Marxist Ekonomi

[bluemoon24]

Marx,

kapitalist ekonomilerde faaliyette bulunan değer belirleyici kuvvetleri

incelerken iki değer biçimi arasında kesin bir ayrım yapar: "Kullanım değeri" ve

"mübadele değeri." İlki, yani kullanım değeri, bir nesnenin mal sahibi için ne

kadar kullanışlı olduğunu ya da kullanılmasından mal sahibinin ne kadar

yararlandığını, tatmin olduğunu, zevk aldığını gösterir.Kullanım değeri,

bir soyutlamadır. Tamamen içsel bir kavramdır. Kullanım değeri yönünden bir

nesnenin niceliğini yalnız ve yalnız onu kullanan ya da kullanacak olan kimse

belirleyebilir. O zaman bile, kullanım değeri olan bir başka birime kıyasla,

sahibinin nazarında artı ya da eksi nicelikte olabilir.Marx'ın mübadele

değeri teriminden kastı, mübadele sırasında bir birimin diğer bütün birimlere

hakim olabilme derecesidir. Bunu daha açık bir şekilde ifade edersek, bir malın

"mübadele değeri", o malın hangi orantılı niceliklerde diğer mallarla mübadele

edildiğidir.Marx'ın sürekli olarak kullandığı değer terimi, aslında

mübadele değeri anlamına gelmektedir ve bu bakımdan modern ekonomideki "değer"

teriminden hiç de farklı değildir; "kullanım değeri" olmadan "mübadele

değeri"nin olamayacağını söyler.Bütün iktisatçılar gibi Marx da, değişik

"mübadele değeri" biçimleri olduğunu belirtmiştir. Doğal değerler (ve onun yanı

sıra "doğal fiyatlar") ile piyasa değerleri (ve onun yanı sıra "piyasa

fiyatları") arasında kesin bir ayrım yapmıştır.Marx, zaman zaman "doğal

değer" ile eşanlamda "gerçek değer" terimini de kullanmaktadır. Marx'ın doğal ya

da gerçek değer kavramı ile modern ekonomi biliminin normal değeri arasında

hiçbir fark yoktur. "Doğal değer", bir malın uzun dönemdeki ortalama değer

düzeyidir. O malın kısa dönem değerleri, bu düzeyin çevresinde

dalgalanır.Marx'a göre, gerçek değerden sapmalar olmasının tek nedeni,

piyasadaki arz ve talep kuvvetleridir. Arz ve talebin noksansız dengesi

sırasında, gerçek değer ile piyasa değeri birbirine eşittir. Gerçek değerden

sapmalara nasıl arz ve talep kuvvetleri sebep oluyorsa, gerçek değerin oluşumunu

da başka bir kuvvet belirlemektedir.Marx, piyasa değer ve fiyatlarının

gerçek değer ve fiyatlara uymadığından sık sık söz eder. Emekteki ortak unsur,

süre unsurudur. Yani diyebiliriz ki, tüm mallardaki ortak değer-yaratıcı ve

değer-belirleyici unsur, emek süresidir.Değer kuramını iyice anlayıp

özümleyebilmek için birçok noktanın sürekli olarak akılda tutulması gerekir.

Marx, "bir maldaki emek miktarı" derken, yalnız ve yalnız üretim sürecinin son

aşamasındaki ya da malın "mübadele edilebilir" hale gelmesi için son biçimsel

değişmeleri geçirdiği andaki emeği kastetmediğini kesinlikle

belirtmiştir.Bir malın değerini belirleyen emek miktarı, gerekli

hammadde, enerji ve makinelerin üretildiği andan başlayarak, o malın bütün

üretim aşamlarındaki bütün emeği kapsamına alır. Malın üretimi sırasında aşınan

makinelerin onarımında kullanılan emek de, o malın değerini belirleyen emek

miktarına dahildir. Aynı şekilde, bir malın hammadde makine yapısı ise, o

hammaddenin yapımı sırasında aşınan makinenin onarımına harcanan emek de "o

maldaki emek miktarı"na dahildir. Böylelikle her "mal" üretilmesi için değişik

zamanlarda, değişik üretim birimlerinde ve değişik biçimlerde kullanılmış olan

toplam emeğin bir "maddi zarfı", bir "kabı"ndan başka bir şey

değildir.Değer kuramı, ürünü ne olursa olsun, ne kadar verimsiz

kullanılırsa kullanılsın, her emeğin değer yarattığını kesinlikle öne

sürmemiştir. Marx, "bir üründeki emek miktarı ne kadar fazla olursa, o ürünün

değeri de o kadar artar" şeklinde bir tartışma geliştirmemiştir. Demek ki

"değer-yaratıcısı" olan emek değil, sosyal emektir.Ücret kuramını

ekonomik olaylara uygularken, Marx'ın karşısına iki güçlük çıkmıştır. Gerçek

ücret ya da emeğin üretim maliyeti, emekçinin en basit şekli ile maddi yaşamını

sürdürmesi için gerekli bir miktar ise, kuram baştan, bazı edimsel ücret

durumları ile çelişkiye düşmektedir. Bu görüş kabul edilecek olursa, kapitalist

sistem içinde ücretleri arttırmak için girişilecek teşebbüslerin başarısız

olacağı da varsayılmaktadır.Buna karşılık, işçiden gelecek birtakım

istek ve çabalarla işgücünün üretim maliyetini genişletmek mümkün olsa,

kapitalist sistem içinde işçilerin ücretlerini artırmayı başarmaları olanağı da

doğacaktır. Marx, bu iki şıktan birini tam olarak kabul etmeye yanaşmamıştır.

