Sözlük

[Bluesky24]

Ateroskleroz

Yağların orta ve büyük kan damarlarında biriktiği birçok hastalıktan biri; damar sertliği. Damar içerisindeki bu birikme, kan akımını yavaşlatabilir veya tamamen durdurabilir. Ateroskleroz, herhangi bir kimsede görülebilirse de diyabetlilerde daha sık ve daha erken yaşta görülme eğilimine sahiptir.

Damar Sertliği

Bkz. Ateroskleroz

Diyabet uzmanı

Diyabetli hastaların teşhis ve tedavisinde uzmanlaşmış doktor.

Diyet uzmanı

Sağlıklı olabilmek için yenilmesi uygun olan besinlerin türlerinin ve miktarlarının belirlenmesinde uzman.

Endokrinolog

Pankreas ve tiroid gibi, vücutta hormon yapan iç salgı bezleriyle ilgili hastalıkların teşhis ve tedavisinde uzmanlaşmış doktor; hormon bilim uzmanı.

Enjeksiyon Bölgeleri

Vücudun derisi üzerinde bulunan ve insülinin enjekte edilebileceği yerler:

Kolun yukarı-dış bölümü.

Belin biraz yukarısında ve aşağısında olmak üzere vücudun

ön ve yan kısımları; göbeğin çevresindeki 5 cm çapındaki alan************ hariç.

Kaba etlerin yukarı bölümleri.

Bacağın yukarı kısmının ön bölümü.

Bu bölgelerin büyüklüğü, kişinin iriliğiyle orantılıdır.

Enjeksiyon Yeri

İnsülin enjeksiyonunun tam olarak yapılacağı yer. İnsülin, aynı enjeksiyon bölgesi içinde yer alan bütün enjeksiyon yerlerinden yaklaşık aynı hızla kana karışır. Deri, yağ ve kas dokularının sağlıklı durumda kalabilmesi için her enjeksiyonun başka bir enjeksiyon yerine yapılması önemlidir.

Fenilketonüri

Fenilalanin isimli aminoasidin metabolizmasındaki bozukluk sonucu Tirozine dönüşememesi ve bu metabolik bozukluğun göstergesi olarak idrarla atılımı.

Glikoz

Basit bir şeker. Kanda bulunan ve dokuların enerji elde etmekte kullandıkları şeker türü.

Glikozillenmiş Hemoglobin Testi

Kişinin test öncesindeki 2-3 aylık döneme ait ortalama kan şekeri düzeyini ölçen bir test. Bkz. Hemoglobin A1 ve Hemoglobin A1c

Glukagon

Vücutta bulunan ve kan şekeri düzeyini yükselten, kimyasal bir madde, bir hormon. Glukagon pankreasta yapılır; kandaki şeker düzeyi normalin altına inmeye başladığında kana verilir.

Glukagon. enjeksiyon yoluyla kullanılabilecek bir ilaç olarak da mevcuttur. Kan şekerinin çok aşırı azaldığı durumlarda, hasta bayıldığında veya ağızdan birşey aiamadığı zaman tedavi amacıyla kullanılır.

HDL Kolesterol

Yüksek yoğunluklu lipoprotein kolesterol; iyi kolesterol; kolesterolün vücudu terkettiği şekil. HDL kolesterol düzeyi yüksekse, kalp hastalığı riski azalır.

Hemoglobin A1 ve Hemoglobin A1c

Hemoglobin, alyuvarlarda bulunan ve oksijeni vücut dokularına taşıyan maddedir. Kandaki şeker, hemoglobine bağlanır ve alyuvar ölene kadar bu durumda kalır. Alyuvarların vücuttaki normal ömrü, 4 ay kadardır. Kandaki şeker ne kadar fazlaysa, alyuvarlara bağlanan şeker miktarı da o kadar yükselir. Bu hücrelere bağlı şeker miktarı ölçülerek, hastanın son 2-3 ay içerisindeki ortalama kan şekeri düzeyi öğrenilebilir.

