Özgürlük

[bluemoon24]

Kavram, uzunca bir dönem, 'özgür

irade' ekseni etrafında tartışılmış ve bunlardan bazıları popüler düşünceye

yerleşmiştir; örneğin 'hayvanların içgüdülerle, insanınsa özgür irade ve

değerlendirme yaparak' (Aquinalı Thomas) veya tam tersine 'özgür irade Tanrıya

mahsustur' (Luther) gibi.Akıl ve kişisel iradeyle moral ilkelere uyma

yeteneği olarak tanımladığı özerkliği vurgulayan Kant, insan özgürlüğünü, moral

yasaya saygıda görmüştür; politik liberalizmin önemli simalarından Locke,

siyasal sistemin devletin gücünü pekiştirme yerine bireylere düşünce, inanç,

ifade, seyahat, örgütlenme özgürlükleri sağlaması gerektiğini vurgulamıştır;

Montesquieu, dinsel, siyasal, yürütme ve yasama gibi çeşitli güçler arasında

'güçler ayrımı' yoluyla devletin keyfiliğinin önlenerek özgürlüklerin güvenceye

alınması gerektiğini savunmuştur; varoluşçu filozoflar özgürlüğü varoluşsal bir

'kaygı' temelinde anlamış, Sartre insana aşkın her tür determinist anlayışa

karşı çıkarak insan yaşamını özsel bir anlamı olmayan bir olumsallık

(contingence) olarak görmüş ve özgürlüğü, angajmanın kaynağı saymıştır; I.

Berlin, ünlü ayrımında negatif ve pozitif özgürlükleri ayırdederek, negatif

özgürlüğü, kendimizi sansürsüz ifade etme, serbestçe dolaşma gibi istediğimizi

gerçekleştirme bakımından engellenmeme; pozitif özgürlüğü ise kamu işlerine

katılma ve kararlarda etkili olma gibi gerçek bir eylem gücüne sahip olma

şeklinde tanımlamıştır, vb.Moles (1972, 1978), Kurt Lewin'den hareketle,

insan özgürlüğünü topolojik mekânda hareket etme açısından ele almış ve

özgürlüğü, bir dış gözlemcinin gözünde 'belirli bir alanda hareket eden bireyin

hareketlerini ya da durumunu tanımlayan parametrelerin sayısının, bu sistemi

yöneten ilişkilerin sayısından fazlalığı' olarak tanımlamıştır.Burada

bir 'özgürlük derecesi' ve 'özgürlük alanı' fikri vardır. Belirli bir

zamansal-mekânsal alanda A noktasından itibaren hareket eden bireyin hareketleri

(tıpkı bir labirentte dolaşan fare veya bir sokakta yürüyen kişi veya bürokratik

prosedürler arasında işgören bir avukat gibi) çeşitli parametrelerle tanımlanan

bir hacim içinde düşünülebilir. Bu hacim, onun özgürlük alanıdır.Bu alan

bireyin çeşitli hareketleri yapmasına izin veren veya yasaklayan kurallar ya da

sınırlar tarafından şekillendirilir. Bu yasalar fiziksel (örneğin organik bir

varlığın 500 derece sıcaklığa dayanamaması), biyolojik (bir insan 100 m.yi 2

saniyede koşamaz), sosyal (sosyal normlar), moral (moral değerler) ve hatta

istatistiksel (muhtemel davranış alışkanlıklarını yansıtan düzenlilikler)

