Kişilik Haklarının, Hekimlerin Ve Diğer Sağlık Personelinin Mesleki Sorumluluğundaki Yeri

[Bluesky24]

Tıp sanatının uğraş alanı, insanın fiziki ve ruhi yapısıdır. Hekimlerin ve mesleki sorumluluğun kavranması için, insanın insan olarak sahip olduğu maddi ve manevi değerlerinin(kişilik hakkı) neler olduğunun bilinmesi gerekir. Çünkü kişilik hakkının ihlal edilmesi sorumluluğun ana unsurudur. Tıp ilminin nasıl amacı, insanın fiziki ve ruhi yapısındaki bozuklukları düzeltmek ve acılarını azaltmak ise, hukukunda amacı, toplum hayatı içinde, bireylere insan olarak insanca yaşama olanağı sağlamak, kısaca insandır. Bu amaca ulaşmak için hukuk, insana onun maddi ve manevi değerlerine saygı duymakla kalmaz, insanın gelişmesi ve korunması için zorunlu olan tüm önlemleri alır. Kişilik hakkı yada şahsiyet hakkı, hukuk öğretiminde ve uygulamada değişik şekillerde tanımlanmaktadır. Velidedeoğlu'na göre, şahsiyet hakkı, insan bedeni, manevi ve fikri varlığı üzerindeki haktır. Egger ise; &Kişinin var olmak, gelişmek, hür olmak ve hürmet ve saygı görmek hususundaki hakkıdır şeklinde tanımlar. Yargıtay &kişinin kendi hür ve bağımsız varlığının bütünlüğünü sağlayan ve koruyan hak olarak nitelendirir. Bütün bu tanımlamalarda ortak yön, insanın fiziki ve ruhi yapısı ile toplum içindeki durumunun sayılması ve korunmasıdır. Kişi, insan olarak yaratılıştan doğan bazı değerlere (vücut, hayat, sağlık) sahip olduğu gibi, toplum içinde yaşayışından oluşan(ad, onur, saygınlık, özel yaşam v.b) bazı değerlerede sahiptir. İşte kişinin sahip olduğu bu değerler, &kişilik hakkını oluşturur. Kişilik hakkının konusunu oluşturan değerlerin neler olduğu, yasalarda açıkça ve teker teker sayılmamış ve genel bir kişilik hakkından söz edilmiştir(MK. md.24, BK md.49). Kişisel Değerleri 2 bölüm halinde inceleyebiliriz. 1- Maddi Bedensel Değerler(Yaşam ve Beden Bütünlüğü) İnsan Hakları Evrensel Bildirisinin 3. ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmelerinin 2. maddelerinde, bütün açıklığıyla tanımlandığı gibi; yaşama hakkı, kişinin ruhsal ve fiziki bütünlüğünü koruyabilme ve varlığının çeşitli etkilerle bozulmasına engel olabilme hakkıdır. Hukuk düzenimiz, rızası olsun veya olmasın yaşama hakkına saldırıyı, kişilik haklarına saldırı olarak kabul etmiştir. Kişi yaşamı üzerinde hiçbir şekilde tasarruf hakkına sahip değildir. Bu nedenle, büyük acılar içinde kıvranan ve iyileşmesi mümkün olmayan hastalığa yakalanan kimseyi öldürmek(ötanazi-Eathanasie), kişilik haklarına saldırı olup, hem adam öldürme suçunu(TCK) ve hemde hukuki sorumluluğu gerektirir. İnsanın yasalarca korunan bu yaşama hakkı nedeniyle, Tıbbi Deontoloji Nizannamesinin 14.maddesindeki; &Tabip ve Diştabibi, hastanın vaziyetinin icap ettirdiği sıhhi ihtimamı gösterir. Hastanın hayatını kurtarmak ve sıhhatini korumak mümkün olmadığı takdirde dahi, ıstırabını azaltmaya veya dindirmeye çalışmakla mükelleftir. hükmüyle, hasta kişinin yaşama hakkının asıl olduğu saptanmış ve doktorun çalışma ve eyleminin yaşama hakkı ile sınırlandırmıştır. Bu hükümle bütün ümitlerin ve olanakların tükendiği, bulunmadığı hallerde yapılması gerekenin ne olacağı açıklanmıştır. Kişi yalnız yaşamı üzerinde değil, yaşam hakkı gibi aynı değerde olan sağlığı ve beden bütünlüğü üzerinde de tasarrufta bulunamaz. Zira yaşayan beden ve bunun organları üzerinde, herkesin kişilik hakları vardır. Kişinin, kişisel bir değer olarak beden bütünlüğü üzerindeki hakkı özellikle tıbbi müdahalelerde özel bir önem taşımaktadır. 2- İnsanın ruhsal değerleri Kişinin saygınlığı(onur,ün), özel haberleşme ve sırları ve gizliği ile ekonomik alandaki kişiliği gibi, toplum içindeki değerleri de kişisel değerlerdir. Kişilik sadece beden sağlığı, beden bütünlüğü ve yaşam bakımından değil, ayrıca ruhsal bütünlüğü bakımından da korunur. Ruhsal bütünlük, kişinin insan olarak yaratılması nedeniyle sahip olduğu en önemli kişisel değerlerin başında gelir. Kişinin yaşam alanı, kişiliğinin vazgeçilmez bir parçasıdır. Kişi yaşamı içerisinde gerçekleşen bir takım olayların(sır), başkaları tarafından bilinmemesini isteyebilir. Kişinin, özel yaşamı ve gizlilik alanına yapılan el atmalar, kural olarak hukuka aykırıdır. Ancak bazı hallerde, kişiler özellikle kendi çıkarları bulunduğu durumlarda, bu yaşamlarından başkalarına da bahsederler. Hastanın, hekime veya diğer sağlık personeline en gizli yaşamını açıklaması gibi. Kişinin en gizli ve özel sırları hakkında, edinilen bilgilerin &meslek sırrı olarak saklanması zorunludur. Bunların açıklanması, &sır sahibinin kişilik haklarına tecavüz olacağından, ortaya hekim ve diğer sağlık personelinin hukuki ve cezai sorumluluğu ortaya çıkacaktır. Anayasanın 17.maddesinin 1. fıkrasında; &Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir. Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında, kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz. hükmüne yer verilerek, kişinin maddi bedensel ve ruhsal değerlerinden oluşan tüm kişisel hakları teminat altına alınmıştır.