Hiperglisemi

Kan şekerinin yüksek olması; diyabetin kontrol altında olmadığını gösterir. Vücutta yeterli insülin bulunmadığı ya da mevcut insülin, kandaki şekeri hücrelere sokmak için kullanılamadığı durumlarda gelişir. Aşırı açlık ve susuzluk duygusuyla sık sık idrara çıkma ihtiyacı, hiperglisemi semptomlanndandır. Tedavi edilmeyen hiperglisemi, daha ağır sağlık sorunlarına neden olabilir.

Hipoglisemi

Kan şekerinin düşük olması, insülin, besinler ve egzersiz arasındaki dengenin kan şekerinin normalden daha düşük değerlere inmesine yol açacak şekilde bozulması nedeniyle gelişir. Dermansızlık, titremeler, acıkmak, terlemek ve ağır vakalarda bilinç kaybı, hipoglisemi semptomlanndandır. Hafif hipoglisemi, şekerli birşeyler yemekle içmekle genellikle düzeltilebilir.

İktidarsızlık (İmpotans)

Erkeklerde ejekülasyon ve ereksiyon yeteneklerinin ortadan kalkması. Diyabette sinirlerin hasar görmesi ve dolaşım bozuklukları nedeniyle gelişebilir ama daha başka birçok iktidarsızlık nedeni daha vardır. İktidarsızlık, gerçek nedeninin bulunup en iyi tedavinin uygulanabilmesi için bir doktor tarafından tedavi edilmelidir.

İnfeksiyon

Mikropların, virüslerin veya benzeri organizmaların vücutta çoğalması sonucu gelişen hastalık.

İnsan İnsülini, Biyosentetik

insan vücudu tarafından yapılan insülinin vücut dışında imal edileni. Bu amaçla rekombinan DNA teknolojisi adı verilen yüksek bir teknolojiden yararlanılır.

İnsülin

Kandaki şekerin hücrelere girmesine olanak vererek kan şeker düzeyini

düşüren, kimyasal bir madde, bir hormon. Vücutta insülin, pankreasta yapılır

ve kan şekeri düzeyi normalin üzerine doğru yükselmeye başladığında kana

verilir.

İnsülin enjeksiyon yoluyla kullanılabilen bir ilaç olarak da mevcuttur ve diyabet

tedavisinde kullanılır.

İnsülin Reaksiyonu

Kan şekeri düzeyi çok aşırı azalan insanlarda görülen semptomlar. Hastada dermansızlık, titreme, asabiyet, terleme veya dalgınlık mevcut olabilir. Şiddetli insülin reaksiyonu sırasında hasta bayılabilir. Bkz. Hipoglisemi

İnsülin Ünitesi

Az miktarda saf insülin, insülin ölçümünde kullanılan temel birim. Şişelenmiş insülinlerde, belirli bir sıvı hacmi içerisinde belirli sayıda ünite insülin vardır, insülin dozları ünite olarak ölçülür, insülin enjektörlerinin üzerinde, enjektöre çekilen miktarı göstermek üzere ünite çizgileri vardır.

Kalori

Isı enerjisi birimi. Vücut tarafından yakılan besinlerden elde edilen enerjinin ölçülmesinde kullanılır. 1000 gram saf suyun sıcaklığını 1 santigrad-derece fC) yükseltmek için gereken enerji miktarı. 1 kaloridir.

Ketoasidoz

Tıp I diyabetin ağır bir komplikasyonu. Ketoasidozda vücut dokuları, zehirli ketonların birikmesi nedeniyle aşırı asit duruma geçer (bkz. Ketonlar). Ketoasidoz, vücutta çok az insülin bulunduğu zaman meydana gelir. Çok zaman hastanede olmak üzere acilen tedavi edilmesi gereken bir durumdur. Yorgunluk, açıklanamayan hızlı kilo kaybı, sık sık idrara çıkmak, soluğun aseton kokusu taşıması ve derin, çabuk solunum ketoasidoz semptomlarındandır.

