralarının bir kısmını bana verseler hayatım harika olabilirdi, yada okulda ki hocalar iyi not verseler hiç sorunum kalmazdı, yada sevgilim beni her şeyden çok sevse ve istediğim gibi davransa aramızda hiç problem kalmazdı. Yaşam sadece benim isteklerim ve bu istekleri yerine getirmeyen dış dünya arasında verdiğim mücadeleden oluşuyordu. Kim olduğumu sadece içimdeki duygular, arzular ile tanımlayabiliyordum: Ben buyum, böyle hissediyorum, beni böyle kabul et! Hedefim, yaşama dair planım yada bir amacım yoktu çünkü içimdeki duyguların beni nereye götüreceğini bilemiyordum, her şey çok belirsizken nasıl kendime bir hedef belirleyebilirdim, hiç bir şey benim kontrolümde değildi ki! Etrafımdakilere kızıyordum beni anlamadıkları için, çaresizliğimi göremedikleri için, sadece içimdeki seslerin kurbanı olduğumu ve hiç bir şeyin elimde olmadığını göremedikleri için. Gerçekte ben iyi biriydim ve insanlar benim değerimi anlayamıyordu. Freud buna Ego adını verdi.







Bu noktaya kadar sanırım Ego, Superego ve ID’nin ne olduğunun net olarak kafanızda olmuşmaya başladığını umarım. Şimdi yavaş yavaş Gerçek Benliğin ne olduğunu tanımlamaya geçebiliriz. Bu konuda değişik açıklamalar bulmak mümkün, örneğin kişinin kendini bulması, olgunlaşması yada büyümesi gibi. Freud sağlıklı bir gelişimin belirtisi olarak Ego’nun Superego ve ID üzerinde kontrol kazanması gerektiğini vurgulamıştır. Dolayısıyla Gerçek Benliğin kişinin içindeki güçlerin kontrolünü ele alması olarak düşünebiliriz.







20’li yaşlarım benim için tatmin olmadığım, hiç bir şeyden zevk almadığım ve bir türlü ne istediğimi bilmediğim mutsuz bir dönem haline gelmişti. Hiç bir şey benim kontrolümde değildi ve bu bende aşırı bir huzursuzluk yaratıyordu. Yaşam boş ve anlamsız geliyordu. Hayatıma hakim iki duygu vardı; Ya isteklerim için suçluluk ve pişmanlık duyuyordum, yada sahip olamadıklarım için kızgınlık ve öfke. Kendimi güçsüz, zayıf ve kontrol altında hissediyordum. İçimde anlam veremediğim bir boşluk vardı ve hiç bir şey bu boşluğu doldurmuyordu. Her geçen gün birbirinin aynısı gibi gelmeye başlamıştı, öyle ki bir sabah uyandım ve önümdeki 40-50 yılın bu şekilde geçeceğini düşünerek dehşete düştüm. Nitekim o gün bir karar vermem gerektiğini hissettim, ya hayatımın sonuna kadar böyle devam edecektim, yada yaşamımın kontrolünü ele alacaktım.







İlk iş olarak kafamdaki tüm sesleri durdurmaya karar verdim, öyle ya bu güne kadar bana pek faydaları olmamıştı. Bir tanesi (ID) benim sürekli başımı derde sokuyor ve bitmek tükenmek bilmeyen istekleri ile sürekli suçluluk yada pişmanlık duymama yol açıyordu, diğeri ise (Superego) bana sürekli başka insanların kurallarını ve cezalarını uygulatıyor ve kendimi sürekli bir hapiste gibi hissetmeme yol açıyordu. Her iki sesin de bana zarar verdiğine ve susturulmaları gerektiğine karar verdim. Yeni baştan, sıfırdan başlayıp kendi kurallarımı ve gerçek isteklerimi bulmaya karar verdim. Kafamdaki tüm sesleri durdurmak ve kafamı boşaltmak için aylarca mücadele verdim. Dış dünyanın tüm etkilerinden ve isteklerinden kendimi uzaklaştırdım. Ve ne istediğimi bulmak için sadece düşündüm, düşündüm ve düşündüm. Bu sürecin sonunda yeni bir ses ortaya çıkmaya başladı, aslında hep var olan ama hiç dinlemediğim, içimde yitip kaybolmuş zayıf bir ses. Hani derler ya İçimdeki Ses. Bir örnek verirsem belki daha iyi anlaşılabilir. Bir insana aşık olursunuz ve daha ilk hafta içinde bu insanın doğru kişi olmadığını bilirsiniz, içinizdeki o ses size söyler. Ama ID’nin isteği o kadar güçlüdür ki bu sesi dinlemezsiniz bile ve devam edersiniz. Sonra da Superego’nun cezasından kaçmak için umutsuzca bu ilişkiye devam edersiniz. Yada başka bir örnek vermek gerekirse, hani o içinizde hissettiğiniz boşluk, derin mutsuzluk ve bir türlü tatmin olamamak vardır ya, işte o içinizdeki sestir, gerçekten kim olduğunuzu bulmanız ve yaşamınızı bu doğrultuda yaşamanız için bir çağrıdır aslında. Fakat bir çoğumuz bu sesi göz ardı eder ve ID ile Superego arasında oyuncak olmayı tercih ederiz, çünkü diğer çağrı acı veren, çaba gerektiren ve zorlu bir mücadeledir.







