[Bluesky24]

Ağız ve Dişler Hakkında Genel Bilgi





dişlerin yapı maddesi nedir?







diş mine, dentin,

sement ve pulpadan (diş özü) oluşur.













mine:

vücuttaki en sert maddedir. dişi en dıştan koruyucu bir katman olarak çevreler.

içinde sinir hücreleri olmadığı için duyarlı değildir.

% 97si kalsiyum

tuzlarından oluşur. Diş minesi altıgen "apatit" kristalleri

şeklinde düzenlenmiştir.

Minenin yapısına giren kalsiyum tuzları, organik diş maketi üzerinde

yavaş yavaş çökelerek birikir ve kristalleşir. Bu birikme, ana

rahminde iken başlar. Anne, gebelik süresince bazı ilaçlar alırsa veya

çocuk mine teşekkülü sırasında bir hastalık geçirirse mine birikimi

aksaklığa uğrayabilir. 0 zaman dişler sarı, gri veya kahverengi olur.

Bazen de eksik (hipoplazik) teşekkül eder.



dentin:

minenin altındaki tabakadır. yetişkin bir insan dişinin %75'ini oluşturur.

kemikle aynı yoğunluğa sahip olmasına rağmen ısıya ve dokunmaya duyarlıdır.

gerektiğinde içerdiği tamir hücreleri ile yeniden dentin dokusu oluşturabilirler.

Dişin asıl kitlesini

dentin (fildişi) tabakası oluşturur. Dentin, taç kısmında mine;

kök kısmında da sement ile örtülüdür. Dentin canlı bir yapıdır ve %

70i mineral tuzları; % 20si organik madde ve % 10u da sudan oluşur.

Dentinde çok sayıda kanalcık içerir. Bu kanalcıkların içi diş özü

sınırındaki dentin yapıcı hücrelerin uzantıları olan iplikçiklerle

doludur. Dentin yapan hücrelere "Odontoblast" denir. Dentin

kanalcıklarının milimetre karede sayıları 10.000e. yaklaşır.

Diş, dolgu veya kaplama yapılmak için oyulur veya

küçültülürse bu kanalcıklar açığa çıkar ve o zaman soğuk, sıcak, tatlı

ve ekşiden ağrı duyulur.



pulpa (diş

özü):

dişin

orta kısmına ve burada bulunan yumuşak dokuya verilen addır. kökün ucuna

kadar devam eder. bu kısımda kan damarları yer alır ve bu damarlar sayesinde

diş enfeksiyondan korunur ve daima aktif halde kalır. aynı zamanda pulpada

aşırı duyarlı sinir hücreleri bulunur ve bu hücreler sayesinde sıcak, soğuk

ve basınç gibi duyular hissedilir.

"Pulpa"

adı da verilen diş özü, dentin tarafından oluşturulan bir odacık

içinde yerleşen kılcal atar ve toplar damarlar; duyu sinirleri ve

bütün bu yapıları koruyan bir destek dokusundan oluşur. Diş özünün dış

çevresi dentin yapıcı hücrelerle (odontoblast) kuşatılmıştır. Bu

hücreler, çürük ve diğer zararlı etkenlere karşı, dişi koruyan kale

muhafızlarına benzer. Her hangi bir nedenle oluşan çürüğe karşı

dentin yapıcı hücreler üstün gelirlerse bu hücreler diş özü kalesini

dentinle sıvarlar; yenik düşerlerse diş özü açılır ve iltihaplanır. Bu

etkinlik genç insanların diş özünde daha yoğundur.



sement:

kökün etrafını kaplayan kemiksi bir tabakadır, çok incedir. diş kökünün çene kemiğine

tutunmasını sağlar.

%65i

inorganik maddedir. Bazen kök etrafında ve kök ucunda aşırı sement

birikebilir. Buna "Hipersemontoz" denir.



[b]





dişler ne işe yarar?



Dişler sindirim

sisteminin başında besinlerin ufalanıp parçalanmasına, koparılmasına yardım

eder. kendini çevreleyen destek dokuları korur ve gelişmelerini sağlar.

konuşmayı ve seslerin doğru bir şekilde çıkmasını sağlarlar. estetik olarak

yüzle bir bütünlük içindedir.



Dişlerin Görevlerine Göre Farklı Yapıları Vardır;



1-

Kesici Dişler



Alt ve üst çenedeki ön

dişler "Kesici Diş" olarak adlandırılır. Üst çenede genişliği

9-10 mm. olanlar orta kesici; 6-7 mm. olanlar ise üst yan kesicilerdir.

Alt orta ve yan kesicilerin genişlikleri ise 6-7 mm. arasındadır.



2-

Kaninler (Köpek Dişleri)



"Köpek dişi"

ve "göz dişi" adı da verilen kaninler kesici dişlerden sonra

gelir, alt ve üst çenede sağlı-sollu birerden dört (4)tanedir. Uçları

sivri olup koparmaya yararlar.