Ketonlar

Vücutta enerji elde etmek amacıyla yağlar yakıldığı zaman meydana gelen, zehirli kimyasal maddeler. Vücutta şekeri hücrelere sokamayacak kadar az miktarda insülin varsa vücut, gerekli enerjiyi yağlardan sağlamak üzere zorlanır ve atık ürün olarak ketonlar meydana gelir. Kandaki ketonlar, böbrekler aracılığıyla idrarla çıkarılır ve burada basit bir testle gösterilebilir. Ketonlar ayrıca vücuttan, akciğerler yoluyla da uzaklaştırılır. Bu nedenle, keton yapan bir hastanın soluğu tatlı ve aseton kokusunu andıran bir kokuya sahiptir.

Kolesterol

insan ve hayvan vücudunda yapılan, yağa-benzer bir madde. Kanda, kaslarda, karaciğerde, beyinde ve diğer dokularda mevcuttur. Gerekli miktarlarda olduğunda, önemli işlevlere sahiptir. Kandaki kolesterol düzeyi yükselirse, bu madde kan damarlarının duvarlarında birikebilir. Kan kolesterol düzeyinin 200 mg/dlden yüksek olması, kişide kalp hastalığı riskini artırır.

Komplikasyon

Bir hastalığa bağlı olarak meydana gelen ve her hastada görülmeyebilen sağlık sorunu.

LDL Kolesterol

Düşük yoğunluklu lipoprotein kolesterol; kötü kolesterol. Kolesterolün kan dolaşımında bulunan şekli. Bu tür kolesterol, ateroskleroz gelişmesinde büyük bir role sahiptir. LDL kolesterol düzeylerinin 130 mg/dlden yüksek olması, kalp hastalığı riskini artırır.

Lipid

Yağ. Vücutta çeşitli lipidler vardır. Bunlardan kolesterol gibi bazıları önemli işlevler görür. Diğer yağlar ise enerji fazlasının, daha sonra kullanılmak üzere saklanması amacıyla vardır.

mg/dl

Miligram/100 mililitre. 100 mililitre sıvıda bulunan bir maddenin miligram olarak miktarı. Kan şekeri ve vücuttaki diğer bazı kimyasal maddeler, bununla ölçülür. Miligram, metrik ölçü sisteminde gramın binde birine eşit olan, küçük bir ağırlık ölçüsü; di (desilitre) ise, litrenin onda birine eşit bir sıvı ölçüsüdür.

Nefropati

Böbrekteki nefronların, yani kanı süzen birimlerin hasar görmesi. Diyabetin uzun dönemde ortaya çıkabilen komplikasyonlarjndan biridir. Böbreklerin kanı süzme yeteneğini kaybetmesine neden olur. Bu durumda, vücutta kalması gereken bazı maddeler idrara çıkarılır; vücuttan atılması gereken bazı maddeler ise vücutta kalır.

Nöropati

Sinir dokusunun hasarı. Diyabetin uzun dönemde ortaya çıkabilen komplikasyonlarından biridir. Vücudun birçok bölümünde gelişebilir. Çok zaman ayaklarda veya bacaklarda ağrı, uyuşma ya da karıncalanma yapar. Çift-görme, ishal ve cinsel bozukluklar nöropatinin diğer sonuçlarındandır.

Oral Hipoglisemik İlaç

Tip II diyabet hastalarının kan şekerini düşürmek amacıyla ağızdan aldıkları ilaç. Genelde diyabet hapı olarak bilinir. Bu haplar vücudun kendi insülininin hem miktarını, hem de etkinliğini arttırarak faydalı olur.

Orgazm

Cinsel doyuma ulaşmak. Diyabetik nöropati, bunu olumsuz yönde etkileyebilir. Bu olumsuzluk, çeşitli ilaçlarla ve kan şekeri düşürülerek tedavi edilebilir.