Zaman zaman işgücü maliyetinin ücret-belirleyiciliğini asgari maddi geçim

açısından ele almakta, zaman zaman ise "asgari geçim" kavramını daha geniş bir

kapsam içinde yorumlamaktadır.Soyut biçimi ile Marx'ın ücretler kuramı,

son derece açıktır. Ancak, "işgücü'nün asgari" geçimi kavramının kapsamına

nelerin girip nelerin girmediğini ortaya koymak gerekince, bu açıklık

kaybolmaktadır. Bu noktadaki ayrımlar, berrak suya bulanıklık getirmiştir. Bazı

hallerde "asgari geçim", beden sağlığının korunması için gerekli araç ve

gereçler gibi sınırlamalara sokulmakta, bazı hallerde ise, işçinin geçmişini ve

günlük toplumsal çevresini kapsamına alacak şekilde

genişletilmektedir.Marksist kuramları bir bütün olarak düşündüğümüz

takdirde, ücretlerin, asgari maddi geçim düzeyi ile sıkı sıkıya bağlantılı

olduğunu görürüz. Asgari maddi geçim düzeyinin bu "çekiş"ine karşıt eğilimler

varsa, bu eğilimler ya geçicidir ya da son derece yavaş işlemektedir.

Dolayısıyla önemsenecek bir etkileri yoktur ve kapitalist düzende faaliyette

bulunan temel kuvvetler arasında sınıflandırılamazlar.Marx, ücretlerin

asgari maddi geçim düzeyini önemli bir şekilde aşmasını önleyen kuvvetlerin

kapitalist düzenlerde faaliyette olduğunu söylemiştir. Marx'ın bir "ortalamalar"

kavramı yolu ile temel değer kuramında yaptığı değişiklikler yeni bir durum

yaratmamıştır.Değer-belirleme olayının özü yine ilk kuramdır. Aynı

şekilde, "asgari geçim" kavramındaki belirli bazı değişiklikler ve ayrıcalıklar

sonucu etkilememektedir. İşgücü üretim maliyetinin değer-belirleyici niteliği,

yine "asgari maddi geçim"e dayanmaktadır.Marx, siyasi ekonomistlerin şu

yoldaki bazı görüşlerine yabancı değildi: Kapitalistler, ellerine geçen fonları

üretim süreçlerinde daha çok işçi istihdam etmek için kullanırken "tasarruf"

