ŞİZOFRENİ

[bluemoon24]

Şizofreni Nedir ?



Şizofreni,insanın düşünce, duygu ve davranışlarında,

kendisinin ve çevresindekilerin yaşantısını önemli ölçüde

etkileyen birtakım değişikliklere sebep olan rahatsızlıktır.

Bu değişiklikler geçici ya da kalıcı olabilir.







Şizofreni kelimesinin anlamı nedir?



Şizofreni (schizo-phrenia) kelime olarak zihin bölünmesi

anlamna gelmekle birlikte bu, 1900'lü yılların başlarında

kullanılan eski bir deyimdir. Günümüzde şizofreni kelimesi

zihin bölünmesi ya da kişilik yanılması anlamında

kullanılmamaktadır. Yine eski dönemlerde şizofreni' ye

erken bunama denmişse de bu tanımlama da bugün terk

edilmiştir.







Şizofreninin sebebi nedir ?



Sebebi kesin olarak bilinmemekle birlikte kalıtımın,

biyokimyasal, ruhsal, toplumsal, çevresel etmenlerin

şizofreninin ortaya çıkışında rolü olduğu bilinmektedir.

Şizofreninin, biyolojik yatkınlığı olan bir insanda, bir dış

etmenin gerilim oluşturan etkisiyle ortaya çıktğı

söylenmektedir.







Daha çok ne zaman ortaya çıkıyor ?



Şizofreni 15-35 yaşları arasında ortaya çıkar. Toplumda

ortalama yüz kişiden birinde görülür. 40 yaşından sonra ise

nadiren rastlanmaktadır.







Doğuştan mı gelir ? İrsi midir ?



Şizofrenide kalıtımın rolü vardır. Babada ya da annede

şizofreni varsa çocukta olma oran %10-12'dir. Yani onda bir

ihtimaldir. Eğer uzak akrabalarda şizofreni varsa çocukta

şizofreni görülme oran yirmide bir ihtimale kadar düşer.

Şizofrenisi olan birinin çocuğu da kesinlikle şizofreni

olacak demek bu nedenle yanlıştır.







Evde şiddete maruz kalan şizofreni olur mu ?



Hayır. Evde kötü muameleye uğramak tek başına şizofreni

nedeni sayılmamaktadır.







Çok okumaktan veya çok çalışmaktan olur mu ?



Hayır.







Kara sevdaya düştü de hastalandı denir.



Çok sevmek, eza cefa çekmek şizofreninin nedeni değildir.

Ama ortaya çıkmasında diğer etmenlerle birlikte rol

oynayabilirler.







Şizofreni olunca akıl gidiyor mu ?



Hayır.







Şizofreniyi nasıl fark ederiz ?



Şizofreni kendisini insanın dış görünümünde, konuşmasında,

duygularını ifade etmesinde, davranışlarında ve

düşüncelerinde yaptığı değişiklikler ve bunların toplumsal

yansımalarıyla belli eder.







Şizofrenisi olan bir insanın dış görünümünde ne gibi

değişiklikler olur?



Giyim kuşama özen, kendisine bakım azalabilir. Ve alışıla

gelmişin dışında giyim görülebilir. Bazılarında yüz ifadesi

donuklaşır. Bazı kimselerin ise dış görünümünde rahatsızlık

öncesi ve sonrasında herhangi bir farklılık olmayabilir.







Duygular da değişir mi ?



Mimikler ve jestlerde azalma, çevrede olup bitenlere karşı

ilgisizlik görülebilir. Ancak bu durum o insanın duyguları

olmadığı anlamına gelmez. Burada söz konusu olan duyguların

dışa vurumunda sorun olmasıdır. Yüz ifadesinde herhangi bir

donukluk olmaksızın bazı kimselerin duygusal çökkünlük,

bunaltı, endişe, kaygı ya da öfke içinde oldukları

gözlenebilir.







Nasıl konuşurlar ?



Şizofreni aramızdan insanların, eşimizin, çocuğumuzun,

akrabalarımızın yaşayabileceği bir rahatsızlıktır. Bu

nedenle şizofrenisi olan insanları bizden tamamen farklı bir

tür olarak görmememiz gerekir. Şizofreni için yüzde yüz

tipik olan bir belirti yoktur. Konuşma da bunlardan biridir.

