KRONİK YORGUNLUK İMMÜN DİSFONKSİYON SENDROMU

[MuminOKAN]

veya
MAKSİMUM ALLOSTASİS!


Kronik yorgunluk immün disfonksiyon sendromu (Chronic Fatigue Immune Dysfunction Syndrome) ağır, multisistemik, sakatlayıcı ve sonradan olma (doğumsal olmayan) kompleks bir sendromdur. Semptomları başlıca nörolojik, endokrinolojik ve immünolojik disfonksiyondur. CFIDS’deki global deregülasyon henüz tek bir etyolojik ajana veya tek bir mekanizmaya atfedilmemiştir. Patogenezinin multifaktoriyal olduğu düşünülmekle beraber, durumun genellikle bir viral enfeksiyonla tetiklendiğine inanılmaktadır, fakat bugüne kadar spesifik bir virusün varlığı ispatlanamamıştır. Enfeksiyöz ajanlar içinde Ebstein-Barr virus, Human herpesvirus 6-7, Cytomegalovirus, Lentivirus, Enterovirusler ayrıca Chlamydia ve Mycoplasma da suçlanmıştır (9). Halen bu patojenlerin direkt olarak hastalık sebebi mi oldukları, yoksa nöral cevabın veya immün sistemin değişmesinin bu latent patojenlerin reaktivasyonuna/replikasyonuna yol açmaları sebebiyle mi sendromu başlattıkları bilinmemektedir. Yeni bir patojen ajanın keşfedilmesi de muhtemeldir (9). Bu hastalarda en azından 2 çeşit immün disfonksiyon ortaya çıkarılmıştır (59):

1. Aktive edilmiş T lenfositlerin ve dolaşımdaki sitokinlerin artışı

2. Natural killer hücre sitotoksisitesinin azalması ve çeşitli mitojenlere karşı T lenfosit cevabının bozulması

Hastaların en azından yarısında tetikleyici bir enfeksiyon hikayesi ve antiviral defans yolunun monositlerdeki komponenti olan 2-5A synthetase/ribonuclease L (RNase L)’nin biyokimyasal disregülasyonu gösterilmiştir (22, 59). Ayrıca bu hastalarda altta viral veya toksik bir sebebin yattığını düşündürür şekilde nötrofil apoptozisinin arttığı da ileri sürülmüştür (41).

CFIDS endemik bir hastalık olmasına rağmen epidemik ve sporadik formları da bildirilmiştir (9). Bu hastalar CFIDS’e tutulmadan evvel sağlıklı, tam ve aktif hayat stilleri olan insanlardır. Enfeksiyonlar veya diğer prodromal olaylar nöroimmünoendokrin regülatör sistemleri zorlayarak sendromu tetikleyebilir. Bu prodromal olaylar enfeksiyonlardan başka, uzun süreli psikolojik zorlanma, aşılama, anestetikler, çevresel toksinler, kimyasallar, ağır metaller veya fiziksel travmalar ya da cerrahi müdahaleler olabilir. Başlatıcı olaydan sonra hastalar sağlıklarında progressif bir bozulma yaşarlarken spesifik semptom kümesi geliştirirler.

Bu sendromu tanımlamak için ABD’de CDC (Centers for Disease Control) 1988 (Holmes) ve 1994 (Fukuda) tarihlerinde olmak üzere teşhis kriterleri geliştirmiştir. Ayrıca İngiltere Oxford (1991) kriterlerini, Kanada ve Avusturalya ise CDC’ninkinin gözden geçirilmiş versiyonunu ortaya koymuşlardır. Bu kriterlerin esas olarak klinik vaka teşhisinden ziyade standardize araştırmalar yapmak için uygun olduğuna dair fikir birliği vardır.

“Fatigue” nedir? Aşağıdakilerin hepsini içine alan bir şeydir!