olmadan sermaye birikimi olayının meydana gelemeyeceğini, bu sebepten, en az

işgücü kadar, "tasarruf"un da önemli olduğunu ve pay alması gerektiğini

savunmaktaydılar.Bu görüşlere Marx iki cevap birden vermiştir. İlk

cevabı şudur: İlk sermaye fonları, topraklarından koparılıp alınan toprak

işçilerinden sağlanmıştır. Modern kapitalistlerin "tasarruf" ettiği iddia edilen

fonlar da, ilk sermaye fonları gibi, çalınmıştır. Aradaki fark, hırsızlığın

değişik biçimde yapılmasıdır; zira yeni fonlar artık değerden

sağlanmaktadır.Marx'a göre kapitalist düzenin temeli, değer ve ücretleri

belirleyen süreçler ile sermaye birikimi olayıdır. Marx, bu süreçleri ve birikim

olayını suçlamamıştır. Bunlar kapitalist düzenin parçalarıdır. Ayrılmaz parçalar

olarak ne onlar kapitalist düzenin dışında varolabilir ve ne de kapitalist düzen

onlarsız yaşayabilir. Tek başlarına bu süreç ve olayları "ahlâksız" diye

kötülemek mümkün değildir. Bunları "ahlâk" ve "insanlık" dışı kılan nedenler,

kapitalist düzenin ayrılmaz parçaları olarak, insan refahının ve iyiliğinin aksi

yönde çalışmalarıdır. Bunlar içsel tutarsızlık ve çelişmeler

içindedirler.Emekçilerin kendilerini sömürmeye çalışan kapitalistin bu

çabalarına engel olduklarını ya da kârlılık yüzdesinin aşağı yukarı sabit

kaldığını kabul etsek bile, artık değerin varlığı ve ücretlerin geçim düzeyine

adeta yapışık olması, kapitalist sistem içinde yeni bir çelişmenin doğmasına

sebep olacaktır.Buhran (depresyon), kapitalist düzene özgü kuvvetlerin

kaçınılmaz bir ürünüdür. Marx ve Engels'e göre çöküntü ya da buhranların sebebi

şudur: "Bir fabrikadaki üretim sürecinin toplumsal örgütlenişi öylesine bir

gelişme noktasına ulaşmıştır ki, toplumdaki üretim anarşisi ile bağdaşmayacak

durumdadır."Yeni makineler kullanmak ve sanayi bireyinin çıktısını

arttırmak için, kapitalist işverenin üzerinde rekabet koşullarının yarattığı

sürekli bir baskı vardır. Adı geçen bireyin karar verme yetkisi yalnızca

kendisine ait olduğu için de, yeni makineler alabilecek durumdadır. Emek,

istihdam şekillerini de değiştirebilir ve değiştirir. Böylelikle sanayi

bireyindeki sürecin bütün unsurlarını eşgüdümleyerek (koordine ederek),

ürünlerin daha büyük hacimde çıktısını sağlar.Bütün kapitalist

işverenler aynı baskıya açık olduklarından, hepsi de böyle bir politika

izlerler. Bu durum, tek tek düşünüldükleri takdirde, bütün sanayi bireyleri için

son derece akılcı ve doğru bir yöntemdir. Toplumdaki tüm sanayii bir bütün

olarak düşünürsek, toplam çıktı ve toplam piyasa alış gücü arasında eşgüdümü

sağlayacak unsurların bulunmaması sebebiyle, sanayinin içinde bulunduğu koşullar

hızla "anarşi"ye döner.Marx'a göre, kapitalist sanayi bireyleri arasında

gitgide kızışan rekabet, "mali sermaye" ve "kapitalist emperyalizm" e yol

açacaktır. "Sermaye tekelleri, üretimin tümünün prangaya vurulmasından başka bir

şey değildir."Marx ayrıca, merkezileşme ve birçok sermayedarın birkaç

sermayedar tarafından yutulması olayının ayrılmaz bir parçası olarak,

"insanların, dünya pazarlarının ağına düşmesi" ve "kapitalist rejimlerin

enternasyonalist (uluslararası) çehresinin oluşması"nı görmektedir.Mali

sermayenin kapitalist bir ülkenin sınırlarından taşarak bir başka ülkeye

sıçraması anından itibaren, kapitalist emperyalizm aşamasından söz

edilebilmektedir. Mali sermayenin egemenliği, işte tam anlamı ile ve köklü bir

şekilde kurulmadan, yani sermaye bir ülkeden diğer bir ülkeye kolaylıkla

taşınabileceği "para" ya da "kredi" biçimlerini almadan, kapitalist emperyalizm

aşamasının başlama olanağı yoktur.Kapitalist emperyalizm

"tartışılmayacak bir şekilde, kapitalist gelişmenin özel bir aşamasını

oluşturmaktadır. Ama emperyalizmin ne zaman başlayacağı üzerinde tahminlerde

bulunarak fikir yürütmek saçmalıktır."Emperyalizmin değişik kapitalist

"mali sermaye" ile ve kapitalist ülkelerde değişik zamanlarda başlaması

olağandır. Zira, kapitalist koşullar altında değişik teşebbüslerin, tröstlerin,

sanayi kollarının ve ülkelerin eş ve koşut bir gelişme göstermesi

olanaksızdır.Kapitalist emperyalizm aşama özelliklerini, pazarların ve

mali sermaye için kârlı yatırım alanlarının bulunup korunması amacına yönelmiş

emperyalist bir mücadeleden almaktadır. Kapitalist üretimin bu aşamasında

gelişmenin kesintili ve zaman zaman tutarsız olmasına rağmen, 1916 yılında

Lenin, "bu aşamanın bazı ülkelerde başladığını" söylemiştir.Marksist

kurama göre, kapitalist üretimin yarattığı çelişkiler varolduğu ülkeden taşarak

bütün dünya üzerinde genişleme ve gelişme olanaklarına kavuşursa, ortaya

kapitalist emperyalizm çıkar. Ulusal sınırları aşan mali sermaye ve tekeller,

özgürlük için değil, birbiri üzerinde egemenlik kurmak için mücadele

ederler.Marksist kurama göre, kapitalist emperyalizmin hem yaratıcısı ve

hem de varlığını sürdürdüğü alan durumunda bulunan kapitalist üretim sürecini

parçalayacak yıkıcı kuvvetler, emperyalist savaş ya da savaşlar tarafından

harekete getirilip geliştirilecektir.



Afyon Jeotermal Merkezi Isıtma Sistemi, Ekonomisi Ve Hava Kirliliğini Önlemedeki KatkKserofitlik Ve Su Ekonomisi ÖkofizyolojisiFloresanların EkonomikliğiVarlık Vergisi1987-1993 Türkiye Ekonomisi1983-1987 Türkiye Ekonomisi1980-1982 Türkiye Ekonomisi1923-1980 Türkiye Ekonomisi19 Şubat KriziSermaye Piyasası Kurulu (SPK)İMKB PazarlarıİMKB'de Kote İşlemiMilli Korunma KanunuAltın Kurallar5 Nisan KararlarıElliot Dalga KuramıDow KuramıDirectional MovementDikdörtgen FormasyonuDestek ve Direnç