Stres, Birey ve Kurum

[Bluesky24]

Stres, Birey ve Kurumİş stresinin kaynaklarına daha önceki yazımızda değinmiştik. Oldukça yaygın ve önemli bir konu olan ve insan sağlığını olumsuz etkileyebilen iş stresi ile mücadelede bireysel çabalar yanında kurumsal ve yönetsel yaklaşımlar da çok önemlidir.

Başarılı ve kendine verilen görevleri en iyi şekilde yapmak için motive olan bir profesyonel bile yeterli geri bildirim olmadığında, gerektiği zaman iş arkadaşlarından veya üstlerinden destek alamadığında, uygun olmayan bir konumda çalıştığında hem kendisi hem de kurum için sorunlara zemin oluşabilir.

Bireylerden kaynaklanan sters faktörleri ele alınmalı ve çözüme ulaştırılmaya çalışılmalıdır, ancak sadece bireye yönelik faliyetler yeterli değildir. Kurumsal koşullar ile ilgili düzeltilmesi olası nedenler göz ardı edilerek bireysel yaklaşımlara ağırlık verilmesi durumlarında stres ile baş etme programlarının başarısının oldukça düşük ve geçici olduğu saptanmıştır.

Dünyada giderek artan şekilde konunun kurumsal boyutu üzerinde durulmakta; yerinde yönetsel girişimler ile iş tatmininde ve veriminde artış, kurumsal değişim faaliyetlerinde ise daha yüksek başarı elde edildiği bildirilmektedir. Kurumsal stres ile mücadele sonucunda sağlık harcamaları, verim düşüklüğü, hata ve kaza sayısı, işe gelmeme gibi görünmeyen gider parametrelerinde olumlu gelişmeler bildirilmektedir.

Başarılı kurumsal stresle mücadele için önce bu konunun ciddiyetinin ve iş stresinin kurumlara önemli maliyetleri olduğunun üst yönetim tarafından anlaşılması gerekmektedir. Daha sonra bu konudan sorumlu bir üst düzey yönetici tayin edilerek faaliyetlerin onun yönetiminde sistematik bir şekilde yürütülmesi uygun olur.

Kurumsal açıdan stres ile başetme girişimleri esas olarak organizasyonel ve yönetsel yeni düzenlemeler yolu ile işten kaynaklanan stresi önleme ve azaltma çabalarını içerir.

Önce stres açısından çalışanların ne durumda olduğu ve kurumsal faaliyetlerin, iş performansının, çalışma ortamının ne şekilde etkilendiği bilimsel bir yaklaşım ile saptanmalıdır. Doğru tedavinin doğru teşhisten sonra yapılabileceği unutulmamalı, varsayımlara değil nesnel verilere dayalı bir değerlendirme süreci için gerekli zaman ve kaynak ayrılmalıdır.

Periyodik olarak değerlendirmeler yaparak kurumun stres durumunu sürekli monitorize etmek gerekli önlemlerin zamanında alınmasına olanak sağlar. Çeşitli düzeylerde çalışanların stres düzeylerini ayrı ayrı saptayıp profesyonel yaşama etkilerini ve mekanizmalarını anlamak kolay bir iş değildir, ancak yapılması yararlıdır. Periyodik taramaların yanısıra, çalışanlarda oluşan değişikliklere de duyarlı olmak gerekir. Örneğin, bir kişinin aniden kilo almaya ya da zayıflamaya başlaması, dalgınlık, aşırı alınganlık, sinirlilik gibi davranışsal belirtilerin yöneticiler tarafından farkedilmesi sorunun hem kişi hem de kurum için fazla zarara yol açmadan çözüme kavuşturulabilmesinin ilk adımı olacaktır.

İş yerlerinde stresi önlemeye yönelik öneriler

* Aşırı veya çok az iş yükünden kaçınmak

* Sosyal desteği artırmak

* Çalışanların çabaları için makul ölçülerde ödüller koymak

* Fiziksel koşulların uygun hale getirilmesi

* Çalışanların karar verme süreçlerine katılmaları

* Esnek çalışma programları

* Mesleki gelişimin desteklenmesi

Stresle mücadele girişimlerinde kurum dışından danışmanlık yararlı olabilir, ancak esas olan iş stresi açısından kurumun kendi içinden profesyonellerin konuya eğilmeleri, eğitilmeleri ve kendi kendine yeten, en az dış yardım gereksinimi olan kurumun oluşturulmasıdır. Bu şekilde organizasyon zamanla deneyim kazanır ve organizasyonel öğrenme gerçekleşir. Bu çalışmalar daima çalışanların geri bildirimi ve nesnel veriler ışığında yürütülmelidir.

Yapılacak girişimler ve beklentiler çok yönlü ve geniş açılı bir yaklaşımla belirlendikten sonra öncelikler saptanmalıdır. Uygulama adım adım gerçekleştirilmeli, esnek bir yapısı olmalı, kısa ve uzun dönemde farklı sonuçlar olabileceği unutulmamalı ve çalışmalara nesnel şekilde toplanan yeni veriler ışığında yön verilmelidir.

Kurum içinden bireylerin katılımının yararları

* Maliyet daha düşük olacaktır.

* Her kurumun kendine has özellikleri vardır, bunu en iyi o kurumun içinden kişiler değerlendirebilir.

* Kurum içinden bireyler faaliyetlerin sürekliliği ve her an duyarlılığın sürmesi açısından da yararlıdır.

* İyileştirme önerileri ve faaliyetlerinde kurum içinden bireylerin son derece etkili çözümler üretebildikleri bilinmektedir.

Kurum dışından destek alınmasının yararları

Kurum içinden kişilerin farketmeyebilecekleri noktaları farkedebilirler

Konuyla ilgili özelleşmiş uzmanlık bilgi, deneyim ve becerilerini kurumun yararına sunabilirler.

* Herkese aynı mesafede ve daha objektif olabilirler.

* Kurum içinde akla gelmeyen öneriler üretebilirler.

Uygulama sonucunda olumlu gelişmeye ilişkin bazı kriterler

* Sağlık ve davranış açısından olumlu gelişmeler

* Kaza, hata sayısında azalma

* İşe gelmeme oranında azalma

* Eleman değişme sıklığında azalma

* Verim artışı

* İş tatmini ve kendini iyi hissetmede artış

* Sağlık harcamalarında azalma

İş stresini yenmek yazının başında da belirttiğimiz gibi sadece kendi elimizde olmadığı gibi iş değiştirmek de çözüm değildir. Bu nedenle işyerinde stres yaratan etkenlerin mutlaka giderilmesi gerekmektedir. Çalışanlar uygun şekilde sorunlarını üstlerine yansıtmalı, yönetimler de çalışanları geri bildirime teşvik etmeli ve onlardan gelen bilgilerden yararlanmaya çalışmalıdır.

Prof. Dr. Hakan Yöney