İçimdeki sesi daha çok içimdeki yaşlı kadın yada bilge insan olarak düşünmeyi daha çok seviyorum çünkü sorularımın tüm cevabını orada bulabileceğimi biliyorum. İçimdeki Ses bana yavaş yavaş kim olduğumu öğretti, Superegoma benim için gerçekten neyin doğru neyin yanlış olduğunu öğretti ve ID’me her zaman her şeyi isteyemeyeceğimi, bazen beklemem gerektiğini bazen ise tamamiyle vazgeçmem gerektiğini öğretti. Bu süre içinde İçimdeki Ses Ego’mun yani benim bu iki sesi kontrol altına alabileceğimi öğretti. Kendime iyi davranmamı, nazik olmamı ve mutluluğum için çaba sarfetmem gerektiğini gösterdi. Yorgun düştüğümde, her şeyden bıktığımda yada sıkıldığımda İçimdeki Ses vazgeçmemem için sürekli güç verdi, beni iteledi. Bazen yaşam çok belirsiz göründü, nereye gittiğimi bilemedim, hatta bu yolun sonunda mutlu olup olmayacağımı, arzu ettiğim yaşama kavuşup kavuşmayacağımı bilemediğim ve paniğe kapıldığım zamanlar oldu. O zaman İçimdeki Ses geride bıraktığım yaşamı bana göstererek daha kötü ne olabilir ki diye sordu? Ve devam ettim.







Bu gün Superego’m, ID’m ve Ego’m ile birlikte uyumlu bir ilişkimiz var. Kendi kurallarımı koymuş olduğum için ID’m bunlara karşı gelmemesi gerektiğini iyi biliyor ve Superegom da anlamsız ve gereksiz cezalandırmalar ile Egomu mutsuz etmemesi gerektiğini biliyor. Egom ise bu iki sesin her zaman haklı olmayabileceklerinin farkında ve sürekli İçimdeki Ses ile iletişimine devam ediyor. Örneğin kurallarımdan birisi kendime her zaman nazik ve sevecen olmak. Bazen ID’m kısa vadeli istekleri ile bu kuralı bozmamı istiyor örneğin arkadaşlarımın sevgisini ve takdirini kazanmak için en mükemmeli yapmaya çalışmak gibi. Bu durumda Ego’m hemen her şeyi yapmak yerine önce geçerlilik kontrolü yapıyor, ‘Bütün zamanını ve enerjini harcamayı gerçekten istiyor musun bu uğurda? Bunu yaptığın zaman sen keyif alacak mısın yoksa sadece arkadaşının seni sevmesi, takdir etmesi, saygı duyması için mi yapacaksın?’. Bunun sonucunda cevabım eğer bu işten keyif almayacaksam ve sadece başkasının sevgisini kazanmak için yapıyor isem, Egom ID nin isteğini geri çeviriyor, böylece Superegom her hangi bir cezalandırmaya gitmiyor. Eğer Egom bir şekilde bu kuralı çiğneyerek kendi mutsuzluğuma yol açacak bir şey yapar ise, o zaman bunu neden yaptığımı düşünüp bana verdiği zararı inceleyip tekrar yapıp yapmayacağıma karar veriyorum ve kendimi affediyorum.







Kısaca sevgili dostlar içimdeki tüm seslerin kontrolünü elime aldığımdan beri hayatımdan tatmin olmayı, elimdekilerle mutlu olmayı, ulaşamadıklarımdan vazgeçmeyi, bazı isteklerime ulaşmak için sabretmeyi, başka insanları düşünmeyi, kendimi sevmeyi, başka bir insanı sevebilmeyi, özveri yapabilmeyi ve hepsinin ötesinde bu günden keyif almayı başarabiliyorum artık. Umarım bu hikaye size kendi İçinizdeki Bilge Sesi bulmanız ve yaşamınızın kontrolünü ele alabilmeniz için bir yol gösterebilir. Bu konuda benzeri yolculuktan geçmiş kişiler varsa lütfen hikayelerinizi bana yazın.







Sağlıcakla Kalın



Çiğdem Alper

Kaynak: HamileBilgi