nitelikte olabilir. Bütün bunların ışığında insanın Özgürlüğü, bireyin yaptığı

eylemleri tarafından tanımlanmaktadır; yasaklanmamış veya engellenmemiş eylem ve

hareketler, bireylerin zamansal-mekânsal çerçevedeki yol çizgisi, özgürlük hacmi

veya alanı olarak belirmektedir.Moles, buna ek olarak, sınırların

esnekliği fikrinden hareketle 'marjinal özgürlük' ve kentsel ortamda ve

bürokratik sistemde, bloklar arasında kalan ve tanımlanmamış alanların

gözleminden hareketle de 'ara özgürlük' kavramlarını önermektedir. Özgürlük,

özerklikle de ilişkilidir. Etimolojik anlamında özerklik, kendi saptadığı

yasalara göre hareket eden bireyin özelliği olarak tanımlandığında, özgürlük bir

bakıma özerkliğin tezahürüdür.Chappuis'ye (1994) göre, Kant'tan itibaren

pek çok düşünür, özgürlüğü diğeriyle ilişki, evrensel moral, ödev ve sorumluluk

terimleriyle ilişkilendirerek tanımlamıştır. Bu anlamda özgürlük (özgürlük

pratiği), eğitim süreci içersinde öğrenilmektedir. Psikoloji vokabüleri de

ö-zerkliğin tanımında, sorumlulaştırma kavramını öne

çıkarmaktadır.Özerklik her şeyden önce, bireyin diğerleriyle ve toplumla

ilişkiye girdiğinde, varlığının derinlerinde hissettiği bir duygudur. Yaşanan

özgürlük, bir zevk kaynağıdır, ben'i genişletir, dışa açar, egonun taleplerini

doyurur. Akılla aydınlatıldığında, özerkliğe ve sorumluluk almaya götürür; obje

statüsünden özne statüsüne, seyircilikten aktörlüğe geçişi

kolaylaştırır.İnsanın geriye döndürücü ideolojik ve afektif

determinizmler üstünde kişisel zaferidir özgürlük (hayvan, iç ve dış

belirlemelere bağlıdır). İnsan anı örgütleyebilir, geleceği tasarlayabilir, yani

tercihlerde bulunabilir. Yaşantı olarak özgürlüğün insani niteliğini kazanıp

koruması için etiğe dayanması gereklidir.Egzistansiyalistlere göre

özgürlük oluşum halindeki (en devenir) yaşamın bir tezahürüdür; insan, duygu ve

eylem olarak yaşanan özgürlük sayesinde, öznel ve nesnel dünyanın deneyimini

yaşar; kendiyle ve diğerleriyle karşılaşır. Geçmişten köklenir, gelecekte

yansır.Özgürlük ancak kişisel olabilir. Kendisinde olmaktan (en-soi)

kendisi için olmaya (pour-soi) geçişi sağlar. Sartre'ın deyişiyle 'insan,

olmadığıdır ve olduğu değildir.' Burada kendisinde varlık, sabit, donmuş olanı,

insanı sayısız bağımlılıklara kapatanı temsil ederken, kendisi içinlik mümkün

olanın bilinçte ortaya çıkışıdır.Sartre'a göre Ben kendini, diğeri

tarafından sabitlenmiş, bakılmış hisseder; diğeri onu istediği gibi kavrar, zira

diğeri özgürlüktür; benim özgürlüğüm sahtedir, zira diğerinin bakışıyla benden

çekinip alınabilir? Bu ilişkide ben ancak, kendinde olabilirim ve ancak ben de

diğerini aynı şekilde gözlenen nesne mertebesine indirgediğimde kendisi için

haline gelirim.Bu ikilik (dualite), her bir kişinin total olarak özgür

olma güçlüğünü açıklar veya açık ya da kapalı bir varoluşa yol açar. Herkesin

kendi kaderini çizmek, kendi elindedir.E. Mounier, angajmanı yücelten

bir filozof olarak, insanın kendi sınırlarını aşmak için yaratıldığım savunur:

İnsan yaşanan anda içerilmiş (implique) olarak mevcuttur, sonra eyleminin

anlamını daha iyi kavramak için kendi üstüne geri gelir. Bu

dışsallaştırma-içselleştirme şeklindeki ikili hareket içinde kendini yavaş yavaş

inşa eder. (Kaynak; Chappuis, 1994)



Dr.charles V.ford ..yalan, Yalan, Yalan, Yalancılığın PsikolojisiSosyal Kuralların Psikolojisi (Muzaffer Şerif)Diyabetik Hastada Psikolojik SorunlarPsikolojik Cilk HastalıklarıYaratıcılıkYapısalcılıkSürrealist YaklaşımPragmatik YaklaşımKişisel Modernlik Yaklaşımlarıİşlevselcilikİnşacı YaklaşımFenomenolojik YaklaşımDiferansiyel YaklaşımPsikodinamik YaklaşımDavranışçı YaklaşımBiyolojik YaklaşımBilişsel Öğrenme YaklaşımıVroom'un Beklenti TeorisiTutkulu Aşk TeorisiSosyal Karşılaştırma Teorisi