Meşhur hastalar ve onlardan öğrendiklerimiz

[bluemoon24]

Burada bazi meshur hastalari tanitmak ve onlarin beyinlerinde olan hasarlar ile neler ogrendiklerimizi konusalim, ne dersiniz?



Birinci hastanin ismi H.M.





Bu hasta belki de beyin bilimlerinde en unlu hasta olma ozelligini koruyor. 1926 yilinda dogan H.M. cocuklugundan beri siddetli epilepsi nobetleri geciriyormus. Tedavisi sirasinda doktorlar epilepsi nobetlerinin medial temporal bolgede kaynaklandigini tespit ettikleri icin epilepsi nobetlerine son vermek amaciyla 1953 yilinda H.M. in medial teporal bolgesini ameliyatla cikartiyorlar. Bu sayede H.M. hippokampus, hippokampusa tek ileti saglayan entorhinal korteks, ve amigdala bolgelerinin neredeyse tamamini iki tarafta da kaybediyor. Ameliyat sonrasi H.M.in epilepsi sorunu cozume kavusuyor fakat yeni bir sorun ortaya cikiyor.





Ameliyat sonrasi H.M. uzun sureli yeni hatira kuramaz hale geliyor. (bunun adi anterograde amnesia yani ileriye yonelik hafiza sorunu). Fakat kisa sureli hafizasi normal kaliyor. Bir seyi anlama yada zekasinda gerileme problemleri de yok. Bir konu hakkinda konusurken, konuyu takip edebiliyor, normal konusup sohbete katilabiliyor ama dikkati dagildigi zaman yada konu degistirildigi zaman onceki konuyla ilgili hic birsey hatirlayamiyor.





H.M. bir bakimevinde hayatina devam ediyor. Kendisi ile ilgilenen doktorlari her gordugunde yeni tanistigini sanarak merhaba benim adim H.M diye elini uzatiyor. Annesinin ne zaman vefat ettigini yada yasayip yasamadigini bile bilmiyor. Aynaya baktiginda biraz sasiriyor cunku yasli bir insan oldugunu bilmiyor. Kim baskan secildi, kac yilinda yasiyor farkinda degil.





Peki hic birsey mi ogrenemiyor bu insan? Ogrendikleri da var elbette. Procedural memory dedigimiz ogrenme cesitlerini (mesela piyano calmayi ogrenmek yada e binmeyi ogrenmek) normal sekilde ogreniyor. Fakat bu tarz ogrendigi seyleri ogrendigini hatirlamiyor ve yapmasi istendiginde cok duzgun bir sekilde yaptigi icin gurulaniyor hayatinda hic yapmadigi birseyi boyle iyi yaptigi icin.



Ilgilenenler icin H.M hakkinda daha detayli bilgi:





http://homepage.mac.com/sanagnos/corkin2002.pdf



H.M.in bu durumu ve ayni bolgede beyin hasari olan diger hastalar sayesinde, episodik bilgilerin beyinde hippokampus bolgesi olmadan olusturulamadigi anlasilmisti. Bu sayede ogrenme ile ilgili deneyler ve projeler hiz kazandi ama malesef H.M. bunlari bilemiyor.





H.M. hakkinda merak ettikleriniz varsa yazin konusalim.

Phineas Gage 1848 senesinde demiryolu yapan bir insaat sirketinin en basarili elemanlarindan birisiydi. Sorumluluk sahibi, guvenilir, zeki ve becerikli oldugu icin yol aciminda kaldirilmasi gereken kayalari oyma ve patlayici maddelerle yok etme gorevi verilmisti. Ustleri tarafindan henuz 25 yasindaki Gage'in parlak bir gelecegi ve iyi bir kariyeri olacagi dusunuluyordu.





Bir gun kayalara patlayici madde yerlestirirken bir iscisi Gage'in yanina gelerek birseyler soyledi ve Gage'in dikkati tamamen dagildi, bu sirada yerlestirilen patlayici maddeler erkenden ustu kumla ortulmedigi halde patladi ve 90 cm 6 kg boyutlarinda bir demir sopa patlamanin etkisiyle firlayarak gage'in elmacik kemiginin altindan girdi ve beyninin prefrontal korteksinin ozellikle sol tarafini parcalayarak kafatasini deldi ve metrelerce ileriye dustu. Isciler Gage vefat etti diye dusunurlerken, Gage hemen ayaga kalkti ve konusmaya basladi. At arabasiyla hemen doktora goturulen Gage yaralari sarilirken bile konusmaya devam etti.





Iki ay icinde Gage tamamen iyilesti fakat tanidiklarina gore artik Gage kendisi degildi. Durust, saygili, guvenilir, sakin, dusunceli Gage gitmis, yerine simarik, yalan soyleyen, agzi bozuk, sinirli, dusunmeden konusan, garip ve rastgele kararlar veren bir Gage gelmisti. Guvenirligi ile birlikte demiryolu isini de kaybetti, daha sonra surekli is degistirdi, kisa zaman icinde ya isten atiliyordu, yada patronlariyla kavga ederek kendisi isten ayriliyordu. 37 yasinda agir epilepsi nobetleri gecirmeye basladi ve ayni yil vefat etti.





Gage oldukten 150 yil sonra bile kafatasi incelenmeye devam edildi. Prefrontal korteksin kisiligimizi olusturan davranislarimiz icin onemli oldugu dusunulmeye Gage'in kazasi ile baslandi. beynin sadece konusma, hareket etme, yada hayati onem tasiyan fonksiyonlari degil kisiligimizi ve duygularimizi da kontrol ettigi goruldu.



Damasio H., Grabowski T,. Frank R., Galaburda AM., Damasio AR. (1994). The return of Phineas Gage: clues about the brain from the skull of a famous patient.. Science 264 (5162): 1102-5.