Sağ elin kullanıldığı dünyada solak olmak

[Bluesky24]

Sol eli kullanmak aslında çoğu zaman bir eksiklik, dezavantaj olarak görülür. Anne-babalar çocuklarının solak olmalarından dolayı endişelenirler, bebeklikten itibaren "cici ellerini" kullanmaları için desteklerler. Son yıllarda neyse ki bu yaklaşımlar biraz daha yumuşamaya, önyargılı tutumlar azalmaya başladı, ama bir gerçek var ki değişmedi o da solak olmanın azınlıkta kalmak anlamına gelmesi. Sağ elini kullananlar fark etmeye bilirler ama günlük hayat sağ elini kullananlara göre düzenlenmiştir. Arabaların vitesi sağ taraftadır, makaslar sağ elle kullanılmak üzere tasarlanmıştır vb. Sol eli kulanmak bir el tercihinden çok nörolojik bir konudur. El tercihi/dominansı beyinin sağ ve sol yarısından birinin baskın olmasının bir sonucudur. Beynin sağ yarısı vücudunun sol tarafını, sol yarısı ise vücudun sağ tarafını kontrol eder. Bu nedenle sol elini kullananların beyinlerinde sağ hemisferin baskın olduğu belirtilir. Sağ hemisfer genel olarak uzaysal-mekansal beceriler, bütünsel düşünme, yaratıcılık, sanatsal becerilerin baskın olduğu bölüm olarak kabul edilir ama beyinin işleyişi tabi ki bu kadar basit ve kesin sınırlarla çizilmiş değildir. Solaklık beyindeki gelişimin sürecinin sonucudur. Bu nedenle bireyin baskın olarak kullandığı elini değiştirmesi için uğraşmak genel olarak bilişsel becerileri, öğrenmeyi sağ-sol hemisfer arasındaki dengeyi olumsuz olarak etkilemek anlamına gelir. Çocukların baskın ellerini kullanmaları okul öncesi dönemde daha belirgin olarak gözlenir bebeklik döneminde genel olarak her iki elin birlikte ya da birbirinin yerine kullanılması yaygındır, genel olarak 2 yaş döneminden itibaren baskın olan el öne çıkmaya başlar. 5 yaş döneminde artık el seçiminin oturmuş olması beklense de bazı çocuklar için bu süreç biraz daha uzaya bilir. Anne-baba ya da diğer yetişkinlerin el seçimini değiştirmek için müdahale etmeleri ise hem bu süreci uzatır hem de bilişsel süreçler üzerinde olumsuz etkilere neden olur. Solaklık toplumsal olarak azınlıkta olmak anlamına gelir son yıllarda solakların oranında artış olduğu belirtilmektedir. Bu artışı açıklayan en önemli varsayımlardan biri geçmiş dönemdeki önyargılı ve baskısı tutumun değişmeye başlamasıdır. Anne-babalar çocuklarının solak olmasından dolayı endişelenebilirler, okulda zorlanacaklarını, günlük hayattaki etkinliklerde sorun yaşayacakları diğerleri tarafından farklı olarak algılanacaklarını düşünürler. Kısmen de bu endişeler doğrudur. Sağ el kullanımının normal kabul edildiği ve hakim olduğu bu dünyada solakların işi biraz daha zordur. Hangi Elin Baskın Olduğunu Anlamak



Çocukların el dominansının oluşması gelişimsel bir süreçtir, bireysel farklılıklar gözlenebilir ama genel olarak ilkokula başlama çağında el tercihinin oturmuş olması beklenir. Bazı durumlarda çocuklar iki ellerini değişimli olarak kullanmaya devam ederler, böyle bir durumda anne-baba için hangi elin baskın olduğunu anlamak ve çocuğu gerektiği gibi desteklemek zorlaşabilir. Bu gibi durumlarda çocuğu günlük becerilerde gözlemlemek, müdahale etmeden, yönlendirmeden hangi eli tercih ettiğini anlamaya çalışmak yardımcı olabilir. El tercihini gözlemlerken;* Bir kabın içinden boncukları çıkarmak sonra tekrar içine koymak,* Yerde duran topu alıp, atmak, (tek elle yapmasını belirtmek gerekebilir, bu beceri için göz ve el koordinasyonu gerektiği için bazen tercih edilen eli doğru tespit etmek zorlaşabilir)* Diş fırçalamak, * Masada duran oyuncak, boya vb eşyalara hangi el ile ulaştığına bakmak. Burada önemli olan eşyaların bedenin orta hizasına yerleştirilmesidir, sağ ya da sol tarafa yakın olmak tercih edilecek eli seçimini etkileyebilir.Solak Çocukların Anne-babalarına Öneriler* Öncellikle çocuğunuzun sol elini kullandığı fark ettiğinizde bunu değiştirmek için uğraşmayın, "cici elini kullansana" gibi olumsuz uyarı eleştirilerde bulunmamaya dikkat edin. Bu sadece çocuğun el becerilerinin gelişmesini zorlaştıracak ve güven duygusunu zedeleyecektir. * Günlük hayatta kullanılan eşyaların eğer mümkünse solaklar için yapılmış olanlarını tercih edebilirsiniz. Yurt dışında çok yaygın olan bu tip ürünler son yıllarda ülkemizde bulunmaktadır. Her ürün anlamlı ve gerekil olmaya bilir ama örneğin solaklar için olan makas ile kesmek çok daha kolay olacaktır.* Yemek masasında sol elinin daha rahat olarak kullanmasına fırsat verecek şekilde bir oturma düzeni sağlayın. Örneğin bardağın sağ tarafta durması daha güçsüz eli ile su içmeye çalışırken kazaların artmasına neden olabilir. Solakların genel olarak sakar olduklarına dair bir görüş vardır, bu görüşün yerleşmesindeki en büyük pay sağ el için tasarlanmış eşyaları kullanmanın solaklar için hiç de pratik olmamasıdır. * Yazı yazarken kalem tutuşunun üç parmağıyla (baş parmak, işaret ve orta parmak) dengeli bir tutuş geliştirmesine dikkat edin. El ve dirseğinin satırın ve yazının üstünü kapamayacak şekilde altta olmasını sağlayın. Yazı yazarken defteri saat yönünde 45 derecelik bir açıyla tutmak yazılı materyali daha rahat takip etmesine yardımcı olacaktır.* Sağ elini kullanan anne-babaların çocuklarına günlük hayat ile ilgili becerileri öğretirken karşı karşıya oturarak öğretmeleri daha pratik ve etkili olabilir. Böylece çocuğun model alarak öğrenmesi kolaylaşır. Örneğin ayakkabı bağlamasını öğretirken yan yana oturarak değil çocuğun karşısına oturarak göstermek daha iyi olacaktır. Çocuğun doğal gelişim süresinde el seçiminin kendiliğinden oluşması ve oturması için fırsat verilmelidir, önyargılı ve zorlayıcı tutumlar ile çocuğa yaklaşmak istenmeyen sonuçlara neden olabilir. Ece Akın Bakanay



Uzm. Psikolojik Danışman



Günce Psikolojik Danışmanlık ve Grup Çalışmaları Merkezi06.09.2007





Kaynak: Anneyiz