Çek Beyne Bi Reset!

[Bluesky24]

Her zaman insan beyninin, gelişmiş bir bilgisayara benzediği söylenir. Yapılan araştırmalarda bu benzetmeyi doğrular nitelikte. Son yıllarda bilim adamları, elektromıknatıslar kullanarak, beyni 'reset'leyen ya da 'reboot' eden yeni uygulamalardan söz ediyor. Hatta bu uygulamalar özellikle ağır depresyon tedavisinde kullanılmaya başladı bile

Beyninizin bir bölümünü reset'lemeye ne dersiniz? Yaşadığınız acılardan ya da unutmak istediğiniz ama rüyalarınızda bile peşinizi bırakmayan anılarınızdan kurtulmanın bir yolu olsa, dener miydiniz? Diyelim ki, bilgisayarınızda olduğu gibi bir 'tık'la tüm zihninizi boşaltı vereceksiniz. Ya da beyninizde depresyona neden olan kısmı 'restart' ederek, tüm fonksiyonların normale dönmesini sağlayacaksınız. Tabii bu işlemi bir uzmanın yapmasında fayda var. Maazallah, beyninizi reset'lemeye çalışırken konuşma, hareket etme gibi temel bilgileri de yanlışlıkla silebilirsiniz.

Depresyon Tedavisinde Yeni Yöntem

Bunlar size çok mu fütüristik geliyor? Oysa yaklaşık on yıldır, bilim adamları beyni reset'leyecek ya da düzensiz seyreden beyin fonksiyonlarını yeniden düzenleyecek yöntemleri araştırıyor. Hatta son yıllarda Avrupa'da, Özellikle ağır depresyon tedavisinde, beynin işleyişini tamamıyla değiştiren bir uygulama kullanılıyor: Transkraniyal Manyetik Stimulasyon (TMS). Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı'ndan Prof. Dr. Hakan Yöney, bu yöntemi kısaca, Elektromanyetik alanlar kullanarak, beyin fonksiyonlarını araştırmak ve etkilemek için kullanılan bir uygulama olarak açıklıyor.

Geçtiğimiz hafta Time dergisinde yer verilen bu uygulamanın, gelecekte depresyon ve diğer psikiyatrik rahatsızlıkların tedavisinde, ilaç ve diğer yöntemlere alternatif olabileceği iddia ediliyor. Şimdiden bu uygulamanın olumlu sonuçlarım görenler de yok değil, iki çocuk annesi Martha, kronik depresyonunu atlatabilmek için, neredeyse başvurmadığı tedavi kalmadığını söylüyor: Geçen yıl, depresyon tedavisiyle İlgili yeni bir uygulama için gönüllüler arandığını öğrenince, katılmaya karar verdim. Bir süre sonra, Colombia Üniversitesi'ndeki New York Psikiyatri Emtitüsü'nde, kafatasınım üzerine yerleştirilen elektromanyetik bobinin altında bir İskemlede otururken buldum kendimi.

New York Psikiyatri Enstitüsü, TMS uygulamaları konusunda araştırma yapan dünyanın sayılı bilim kurumlarından birisi. Amaç, bobindeki güçlü mıknatısların oluşturduğu dalgalarla, beynin ilgili kısmındaki depresyona neden olan düzensizliği reset'lemek. Tedavi haftada bir, 1 saatlik seanslarla 6 hafta devam ediyor. Üçüncü haftadan sonra, değişiklikleri hissedebiliyordum diyor Martha, Lezzetli yemeklerden, güneş ışığından yeniden keyif almaya başlamıştım. Üstelik uzmanlar, bunun bir tesadüf olmadığını söylüyor. ABD Ulusal Beyin Sağlığı Enstitüsü denetiminde 240 depresyon hastasıyla gerçekleştirilen uygulamalar da aynı başarıyı işaret ediyor. Çalışma ekibinden Dr. Saran Lisanby, gelecek yıllarda TMS'nin, depresyonda en etkili ve yan etkisiz tedavi olarak benimseneceğini belirtiyor.

Çökerse, Sistemi Yeniden Yükle!

Söz konusu bobinler, elektromanyetik dalgalar olunca, aklımıza hemen elektroşok yöntemi ve 'Guguk Kuşu' filmi geliyor. Hani hapisten kurtulmak için akıl hastası taklidi yapan, sonra hastanedeki düzeni de altüst eden mahkûm Randle McMurphy'yi, Jack Nicholson'ın canlandırdığı Milos Forman'm ünlü filmi. Öyle ya, kimse rahatsızlığından kurtulurken, filmin sonunda elektroşokla tüm beyin fonksiyonları şoklanan McMurphy gibi yaşayan bir Ölüye dönüşmek istemez. Ama uzmanlar, TMS'nin bununla bir ilgisi olmadığını belirtiyor.

Nörolog Dr. George Wittenberg'e göre manyetik stimülasyon, hiçbir elektrik bağlantısı olmadan, beyin işleyişini düzenleyen bir uygulama. Üstelik elektroşok gibi kasılmalara neden olmadığı için, anestezi ya da kas gevşetici gibi önlemlere de gerek kalmıyor. Bu yöntem ülkemizde de şiddetli depresyon tedavisi için Memory Center'da uygulanıyor. Memory Center'dan psikiyatr Dr. Oğuz Tan da, TMS'nin neredeyse elektroşok kadar etkili ama yan etkisi açısından bir o kadar zararsız bir yöntem olduğunu vurguluyor. Dr. Tan'a göre elektroşok, depresyon tedavileri arasında en etkili yöntem. Hatta boğazını keserek ra teşebbüs eden hastalar bile, bu tedaviyle kısa sürede yeniden şarkı söyleyip gülmeye başlıyor. Ne var ki, vücuda elektrik verildiği için, yanlış bir uygulama çok ciddi sonuçlara yol açabiliyor. Oysa elektromıknatıslar sadece 2 cm'ye etki eder. Yani uzman beynin hangi bölgesini hedefliyorsa, sadece o kısımda değişiklik olur. Dolayısıyla hiçbir tehlikesi bulunmaz. MR gibi bu yöntem da hamilelerde dahi kullanılabilir diyor.

