ŞOK
Doku ve hücrelerin kanlanmasının ve kan dolaşımının bozulmasına bağlı
olarak bir çok hayati olayın ortadan kalkması durumuna şok denir.
Kalp infarktüsü,
şiddetli kanamalar, aşırı sıvı kaybı, büyük yanıklar, aşırı ishal, kusma karın içi iltihaplanmalarda,
karın ve başa şiddetli darbelerde, aşırı korku ve heyecanlarda şok görülebilir.
Yanık, karın ve göğüste büyük ezici yaralanmalar, şiddetli ağrıya yol açan
bütün diğer durumlar şok nedeni olabilir. Allerjik reaksiyonlar, alkol ve kimyasal madde
zehirlenmeleri, karın içerisindeki organların yırtılmaları diğer önemli nedenler arasındadır.
Şokta huzursuzluk, endişe, aşırı derecede susama, ağız kuruması, bulantı ve
kusma, göz kararması, derinin soğuması, nabızın zayıf ve hızlı olması, solunumun yüzeyel
ve hızlı olması genel bulgulardır. Giderek bilinç düzeyi değişik derecelerde kapanmaya
başlar. Kan basıncı düşer. Yukarıdaki bulguların herhangi biri şok olasılığını
akla getirir getirmez şokla ilgili düzeltici müdahalenin başlatılması gerekir.
1. Kanama durdurulur.
2. İlk yardımın ABC'si yerine getirilir.
3. Eğer imkan varsa hastaya oksijen verilir.
4. Hastanın ayakları altına bir yastık konularak kaldırılır. Ayaklar çok (azla yükseltilmemelidir.
Eğer ayaklar yükseltildiğinde hastada solunum sıkıntısı başlıyorsa hemen
indirilmelidir.
5. Şoktaki hastaya ağızdan bir şey verilmez. Eğer çok susuzluk hissetmekte ise
ağzın ıslatılmış pamukla nemlendirilmesi mümkündür.
6. Battaniye ile sarılarak hastanın üşümesi engellenmelidir. Hasta hiç bir zaman
sırtına, beline, yanlarına sıcak su torbaları konarak ısıtılmaz. Bunlar kullanılması gerekiyorsa
yatağın altına konulur. Hasta bütün olarak ısıtılmalıdır.
7. İlk yardımcı bir kaç dakikada bir hastayı ilk yardımın ABC'si yönünden değer
lendirmelidir.
Sıcak çarpmasında hasta serin bir yere yatırılır. Şok varsa, şokla savaşılır.
27
KANAMALAR
Kanama doğrudan vücut dışına yada vücut boşlukları içerisine olabilir. Dış kanama
kesilere darbelere bağlı olarak meydana gelebilir.
En basit ve en etkili belki de en istenir kanama kontrolü sargı bezi ile baskı uygulamaktır.
Kanayan bölgenin üzerine mikropsuz gazlı bez bohçaları konularak üzerine
elle yada sargı ile baskı uygulanır. Eğer mikropsuz sargı bezi yoksa eldiven, eşarp,
tülbent gibi malzemeler de kullanılabilir. Kullanılan malzemenin temiz olmasına özen
gösterilmelidir.
Bazı kanamalarda kanama yeri
üzerine kalın gazlı bez bohçası
konarak sıkıca sarılması kanamayı
durdurur.
Sargının açılması
Köprücük kemiği
Boyun
Kol
Bacak
Bazı damarlar için basınç noktaları.
28
TURNİKE YA DA BOĞUCU SARGI UYGULANMASI
Turnikenin daima bütün yollar denendikten sonra başvurulması gereken bir uygulama
olduğu unutulmamalıdır. Turnike mekanizma olarak doğal bir yöntem sayılamaz.
Eğer diğer bütün yolların denenmesinden sonra kanamanın durdurulması mümkün
olamazsa turnike yada boğucu sargı uygulamasına başvurulabilir.
Değişik turnike yöntemleri olabilir. Turnike enli olmalıdır. Zorunlu durumlarda turnikeye
başvurulur. Lastik, kendir, kablo turnike olarak KULLANILMAZ. Sargı bezi,
üçgen sargı, çarşaf parçası vb. turnike olarak kullanılabilir.
Turnikenin alttaki dokuları ezme, damar ve sinirlere kalıcı zarar verme riski her
zaman vardır. Kullanılan turnikenin ince olmaması gerekir. Çamaşır lastiği, kendir,
ince ip, bakır kablo, tel kullanılamaz.
Turnikenin genişliğinin 7-8 santimetreden az küçük olmaması gerekir. Turnike
kola yerleştirildikten sonra yarım düğüm atılır. Sonra üzerine döndürücü çubuk yerleştirilir
ve tam düğüm atılır. Daha sonra bükülerek boğucu etki sağlanır. Döndürme ve sıkıştırma
işlemi kanama durana kadar yapılır. Daha fazla sıkılmaz.
Kimi zaman kan basıncı ölçüm araçlarının manşonları da turnike olarak kullanılabilir.
Eğer uzak mesafeye iletilecekse turnikenin 15 dakikada bir açılarak kola kan gitmesi
sağlanmalıdır.
İç kanamalar
Doğrudan darbe, ezici darbeler, kırıklar vb durumlarda, mide ülserinin yırtıldığı
durumlarda karın İçerisine ve göğüs içerisine kanama olabilir. Vücut boşlukları içerisine
olan kanamalara iç kanama denmektedir.
İÇ KANAMADA NE YAPILABİLİR ?
1. Hasta