MOTİVASYON STRATEJİLERİ

[hakan_oz]

Uzaklaşmak ve Yaklaşmak

Diğerlerini motive etmenin anahtarını bilmek yararlı olabilir mi? Bu aynı zamanda Türk iş dünyasının önemli bir problemi olan motivasyon konusunda insanlara yardımcı olabilir mi? Aslında, motivasyonu buradaki anlamıyla şöyle açılayabiliriz; hoşa gitmeyen işleri de kolayca ve zorlanmadan yapabilmek.

Hoşa gitmeyen işleri yaptırabilmenin sadece iki yolu var: havuç ya da sopa...

Önemli olan nokta, sopayı ya da havucu ne zaman kullanacağınızı bilmek ve nerede hangi havucu ya da sopayı kullanacağınızı bilmek.

Biz, havuca tepki verenlere "yaklaşmacılar", sopaya tepki verenlere ise "uzaklaşmacılar" diyoruz. Emin olun ki, ateş yeterince sıcaksa, herkes ondan kaçmak için, eğer altın küpü yeterince parlaksa, herkes ona ulaşmak için, elinden geleni yapacaktır.

İnsanlar bir şeyi neden yaparlar? Ya belirli bir noktaya ulaşmak için (çoğunlukla keyif), ya da belirli bir noktadan kaçmak için (çoğunlukla acı ya da keyifsiz durum)... İnsanlar bu anlamda, onlara çekici gelen şeylere yaklaşır, onları iten şeylerden uzaklaşırlar. Uzaklaşılan ya da yaklaşılan bu şeyler değerlerle ilgilidir. Değerler, insanların uzaklaşmak ya da yaklaşmak için zaman, emek ve kaynaklarını harcadıkları şeyleri belirler.

X ve Y Teorisi

Motivasyon konusu, son elli yıldır, yönetim dergilerinde tartışılıyor. Bu süreç içerisinde iki önemli çatışan teori ortaya çıkmıştır. Douglas Mc Gregor 19602 da The Human Side of Enterprise dergisinde, bu iki teoriyi "X Teorisi" ve "Y Teorisi" olarak adlandırmıştır.

Teori X aşağıdaki varsayımlar üzerine kurulmuştur:

1. Ortalama her insan işi sevmez ve ondan kaçmak için yollar arar.

2. Bu iş sevmezlikten dolayı çoğu insan zorlanmalı, yönetilmeli ve cezayla tehdit edilmelidir.

3. Ortalama insanın hırsı yoktur ve yönetilmeyi tercih eder. Sorumluluktan kaçarlar ve en yüksek değerleri güvenliktir. Bu insanları iyi yönetebilmek için ceza gereklidir. Çoğu insan temelde tembel olduğundan, "sopa" gereklidir; yine de patron arkasını döndüğünde çalışmayı bırakacaklardır.

Teori Y ise aşağıdaki varsayımlar üzerine kurulmuştur:

1. Fiziksel ya da zihinsel çalışma, oyun ya da dinlenmek gibi doğaldır.

2. Dış kontrol ya da ceza tehditleri, insanları motive etmenin tek yolu değildir. Çoğu insan hem fikir hedefe ulaşmak için kendilerini yönetir ve kontrol eder.

3. Hedefle hem fikir olmaları, o hedefe ulaşmakla ilintilendirdikleri ödüller sebebiyledir.

4. Her ortalama kişi, doğru şartlar altında, sorumluluk istemeyi ve/veya kabul etmeyi öğrenir.

5. İnsanların büyük çoğunluğu, kurumsal problem çözme konusunda, hayal etmek, ustalık ve yaratıcılık için yeterli kaynaklara sahiptir.

6. Modern iş dünyasında, ortalama bir insanın entellektüel yeteneklerinin çok azı harekete geçirilebilmektedir. Bu kişileri doğru yönetebilmek, doğru "havuçları" bulmakla olabilir. İnsan kaynağının potansiyelini ortaya çıkaracak çözümleri bulmak yöneticiler düşmektedir.