Prof. Dr. Hakan Yöney İse bu yöntemi daha çok tahta bir masa altındaki mıknatısın, yüzeydeki İğneyi yönlendirmesine benzetiyor. Kafatası, beyindeki elektriksel aktiviteyi değiştirme çabalan açısından, etkili bir engeldir. Bunu aşmak için yüksek voltajlar gerekir ve etkinin ince ayarının kontrol edilmesi de pek kolay olmaz. Ama bu yöntemle, kafatasına elektrik uygulanmaz.

Peki, beyne gönderilen elektro dalgalar ne işe yarıyor? Psikiyatr Dr. Mark George, Beyin hem elektrik hem de kimyasallarla ilgili bir organdır diyor. Yani ilaçlar nasıl beynin salgıladığı hormon ve diğer kimyasalları etkiliyorsa, bu yöntemle de kortekste gerçekleşen elektrik akımı yönlendiriliyor. TMS yoluyla beyne gönderilen akım vuruşlarıyla, beyin sinirlerinin birbiriyle olan iletişimi düzenleniyor. Vuruş frekansı ve şiddeti ayarlanarak, ilgili kısımdaki işleyiş hızlandırılıyor ya da yavaşlatılıyor. Beynin gelişmiş bir bilgisayar olduğu düşünürse, işlemi şöyle açıklamak mümkün: Network reset'lenerek, bilgisayar uzmanlarının sık kullandığı terimle beyin reboot ediliyor, yani sistem yeniden yükleniyor. Dr. Oğuz Tan da beynin gelişmiş bir bilgisayar olduğunu söylüyor. için-de 140150 milyar kablonun bulunduğu çok karmaşık bir bilgisayar : öyle ki, beyni bir şehre benzetip, bu kabloları da birer ev olarak düşünelim. Her ev içinde de 8 bin telefon olsun, işte, beynin çalışması, tüm bu telefonların birbiriyle bağlantı kurmasına benzer.

Kişilik Değişebilir mi?

Böyle karışık bir işlem gerçekleşirken, kafatasının üzerinde bobin ve mıknatısların dolaştırıldığı hasta ne hissediyor dersiniz... Araştırmalar, uygulamalarda yüzde 3 ile 20 oranında, kas gerginliğinden kaynaklanan baş ağrıları görüldüğünü belirtiyor. Bir de zaman zaman denekler baş kısmında karıncalanma hissediyor. Kullanılan elektromıknatıslar ise MR taramalarında kullanılanlara benziyor. Ama buradakiler elde tutulabilecek kadar küçük.

Son yıllarda Kanada ve Avrupa'da şiddetli depresyon tedavilerinde kullanılan TMS yöntemi, ABD'de sadece araştırma amaçlı uygulanıyor. Ülkemizde ise 2 yıldır psikiyatrik rahatsızlıklara yönelik bu uygulama, daha önceleri de kas sorunlarının tedavisinde kullanılıyordu. Memory Center'daki uygulamaların yüzde 80 oranında olumlu sonuç verdiğini belirten Dr. Oğuz Tan, tedavinin 10 ile 20 seans arasında yapıldığını söylüyor. Ayrıca yöntemin şizofreni, obsesif kompülsif bozukluklar, travma sonrası stres bozukluğu ve parkinson tedavisinde de kullanılabileceği yolunda çalışmalar devam ediyor.

Time'da yayınlanan haberin başlık sorusu, kafatası üzerinde dolaştırılan mıknatıslarla, insan kişiliğinin ya da özelliklerinin değiştirilip değiştirilemeyeceği. Biz de bu soruyu uzmanlarımıza yöneltiyoruz. Dr. Oğuz Tan, gelişmelerin bu yolda olduğunu dile getiriyor: örneğin beyinde bulunan Amigdala adlı organ, insanın korku faaliyetlerini kontrol ediyor. Fareler üzerinde yapılan deneylerde, bu organ alındığında, farelerin hiçbir şeyden korkmadıkları gözlemlendi. Belki gelecekte, insan Amigdala'sını etkileyerek, gereksiz korkulardan kurtulmak mümkün olacak. Dr. Tan'ın verdiği diğer örneğe bakılırsa, yakında kötü anıları hafızadan silmek için de bir nöropsikiyatri merkezine gitmek yeterli olacak. Çünkü şu sıra bilim adamları, her iki şakağın arkasında bulunan hipocampüs'ler üzerinde çalışıyor. Hemen belirtelim, bu bölgelerin asli görevi, hafızayla ilgili faaliyetleri yönetmek.

Beyin üzerindeki araştırmalar, beyni reset'lemeye kadar vardığına göre, Öyle görünüyor ki önümüzdeki yıllarda istenilen davranış biçimlerinin ve kişilik özelliklerinin

hard disk'e yüklenmesini mümkün olacak.

Bazı bilim adamlarına göre yakında kötü anılan hafızadan silmek için bir nöropsikiyatri merkezine gitmek yeterli olacak. Beynin sırlan keşfedildikçe, gelecekte belki de istenilen davranış biçimleri ve kişilik özellikleri de hard disk'e yüklenebilecek



Aslı Ortakmaç

Kaynak: Aktüel Dergisi, 6-12 Nisan 2005



Uzm. Dr. Oğuz Tan





Kaynak: MCA