Hafif bilişsel bozukluk nedir?

[Bluesky24]

Hafif Bilişsel Bozukluk (HBB), normal yaşlanmaya bağlı bilişsel değişiklikler ile Alzheimer hastalığının sebep olduğu daha ciddi problemler arasında bir geçiş basamağıdır. Zihinsel fonksiyonlardaki bozulmalar henüz günlük yaşamı etkileyecek kadar ciddi boyutta değildir.



Hafif Bilişsel Bozukluk; dil, dikkat, yargı, okuma ve yazma gibi algı ile ilgili pek çok alanda bozukluğa sebep olabilirken, araştırmaların çoğu hastalığın hafıza üzerine etkisine odaklanmıştır.

Hafif Bilişsel Bozukluk Nasıl Bir Hastalıktır?







Hastalık, iki geniş alt gruba ayrılabilir:



Amnezik HBB: Amnezik (kısmi ya da tam hafıza kaybına bağlı) HBB hafızanın etkilendiği tip



Amnezik olmayan HBB: Hafızayı etkilemez.

Dil ve dikkat gibi diğer fonksiyonlar her iki tipte de bozulabilir.



Amnezik HBB, Alzheimer hastalığıyla bağlantıdır, amnezik olmayan HBB ise (bunama), afazi (konuşma güçlüğü) ya da Lewy cisimcikli demans gibi diğer tip semptomların ilerlemesine neden olabilir. Ancak HBB'İ bazı hastalarda hiçbir tipte demans gelişmez. Bazıları stabil kalırken bazıları normale bile dönebilirler.



Eski bir çalışma raporu, 70 yaşın üzerindeki kişilerin yaklaşık %12'sinde hafif bilişsel bozukluk olduğunu göstermiştir. HBB olan kişilerde Alzheimer gelişme riski üç ila dört kat daha fazladır.

Hastalığın Belirtileri Nelerdir?



Yaşlanmaya bağlı unutkanlık, önemli değildir. Arabanızın anahtarını yanlış yere koyabilir ya da otoparkta arabanızı kaybedebilirsiniz. Markette, beklenmedik bir şekilde eski bir iş arkadaşınızla karşılaştığınızda ismini hatırlayamayabilirsiniz. Bunlar endişelenilecek şeyler değildir.



Ancak, tipik olarak hatırladığınız, doktor randevularınız, arkadaşlarınızla haftalık oyunlarınız gibi şeyleri unutmaya başlarsanız, bunlar tehlike işareti olarak düşünülmelidir. Böyle şeyler herkese olmaktadır, ancak bunlar tipik bir şekilde gelişirse hafıza ile ilişkili (amnezik) HBB semptomu söz konusu olabilir.

Amnezik HBB tanısında sıklıkla kullanılan kriterler:



Tercihen bir başka kişi tarafından doğrulanmış hafıza zayıflığı



Esasen, normal yargı, algı ve muhakeme becerileri



çoğunlukla normal günlük yaşam aktiviteleri



Benzer eğitim seviyesine sahip, aynı yaştaki diğer insanlara kıyasla hafıza testlerinde azalmış performans



Demans olmaması

Hastalığın Nedenleri Nelerdir?



Hafif bilişsel bozukluğun her bir alt tipi için altta yatan birden fazla neden olabilir. Hastalığın nedenleri, genellikle aşağıdaki kategorilerden birine gruplandırılır:



Nörodejeneratif: Beyin hücrelerinin yavaş yavaş yıkımına neden olan bir hastalık, (örneğin, Alzheimer hastalığı, Lewy cisimcikli demans ya da frontotemporal demans)



Vasküler: Beyindeki kan damarlarını ve beyin hücrelerinin canlılığı için gerekli olan oksijen ve besinin taşınmasını etkileyerek hücre hasarına ve ölümüne neden olan bir hastalık, (vasküler bilişsel bozukluk)



Psikiyatrik: Kişinin hafızasını, konsantrasyonunu ve duygudurumunu etkileyen bazı psikiyatrik hastalıklar (örneğin, depresyon)



Travma: Beyinde meydana gelen fiziksel yaralanmalar da bilişsel güçlüklere yol açabilir - şiddetli kafa travması gibi.

Risk Faktörleri Nelerdir?



Hafif bilişsel bozukluk ile Alzheimer hastalığının pek çok ortak risk faktörü vardır.



Bunlar:



Apoplipoprotein E (APOE) e4 olarak adlandırılılan Alzheimer hastalığıyla bağlantılı bir gendeki spesifik değişim



Anormal kan basıncı, çok yüksek ya da çok düşük



Düşük fiziksel, sosyal ya da mental aktivite



Daha düşük eğitim düzeyi



Depresyon öyküsü

Ne Zaman Doktora Başvurmalısınız?