Önceden-kanstırılmıs İnsülin

Kısa- ve ara-etkili insülinleri belirli oranlarda karıştırılmış olarak içeren insülin. 70/30 insülin. %70 NPH ve %30 Regüler insülin içerir.

Pankreas

Midenin aşağı bölümünün arka kısmında yer alan bir organ. Besinlerdeki besleyici maddelerin kana karışacak duruma getirilmesinde kullanılan sindirim enzimleriyle, insülin ve glukagon gibi yaşamsal önemi olan kimyasal maddeler, bu organın özel hücrelerinde yapılır.

Protein

İnsan sağlığı için gereken bir besin türü. Vücudun gelişmesinde ve onarılmasında kullanılırlar. Ayrıca bunlardan enerji de elde edilebilir. Protein, birçok besin maddesinde ve bu arada ette, balıkta, kümes hayvanlarında, sütte, yumurtada ve kuru fasulyede mevcuttur.

Rekombinan DNA Teknolojisi

Biyosentetik insan insülininin yapılmasında da kullanılan yüksek bir teknoloji. DNA, her tip hücrenin yapısını ve gelişmesini kontrol eden özel kalıtsal bilgileri taşıyan moleküldür. Biyosentetik insan insülini, DNA moleküllerinin yönetiminde olmak üzere özel, canlı hücreler tarafından imal edilir. Bu DNA molekülü, insan vücudunda yapılanın aynı insülini yapısal olarak meydana getirmek üzere gerekli proteinleri yapacak olan genler kullanılarak programlanmıştır.

Reseptör

Hücrelerin üzerinde yer alan ve yalnızca spesifik maddeyi tanıyarak bu maddenin kendisine bağlanıp hücreye girmesine olanak veren molekül grubuna reseptör denir.

Retinopati

Gözün arka kısmındaki ağ tabakanın hasar görmesi. Diyabetin uzun dönemde ortaya çıkabilen komplikasyonlarından biridir. Retinada (ağ tabaka) yüksek kan şekerinin ve yüksek tansiyonun etkisiyle hasara uğrayan birçok küçük damar vardır. Retinopati. en erken dönemlerinde hiçbir semptom vermez. Tedavi edilmezse, tam körlükle sonuçlanabilir. Tam bir göz muayenesi, retinopatinin erkenden teşhis edilmesini sağlar.

Semptom

Hastalık belirtisi.

Tip I Diyabet

Hasta vücudunun hiç insülin yapamadığı diyabet tipi. Tip I diyabet hastaları, yaşayabilmek için her gün insülin enjeksiyonları yapmak zorundadır. Bu nedenle hastalık, insülin gerektiren diyabet olarak da adlandırılır. Yaşlı kimselerde de görülebilmesine karşılık daha çok gençlerde başlar. Gençlerde yaygın olması nedeniyle bir zamanlar jüvenil diyabet olarak da adlandırılırdı.

Tip II Diyabet

Vücudun yaptığı insülinin gereken şekilde kullanılamadığı diyabet tipi. Çoğu hastalar, Tip II diyabet geliştiği sıralarda aşırı kiloludur. Fazla yağ. vücudun kendi insülinini kullanma yeteneğini olumsuz yönde etkiler. Tip II diyabet en çok orta ve ileri yaştaki erişkinlerde görüldüğünden, bir zamanlar erişkin yaşta başlayan diabet olarak da adlandırılırdı.

Trigliseridler

Vücutta bulunan bir çeşit yağ. Fazla kaloriler, daha sonra kullanılmak üzere trigliserid şeklinde depolanır. Trigliseridler ayrıca kan dolaşımında da mevcuttur. Kandaki trigliserid düzeylerinin yüksekliğine, kalp hastalığı riskinde artış eşlik eder. Kan şekeri yükseldiğinde, trigliserid düzeylerinin de yüksek olma eğilimi söz konusudur.