Türk İş Gücünü Motive Etmek

Teori X ve teori Y üzerindeki tartışmalar hala devam ediyor. Çünkü her ikisi de doğru ve her ikisi de yanlış. Bazı insanlar ilk teoriye uyarken, bazıları de ikincisine uyuyorlar. Yöneticiliğin sırrı, bireyin hangi kategoriye girdiğini ve ne türüyle motive olacağını bulmaktır.

Yaklaşmacı kişiler ulaşmak istediklerine ulaştıklarında artık hareket etmezler, uzaklaşmacılar da istemediklerinden kurtulduklarında...

Çalışan insanların içindeki uzaklaşmacılar, eğer hayat onlar için rahatsa hiç bir şey yapmayacaklardır. Bir çok şirket insanlara uzaklaşmak isteyecekleri hiç bir şey bırakmıyor.

Kişinin normal standartlarda bir evi, ailesi, kazancı varsa, işten atılma problemi yoksa, iş yerinde rekabet yoksa, uzaklaşmak isteyeceği bir şey de yok demektir. Bu da o kişinin motive olamaması demek olacaktır. Benzer durum yaklaşmacılar için de geçerlidir. Eğer tüm hedeflere ulaşmışlarsa ve önlerine yeni ödüller konmuyorsa motive olamayacaklardır.

Kimi insansa bazı durumda yaklaşmacı iken bazı durumda ise uzaklaşmacıdır. Bu kişilerin hangi durumlarda yaklaşmacı oldukları ve nelere ulaşmak istedikleri ile hangi durumlarda uzaklaşmacı ve nelerden kaçmak istedikleri bulunmalıdır.

Motivasyon Stratejisini Ortaya Çıkarmak

Motivasyon stratejisini ortaya çıkartmanın en iyi yollarından birisi onları bu sabah yataktan kaldıran şeyin ne olduğunu sormaktır. Çünkü kimi insan, yataktan kalmak için o gün olacak güzel şeyleri düşünerek motive olurken, kimi insan da kalkmazsa olabilecek kötü şeyleri düşünür.

Tipik Bir Motivasyon Stratejisinin Unsurları

1. Ateşleyici; istenen ya da istenmeyen işin düşünülmesi aşamasıdır. Burada çoğunlukla istenen durumun olumlu duygularını ortaya çıkartan görsel ve işitsel tasarlamalar ya da istenmeyen durumun olumsuz duygularını ortaya çıkartan görsel ya da işitsel tasarlamalar yapılır. Ayrıca oluşturdukları resimle içleşmek, motivasyonu arttırırken, dışlaşmaksa azaltır. İçleşmek ve dışlaşmak alt sistemlerin ayarlanmasıyla olur.

2. Operasyon; işi yapmak ya da yapmamakla ilgili kendi kendine konuşma ve zihinde canlandırılması aşaması.
3. Şu anın kriterleriyle, yapılma ya da yapılmama durumunun kriterlerinin karşılaştırılması aşaması.
4. Yapılma ya da yapılmama durumunun, motive edebilirliği kararı aşaması.
5. Yaklaşma ya da uzaklaşmaya giden ilk hareket.

Hem yaklaşmacı hem de uzaklaşmacı stratejinin kişide varolması en etkili olan olarak görünmektedir. Zaman zaman insanlar daha stresli olduğu için ve yaklaşmacı strateji, zihni hedeflere daha iyi yönlendirdiğinden, uzaklaşmacı stratejilerini değiştirmek isteyebilirler.

Bununla birlikte kişilerin motivasyon stratejilerini değiştirme çalışmalarında, ekoloji kontrolünün yapılması, kişinin tamamen demotive kalmaması açısından önemlidir. Hatırlayın ki zaman zaman uzaklaşmacı stratejiye de ihtiyaç duyulabilir.