3- Azı

Dişleri



Kaninlerin arkasında,

azı dişleri yer alır. Yapı olarak birbirinden farklı olan azı dişleri,

her bir yarım çenede, iki küçük azı, üç de büyük azı olmak üzere beşer

tane ve bir çenede toplam on (10) tanedir.



Bütün küçük azıların

çiğneme ve kenetlenmeye yarayan ikişer tümsekçikleri vardır. Üst

çenedeki büyük azıların dörder tümsekçiği; alt çenedeki büyük azıların

beşer tümsekçiği vardır. Bu tümsekçiklere "tüberkül" adı verilmektedir.



4-

Akıl Dişleri - Üçüncü Büyük Azılar = Yirmi yaş Dişleri



Akıl dişleri ayrı

bölümde incelenmiştir (yirmi

yaş dişleri). Burada, sadece şekillerinin ve kök sayılarının

çok değişik olduğunu belirtmekle yetiniyoruz.

[b]

Dişlerin

Düzgün Konuşmaya Etkisi:



Konuşma, insan

ilişkilerinin en önemlilerindendir. Ayrıca, politikacılık, aktörlük,

spikerlik, şarkıcılık gibi bazı meslekler, büyük ölçüde düzgün konuşmaya

dayanır. Düzgün konuşmada dişlerin önemli rolleri vardır.



Aşağıda ki birkaç

örneğin bu rolü vurgulamaktadır.



1- DE ve TE

sesleri, dil ucunun, üst kesicilerin damak tarafındaki eğiminden destek

almasıyla çıkar.



2- FE ve VE

sesleri ise, alt dudağın, üst kesicilerin kesici uçlarına temas

etmesiyle çıkar.



3- SE sesi,

karışık bir işlemle çıkar. Alt ve üst kesiciler birbiriyle temas

halindeyken, dilin, azıların dil tarafındaki yüzeyinden destek alması ve

dil ucunun da (kesiciler arasında bir oluk yapıp) hava borusu

oluşturmasıyla gerçekleşir. ŞE ve JE sesleri de buna

benzer bir işlemle gerçekleşir; fakat bu sırada dil ucu göreve katılmaz.



Dişler çene kemikleri, dişetleri, dil, damak, buların

hepsi, çiğneme, tat alma. yutkunma ve konuşma ile ilgili görevlerini bir

bütün halinde yürütürler.

[b]



dişlerin oluşumu ve gelişimi

ne zaman oluyor?

Embriyolojik

hayatta (anne karnında) ağız boşluğuna ait oluşum belirtileri 3. haftada

görülmesine rağmen, dişlerin gelişimine ait ilk belirtiler 6.haftaya rastlamaktadır.

7.haftadan itibaren dişlerin tomurcukları hafta hafta belirmeye başlar.



süt

dişleri nasıl

tanınır?



Süt dişleri, çocuk altı aylıkken çıkmaya başlar ve 2.5 yaşında alt ve

üst çenede 10ardan (20) tane olarak tamamlanır. Süt kesicileri ve süt

kaninleri, kalıcı dişlere göre daha küçüktür. Süt azıları da kalıcı

azılara göre daha küçük yapıdadır.



Çocuk büyüdükçe, süt dişlerinin kökleri

altında yer alan kalıcı dişin kökü, sürme etkisiyle erimeye başlar; kök

tamamen eriyip dişin yalnız kuronu kalınca da diş kendiliğinden düşer.

Bakınız,

Çocuk Ağız ve Diş Sağlığı

hangi

diş ne zaman

çıkar?



İlk diş yaklaşık altı aylıkken çıkar. Akıl dişleri de 18-20 yaşında...

Demek ki diş çıkarma süreci, insanın 20 yılını alır. Ama hangi diş kaç

yaşında çıkar? Bunu özetleyen bir tablo hazırlanmış ve aşağıda

verilmiştir. Tablodaki yaşların yaklaşık rakamlar olduğunu; 1-1,5 yıl

önce veya sonra sürmesi gereken dişin vakitsiz sürebileceğini, bazen de

gecikmeler olabileceğini belirtmeliyiz.







DİŞLERİN SÜRME

TABLOSU











SÜT

DİŞLERİ







SÜRME







DÜŞME







KALICI DİŞLER







SÜRME

I



II



III



IV



V Orta

kesiciler



Yan

kesiciler



Kaninler



1.süt azıları



2.süt azıları 6-12

ay



6-12

ay 18-24 ay 12-18 ay 24-30 ay 7 yaş



8 yaş



10 yaş



9 yaş



11 yaş 1 Orta kesiciler



2 Yan kesiciler



3 Kaninler



4 1. Küçük azılar



5 2. Küçük azılar



6 1. Büyük azılar



7 2. Büyük azılar



8 3. Büyük azılar 7 yaş



8 yaş



10 yaş



9 yaş



11 yaş



6 yaş



12 yaş



18 yaşından sonra