Newcomb Paradoksu
 

Bu

paradoksa göre belirli bir durumun aktörleri (ekonomistler, vs), kendilerini az

ya da çok bildikleri bir geleceğe göre ayarlamak istediklerinde, bu geleceği bir

veri olarak alırlar; oysa bu geleceği belirleyen onlardır. Bir başka deyişle,

aktörler, bizzat kendilerinin tasarladıkları, kendilerinden dışa yansıttıkları

bir geleceği işaret noktası olarak almaktadırlar (Bootstrapping

olgusu).Newcomb problemi şu şekilde özetlenebilir: İki kutu alalım;

bunlardan birinde 1,000$ var, ikincisinde ise ya 1,000,000$ var ya da hiç bir

şey yok. Siz, oyuncusunuz ve iki seçeneğiniz var: Bunlardan a1, iki kutuyu

birden almak; a2 ise ikinci kutuyu tercih etmek. Senaryoya göre, oyunda sizden

başka, geleceği öngören bir Kâhin (veya Kader) var.Bildiğiniz kadarıyla

bu Kâhin o ana kadar, sizin ve başkalarının seçimlerini öngörme konusunda hiç

yanılmadı. Bu oyunda Kâhin, siz birinci seçeneği (a1) seçerseniz, Kâhin bunu

öngörecektir ve ikinci kutuyu boş bırakacaktır ve bu durumda sadece 1,000$'ınız

olacaktır. İkinci seçeneği (a2) seçerseniz, Kâhin bunu da öngörmüş olacaktır ve

ikinci kutu içine 1,000,000$ koyacaktır. Siz de bunları biliyorsunuz ve Kahin'in

öngörme kapasitesine inancınız tam. Ne yaparsınız?Burada iki bakış açısı

mümkün. Birincisine göre, a2'yi seçmek gerekir; zira a1'i seçerseniz, Kâhin bunu

öngörmüş olacaktır ve ikinci kutuyu boş bırakacaktır; bu durumda garantili

1,000,000$ (a2'yi seçmek) yerine, sadece 1000$'ınız olacaktır.İkinci bir

bakış açısı da makul görünüyor ve bu paradoksun kaynağını oluşturuyor. Buna

göre, siz tercihinizi yaparken, ikinci kutuda, bir milyon dolar, zaten ya var ya

yoktur. Bu durumda iki kutuyu birlikte alırsanız, ikinci kutu ister boş, ister

dolu olsun, iki duruma göre de bin dolar daha fazla kazanacaksınız. Eğer iki

kutu da doluysa a1'i seçmekle 1,001,000$; a2'yi seçmekle, sadece 1000$

kazanırsınız.Bu iki argümantasyon tarzı, iki farklı zaman kavramına

dayanmaktadır. Birinci görüştekilere göre iki olay (sizin tercihiniz ve Kâhin'in

parayı koyup koymaması) nedensellik planında birbirinden bağımsızdır, aralarında

sadece olasılıksal bir ilişki vardır. Bu, tersine çevrilebilir bir zaman

anlayışı içerir ve burada, geçerli değildir. Newcomb problemi, aşağıda görüldüğü

gibi, tutuklular ikilemine benzetilebilir.Ego açısından bakıldığında

oyun şu şekilde görünmektedir:1. a1 oynadığımda en azından 1000$'ın

olur.

2. 1,001,000$ kazanabilirim, ama bu, nedensel olarak bana bağlı

değil.

3. 1,000,000$ kazanabilirini, ama sadece, 1,000$'dan vazgeçersem 3'.

Veya 1,001,000$ kazanabilirim, ama eğer Kâhin benim 1,000$'dan vazgeçeceğimi

öngörürse.Burada Kâhin yerine bir başka oyuncu konması düşünüldüğünde,

oyun tutuklular ikilemine dönüşür. Bu nedenle, problemi analiz eden Lewis, iki

kutuyu da almak gerektiğini savunur (Dupuy, 1992). Bazıları ise Kâhin'in

öngörüsüne güvenmek ve bu nedenle de, sadece ikinci kutuyu almak gerektiğini öne

sürer; ama bu tutuklular ikilemindeki işbirliği seçeneğinden farklı bir şey

değildir.Lewis'e göre bu davranış irrasyoneldir; tutuklular ikileminde

de görüldüğü üzere, bu davranışın rasyonel bir nitelik taşıması için, bizim

eylemimizle diğer oyuncunun eylemi arasında sadece olasılıksal değil, aynı

zamanda nedensel bir bağ olması gerekir. Newcomb probleminde de durum

aynıdır.Dupuy'a göre, eğer gelecekten bu ana gelerek, yani bir amaca

yönelik olarak düşünülürse, ikinci kutuyu almak gerekir; ama eğer aksi halde,

yani eylem zamanında kalırsak, iki kutuyu da almak gerekir.Harvard

Üniversitesi'nden filozof Nozick'in bu paradoksa ilişkin analizlerini temel

alan Watzlawick'e göre ise paradoksu dostlarınız veya öğrenciler üzerinde

denerseniz, iki gruba ayrılacaklardır. Kendi bakış açınızın doğruluğunu

tekrarlamak sorunu çözmemektedir.Watzlawick'e göre sorun bizim

gerçekliğimizin bir düzeninin olup olmadığında düğümlenmektedir. Bunun üç mümkün

cevabı vardır:Birinci cevaba göre; bu gerçekliğin hiçbir düzeni yoktur,

gerçeklik aynı Ölçüde düzen ve kaostur, yaşamımız ise psikotik bir kabustur.

İkincisine göre; biz, varoluşsal eksik bilgi (disinformation) durumumuzu, bir

düzen yaratarak telafi ederiz; bu düzeni bizim icat ettiğimizi unutur ve

'gerçeklik' olarak niteleriz.Üçüncüsüne göre; bağımlı olduğumuz, ama

bizden bağımsız olan bir üst gücün yarattığı bir düzen vardır ve bu üst güçle

iletişim kurmak, insan için en önemli amaçtır. İnsanların çoğu, birinci

olasılığı dikkate almazlar. Ama hiç kimse diğer iki şıktan birini veya diğerini

belirsiz veya bilinçdışı bir şekilde de olsa dikkate almaktan

kaçınamaz.Newcomb paradoksu bu hususla ilgilidir: Ya III. şıkkın

tanımladığı gibi, gerçekliğin kesinlikle ve kaçınılmaz bir şekilde

düzenlendiğine inanırsınız ve sadece ikinci kutuyu alırsınız; veya önceden

belirlenmeyi kabul etmeyip II. şıkkı benimsersiniz, 'a posteriori nedensellik'

(gelecek olayların anı ve geçmişi belirlemesi) olmadığını düşünürsünüz ve iki

kutuyu birden alırsınız. Sorun bir bakıma özgür irade ve determinizm sorunsalına

göndermektedir.



Dr.charles V.ford ..yalan, Yalan, Yalan, Yalancılığın PsikolojisiSosyal Kuralların Psikolojisi (Muzaffer Şerif)Diyabetik Hastada Psikolojik SorunlarPsikolojik Cilk HastalıklarıYaratıcılıkYapısalcılıkSürrealist YaklaşımPragmatik YaklaşımKişisel Modernlik Yaklaşımlarıİşlevselcilikİnşacı YaklaşımFenomenolojik YaklaşımDiferansiyel YaklaşımPsikodinamik YaklaşımDavranışçı YaklaşımBiyolojik YaklaşımBilişsel Öğrenme YaklaşımıVroom'un Beklenti TeorisiTutkulu Aşk TeorisiSosyal Karşılaştırma Teorisi