Dayanıklılığın kaybı (unconditioning)

Yıpranmışlık (Weariness)

Yorgunluk (Tiredness)

Tükenmişlik (Exhaustion)

Güçsüzlük (Weakness)

Çalışmanın tatsızlaşması (Distaste for work)

Sıkıntı (Boredom)

Performans azalması (Reduced performance)

Halsizlik (Listlessness)

Egzersizle dispne (Exertional dyspnea)

Enerji yokluğu (Lack of energy)

Uykulu hal (Sleepiness)

Çalışmaya isteksizlik (Unwillingness to work)

Bütün bunları yaşayan hasta premorbid aktivite seviyesinin %50’sinden fazlasını kaybeder. Ayrıca mental (zihinsel) bitkinlik de yaşanır. Kognitif fonksiyon bozukluğu hastanın uygun kelimeleri seçmesinde ve bilgiyi hatırlamasında zorluk veya konfüzyon içinde olma (brain fog-şuur bulanması) ile kendini gösterir. Hastalar bu eksikliklerini “hiperkonsantrasyon” göstererek telafi etmeye çalışırlar. “Reactive fatigue” ise egzersiz (ya da fiziksel aktivite) sonrası bitkinlik veya dayanıklılığın (endurance) kaybı anlamına gelir. En kısa restorasyon (o da tam olmamak kaydıyla) 24 saat sürer.

Chronic fatigue immune dysfunction syndrome (CFIDS) gerçek bir hastalık mıdır?


CFIDS şimdiye kadar en fazla ihmal ve göz ardı edilen hastalık olmuştur.

Halbuki tüberküloz kadar gerçek ve fiziksel bir hastalıktır. Ağır CFIDS hastaları arasında

yardımlı rın (assisted suicide) sıklığı bilinmeyen bir şey değildir.

GE Poesnecker, 1999

Hekimlerin bir kısmı CFIDS’in bir hastalık olduğuna inanmamakta veya ciddiyetini küçümsemekte, bir kısmı da onu psikiyatrik bozukluğun eşdeğeri olarak görmektedir. Çünkü henüz:

Spesifik bir sebep ortaya konmamıştır.
Spesifik bir işaretleyicisi yoktur.
Doktorların çoğu bu hastalık hakkında bilgi sahibi değildir.
Çoğu kere açıklanmayan semptomlar yüzünden hasta yanlış olarak “psikiyatrik vaka” damgasını almaktadır.
Bütün CFIDS vakalarını açıklayabilecek primer sebep henüz ortaya konmamış ise de, 1990’ların ortalarından itibaren birçok ekspert prevalansı küçümsenmeyecek oranda olan ve sırlarla dolu bu hastalığın viral enfeksiyonun tetiklediği beyin abnormalitelerini, stres cevabının disregülasyonunu ve hiperreaktif immün sistemi içine alan bir durum olduğunu kabul etmektedir.

CFIDS terimi bugün Dünya’da “sakatlayıcı ve iyi anlaşılmayan bir multisistem hastalığını” tanımlamak için kullanılmaktadır (42). “Ani ve sinsi başlayan genellikle siklik seyirli (siklusları aktivite-yıkılma dönemleri oluşturur), 6 aydan uzun süreli sakatlayıcı fizik ve mental bitkinlik” sendromun tipik özelliği olarak düşünülmüştür. Kronik bitkinlik genel tıpta CFIDS dışında birçok hastalığın bir semptomu olarak görülür. Fakat CFIDS’de başka bir duruma bağlı olmayan ve istirahatle geçmeyen “bitkinlik ve tükenme hissi” söz konusudur. Mültidisipliner yaklaşımlara rağmen CFIDS’in sebebi tam olarak bilinmemektedir, henüz herhangi bir spesifik diagnostik testi ve tedavisi bulunmamaktadır fakat bazı immünolojik (33, 59), endokrinolojik (13) ve elektrofizyolojik (53) potansiyel işaretleyiciler (markers) üzerinde çalışılmaktadır.

Bu sendrom şu semptom gruplarını içine almaktadır :

Nörolojik ve nöromüsküler semptomlar
İmmünolojik değişiklikler
Kognitif bozukluklar
Sakatlayıcı bitkinlik
Bazı hastalarda gripal enfeksiyon benzeri semptomlar


kaynak