Bazen konuşmada bir dağınıklık görülmez, konuşma anlaşılır

bir çerçevededir ve rahatlıkla diyalog kurmaya imkan verir.

Bazılarında ise dağınık ve muğlaktır, yer yer kopmalar

içerir. Kendisine özgü anlamı olan sözcüklerle , gereksiz

ayrıntılarla doludur, belirli bir mantık örgüsünü izlemez,

sözcükler arasında anlam bütünlüğü kurulamayabilir.







Davranışlarda ne gibi değişiklikler olur ?



Yalnız yaşamaya, toplumsal yaşantıdan elini eteğini çekmeye

doğru bir eğilim ortaya çıkabileceği gibi tam tersine

yakınlarna bağımlılıkta artma görülebilir. Toplumsal normlar

çerçevesinde dışarıdan bir bakışta amaçsız ve anlamsız gibi

görünen davranışlar bulunabilir. Yerinden hiç hareket

etmeme, devamlı bir noktaya bakarak hiç konuşmama ya da

işbirliği kurma taleplerini sürekli olarak karşılıksız

bırakma görülebilir. Özellikle rahatsızlığın alevlendiği

dönemlerde banyo yapmak, tıraş olmak, makyaj yapmak gibi

günlük alışkanlıklarda değişme gözlenebilir. Kimi zaman mal

mülke, kendisine de can güvenliğine yönelik saldırganlığa

normal kabul edilenlerden daha fazla oranda rastlanmaktadır.









Şizofrenisi olan bir insanın düşüncesi nasıldır ?



Bazıları başkalarından zarar görecekleri endişesi içinde

takip edildiklerini, öldürüleceklerini, insanların kötü

maksatla kendileriyle uğraştıklarını düşünebilirler. Bu

nedenle dışarı çıkmaktan korkabilir eve kapanabilirler,

zehirleneceklerini düşünerek yemek yemeği ilaç içmeyi red

edebilirler.



Bir kısmı kendileriyle ilgili yayın yapıldığı düşüncesiyle

televizyondan, gazetelerden rahatsız olabilir ya da

düşüncelerinin çalındığını, okunduğunu iddia edebilirler.

Kimileri ise kendi bedenleri ile dış dünya arasındaki

sınırın silindiğini, bedensiz olduklarını, var olmadıklarını

ya da ellerinin, yüzlerinin ve vücutlarını diğer

bölümlerinin değiştiğini ve onların kendilerine ait

olmadığını düşünebilirler. Bazı olağanüstü yetenekleri

olduğunu söyleyebilirler. Emreden, hakaret eden,

hareketlerini yorumlayarak yönlendiren hayali sesler

duyduklarını ya da kendi düşüncelerinin dışarıdakiler

tarafından duyulduğunu iddia edebilirler. Bu seslere yanıt

vererek karşılarında biri varmışçasına kendi kendileriyle

konuşabilirler. Uyanıkken gözlerinin önüne çeşitli

görüntüleri geldiğini ifade edebilirler. Şizofrenisi olan

insanların kimi zaman bütün bunlardan şikayetçi oldukları

kimi zaman da bunlar gerçekmiş gibi yaşadıkları ve ona göre

davrandıkları görülebilir.







Bu belirtiler şizofrenide her zaman bulunur mu ?



Hayır. Bu belirtiler sıklıkla alevlenme dönemlerinde

görülür.







Belirtilerin bir iki tanesi bir insana şizofreni demeye

yeter mi ?



Hayır. Gazetede okuduğumuz, televizyonda gördüğümüz sağlıkla

ilgili haberlerden hemen sonra aynı sorunları bizim de

yaşadığımız kanısına kapılıp telaşlanırız. Şizofrenide

belirtilerin nitelikleri ve süreleri toplumsal yaşantıda yol

açtıkları değişiklikler çok önemlidir. Adlandırmayı

şizofreni üzerinde uzun yıllar kuramsal ve pratik eğitimden

geçerek sorumluluk almış insanların yapması gerekir.