Eğer tarihleri, randevuları ve diğer önemli olayları hatırlamakta sürekli olarak zorlanıyorsanız doktorunuza görünmelisiniz.

Tanı İçin Hangi İnceleme ve Testler Yapılır?



Doktorunuz, sizinle olasılıkla detaylı bir görüşme yapacaktır. Size ve eşinize, arkadaşınıza ya da sizi iyi tanıyan birine, hafızanız, kişiliğiniz ve davranışınızla ilgili değişiklikleri tanımlamak için sorular sorabilir. Aynı zamanda size, kullandığınız ilaçlar da dahil olmak üzere tıbbi geçmişiniz ve inme, depresyon, alkol kullanımı, kafa travması ya da diğer nörolojik hastalıklar ile ilgili geçmişinize dair sorular sorabilir. Kan testleri, hafızayı etkileyen vitamin B-12 yetersizliği veya düşük aktiviteli tiroid bezi gibi fiziksel problemleri inceleyebilir.



Nöropsikolojik testler, hafıza, dil, dikkat ve problem çözme yeteneğinizi değerlendirmeye ve sonuçlarınızı aynı yaştaki ve eğitim seviyesindeki insanlarla karşılaştırmaya yardımcı olabilir. Sonuçlar, normal ve anormal bilişsel yaşı ayırt etmeye yardım eder ve altta yatan nedene ilişkin ipuçları sağlayan bilişsel fonksiyon modellerini belirlemeye yardımcı olabilir.



Komplikasyonlar Nelerdir?



Hafif bilişsel bozukluğu olan kişilerde demans, özellikle de Alzheimer hastalığı gelişme olasılığı çok daha yüksektir. Amnezik HBB'si olan insanlarda demans gelişme oranı yılda yaklaşık %10 - 15'dir. HBB'si olmayan yaşlı insanlarda ise bu oran yılda yaklaşık %1 -2'dir.



HBB ilerleyerek demans oluştuğu için, unutkanlık dışındaki bilişsel problemler görünür hale gelir. HBB'si kötüleşen bazı kişilerde fonksiyonlar halen normal olabilmekle birlikte; konsantrasyon güçlüğü, iş yapabilme ve karar verme güçlüğü artabilir.



Ancak, HBB hastalarının yaklaşık yarısında hiçbir tip demans gelişmez. Beyin görüntüleme tekniklerindeki ilerlemeler, bilim adamlarının, HBB hastalarında gelecekte Alzheimer gelişip gelişmeyeceğini tahmin etmesine yardımcı olabilecek veriler elde etmesini sağlamıştır.







Tedavi Alternatifleri Nelerdir?



Nootropik ajanlar: Demans ya da bilişsel bozukluğu olan hastalarda klinik iyileşme sağladığı gösterilmiş ilaçlardır.



Antioksidanlar: Vitamin E ve ginkgo biloba gibi maddeler beyin hücrelerini, Alzheimer hastalığında rol oynayan oksidatif stresten koruyabilir.



Anti-inflamatuvar ajanlar: Non steroid anti-inflamatuvar ilaçlar gibi ilaç tedavileri beyindeki inflamasyonu azaltabilir. Beyindeki kimyasalların seviyesini değiştiren ilaçlar: Sıklıkla Parkinson hastalığının semptomlarını azaltmak için kullanılan ilaç tedavileri, hafif bilişsel bozukluğun etkilerini normalize etmeye yardımcı olabilir.

Nasıl Korunulur?



Anormal kan basıncı bulguları, çok yüksek ya da çok düşük, hafif bilişsel bozukluk ve demansta risk artışı ile bağlantılıdır. Gene popülasyonda yüksek kan basıncının tedavisinin demans insidansını azalttığı bulunmuştur.



Aynı zamanda yaşam tarzı değişiklikleri de riski azaltabilir. Daha yüksek sosyal, mental ve fiziksel aktivite seviyesindeki insanlarda HBB ve demans riski daha az görülmektedir.

Hastalıkla Yaşamak



Hafif bilişsel bozukluğun rahatsız edici semptomlarıyla başa çıkmaya çalışmak, kolay sinirlenen biri olmanıza neden olabilir. HBB hastalarında depresyon da sık görülür. Depresyonun tedavisi, hastanın yaşantısındaki değişikliklerle başa çıkmasını kolaylaştırabilir.





Kaynaklar



1. http://www. mayoclinic. com/health/mild-cognitive-impairment/DS00553



(Tedavi bölümü)



2. VVaegemans T, VVİlsher CR, Danniau A et al. Clinical efficacy of piracetam in cognitive impairment: a meta-analysis. Dementia and Geriatric Cognitive Disorders 2002; 13:217-224 http://www.prnewswire.co.uk/cgi/news/release?id=108201





Kaynak: saglicaklakal.com