[Işıldayan Safir]

KELİMEYİ İŞE UYDURUN

Metaforlarda yatan o büyük gücün farkında olmak, metaforları uygun biçimde kullanmayı bilme konusunu da içerir. Zorluk şudur ki, nice insanın mesleklerinde kendilerine yardımcı olacak metaforları bulunmasına rağmen, evde aynı metaforlar sorun çıkarır. Ben bir bayan avukat tanırdım, işinde çok işine yarayan o "hasmane" metaforları evinde de kullanmaya kalkardı. Kocası tatlı bir sohbet başlattığında, az sonra kendini tanık kürsüsünde sorguya çekiliyormuş gibi hissederdi! Kişisel ilişkilere uymuyordu o metaforlar. Ya da birinin işine adanmış bir polis memuru olduğunu düşünün. Eve döndüklerinde işlerinden kendilerini kurtaramıyorlarsa, bu tür insanlar hep tetikte kalır, kendi standartlarını ihlâl eden kimseleri arıyormuş gibi davranır.

Uygunsuz metaforlara en iyi örneklerden biri, çok mesafeli kaldığı için karısıyla çocuklarının kendilerini onunla hiç bağlı hissetmedikleri adamın hikâyesinde ortaya çıkıyor. Adamın duygularını hiç göstermemesi, hep onları yönetiyormuş gibi davranması, karısıyla çocuklarının gücenmesine yol açıyordu. Mesleği neydi, biliyor musunuz? Hava trafik kontrolörüydü! İşindeyken mesafeli kalmak zorundaydı. Acil bir durum olsa bile, sesini sakin çıkarması, yönlendirdiği pilotları telaşa vermemesi gerekiyordu. Bu mesafeli tutumu, kontrol kulesinde çok işe yarıyor, ama evde hiç yaramıyordu. Bir bağlamda iyi olan metaforları başka bağlama taşımamaya çalışın. İşinizde iyi sonuç veren her şey, aile ortamında iyi sonuç vermez.

İnsanların özel hayatlarında kullandıkları metaforlara örnek olarak neler verilebilir? Bazı kimseler hayat arkadaşlarını, "bizim ihtiyar" ya da "bizim kocakarı" diye çağırırlar. Bazıları eşine "diktatör" der, hattâ "gardiyan" der.

Bir kadının kocasından "Karanlıklar Prensi" diye söz ettiğini bile bilirim. Daha güçlendirici alternatifler neler olabilir? Pek çok insan eşine, "sevgilim" der, "hayat ortağım" der, "ekip arkadaşım" der. Metaforda ufacık bir nüansı değiştirmek bile, o ilişkiye bakış açınızı değiştirecektir. Belki "ortak" sözü sizde ihtiras yaratmaz, ama "sevgili" sözünün yaratacaği kesindir.

Sizce ilişkinizi temsil etmekte kullandığınız metafor, sizin duygularınızı ve birbirinize olan tutumunuzu değiştirir mi? Hem de nasıl! Kaderle Randevu seminerime gelen bir kadın, kocasından söz ederken, "birlikte olduğum bu soytarı" deyip duruyordu. Oysa, adam karısından söz ederken, "sevgilim", "gururum", "Tanrının armağanı" diyordu. Kadına bunu söylediğimde, şoka kapıldı, çünkü aslında sevgi dolu bir kadındı ve benimsediği o bir tek zehirli metaforun ne etkiler yaptığının farkında değildi. Birlikte kocasıyla ilişkileri için daha uygun metaforlar seçtik.