Şizofreni nasıl tedavi edilir ?



İlk aşama, hekim danışmanlığında uzun süre düzenli olarak

sürüdürülmesi gereken ilaç tedavisidir.







İlaç hemen etki eder mi ?



İlaçların düzenli kullanımda beklenen etkiyi sağlaması için

iki-üç haftalık bir süreye ihtiyaç vardır.







İlaçla tedavide amaçlanan nedir ?



İlaçla tedavi, rahatsızlığı çoğu zaman tamamen

iyileştirmemekle birlikte, şizofreni belirtilerini

yatıştırmakta, kontrol altında tutmakta, kişiyi

çevresindekilerle ilişkilerinde daha iyi bir konuma

getirmekte, nüsklere bağlı sık hastane yatışlarının önüne

geçerek kişinin evinden, ailesinden, alıştığı ortamdan uzak

kalmasını önlemektir.







İlaçlar her gün alınmak zorumda mıdır ?



Şizofreninin ilaçla tedavisi her gün düzenli olarak ağızdan

alınacak ilaçlarla yapılabileceği gibi iki-dört haftada bir

kalçadan yapılan iğnelerle de benzeri bir etki sağlanabilir.









Yan etkileri nelerdir ?



En sık rastlanan yan etkileri: Gözlerin yukarı kayması:

belde-boyunda kasılma: ağızda tükrük salgısının artması:

halk arasında robot gibi oldu diye tanımlanan yüz

ifadesinde donukluk ve hareketlerde yavaşlama hali:

huzursuzluk içinde yerinde duramama ve sürekli hareket etme

isteği: elde ayakta titremeler: güneş ışığına aşırı

duyarlılık: görme bulanıklığı gibi belirtilerdir. İlaç

kullanmaya başlamadan evvel ilacın yan etkileri hakkında

hekimden bilgi istemek her insanın doğal hakkıdır.







Şizofrenide kullanılan ilaçlar bağımlılık yapan,

uyuşturucu ilaçlar mıdır?



Bu ilaçlar uyuşturucu değildir. Bağımlılık yapmazlar. Sık

sık dile getirilen ilaçlar uyuşturuyor düşüncesi bu

ilaçların uyuşturucu olduğu anlamında değil ilaç alanların

ilacın etkisine bağlı olarak yaşadıkları duyguları sıklıkla

uyuşukluk olarak tanımlamalarıyla ilgilidir. Biperiden Akineton

ise şizofreninin tedavisinde değil, şizofreni ilaçlarının

yan etkilerini gidermek için kullanılmaktadır. Tedavide

kullanılmaya başlayan yan etkileri düşük ilaçlarla birlikte

artık Akineton gibi kötü kullanıma açık ilaçlara gereksinim

azalmaktadır.







Şizofrenide ilaç tedavisi tek çare midir ?



Hayır. Şizofreni rahatsızlığının tedavisinde ilaç tedavisi

mutlaka gerekir. Ama yanı sıra diğer tedavi yöntemlerinin

uygulanmasında yarar vardır.







Diğer tedavi yöntemleri nelerdir ?



Şizofrenisi olan insanların ve ailelerinin ayrı ayrı bir

araya gelebileceği grup tedavileri, çeşitli davranışçı

tedavi yöntemleri, destekleyici yöndeki tedavi yaklaşımları,

ailelere yönelik bilgilendirme toplantıları da en az ilaç

tedavisi kadar önemlidir.







Şizofreni teşhisi konmuş bir insan evlenebilir mi,

evlendirilirse iyileşir mi ?



Şizofrenisi olan bir insanın aktif rahatsızlık dönemi

dışındayken evlenmesinin önünde herhangi bir engel yoktur.

Evliliğin şizofreniyi iyileştireceği düşüncesi ise toplumda

sık rastlanan yanlış bir düşüncedir.







Hocalara okutmak, kurşun döktürmek iyileştirir mi ?



Herkesin inançları doğrultusunda derdine çare araması

doğaldır. Ancak şizofreni üzerinde hekimlerin yıllardır

uğraş verdiği, tıbbi tedavi imkanları hızla çoğalan bir

rahatsızlık olup çareyi hocalarda aramak sadece zaman

kaybına yol açar.







Peki şizofreninin gidişatı nasıldır ?



Şizofreni rahatsızlığının belirtileri insandan insana

değiştiği gibi aynı insanda zaman içinde de farklılık

gösterir. Şizofreninin üçte ikisinde rahatsızlık kısa süreli

alevlenmelerde düzelme dönemleri arasındaki tekrarlar

halinde görülmektedir. Günümüzde rahatsızlığın gidişatında

olumlu bir değişiklik olduğu gözlenmektedir.







Bu ne anlama gelir ?



Eskiden şizofrenisi olan insanlar uzun yıllar boyunca

hastanelerin kapalı ortamlarında tutulmaktadır. Bugün ise

rahatsızlığın alevlendiği dönemlerdeki kısa süreli yatışlar

haricinde artık çoğunlukla ayaktan tedavi uygulaması

geçerlik kazanmıştır.







Şizofreni tamamen iyileşir mi ?



Şizofreni tanısıyla tedavi olan insanların beşte birinde

zaman içinde belirtilerin tamamen ortadan kaybolduğu

saptanmıştır. Ancak bu düzelme rahatsızlık öncesi

işlevsellik düzeyine yani en başa dönmeyi çoğu zaman

sağlamamaktadır.







Toplumsal yaşama nasıl yansır ?



Şizofreni toplumdan uzaklaşmaya, yalnız başına bir yaşama

yol açabileceği gibi bazıları rahatsızlıklarına rağmen

toplumsal ilişkilerini bir ölçüde koruyabilir, mesleklerini

sürdürebilirler. Rahatsızlığı olan insanların yakınları

utanç ya da suçluluk yaşayabilirler. Rahatsızlığın

oluşumunda kendilerinin geçmişte yapmış olduklarını

düşündüklerini yanlışlıkların payı olduğunu düşünebilirler

ya da rahatsızlığın çevrelerinde yarattığı etkilere bağlı

olarak utanç duygularına kapılabilirler. Aile şizofreniye

kendisinin neden olduğuna inanırsa şizofrenisi olan ferdini

gizlemeye, komşularından, yakın çevresinden saklamaya

çalışır. Rahatsızlığı yaşayan insanların bunu hissettiği

noktada ailelerine karşı öfke duymaları ve giderek daha

fazla içlerine kapanmaları söz konusudur.







Peki ne yapmak gerekir ?



Şizofreninin bir suç ya da ceza değil biyolojik yönleri ağır

basan bir rahatsızlık olduğunun ve kişinin yeteneklerinde

kısmi kısıtlamalara yol açabileceğinin öncelikle kabul

edilmesi gerekir. Bu da şizofrenisi olan insan üzerindeki

beklenti yükünün, aile baskısının azalmasında olumlu rol

oynar.







Ailenin tavrı nasıl olmalıdır ?



Açık ve net bir ilişki kurmak gereklidir. Genelde

Şizofrenisi olan insanlarla en iyi geçinenlerin onlara en

doğal davrananlar olduğu bilinmektedir. Aynı anda birden

fazla istekte bulunmadan düşüncelerini değiştirmek için

onları sürekli ikna etmeye çalışmadan, ailece topluca

yapılan yemek yeme, misafir ağırlama, televizyon izleme gibi

faaliyetlere sürekli olarak katılmaya zorlanmadan, yalnız

kalma ya da odalarına çekilme isteklerine duygusal

mesafelerine saygı duyarak davranmak gerekir.







Ailenin davranışları tedaviyi etkiler mi ?



Evet. Kesinlikle. Aile ortamında her yaptklarına karışılan,

sürekli öfke dolu davranışlara, eleştirilere maruz bırakılan

insanların ilaçların düzenli olarak kullansalar bile sık sık

rahatsızlandıklar görülmektedir. Bu nedenle tedavide ailenin

bilgilendirilmesi büyük önem taşımaktadır.

Kaynak: HamileBilgi