STRESS ve Kalbiniz

[Bluesky24]

STRESS ve Kalbiniz



STRESS



Stres kavrami ilk olarak 1930'larda endokrinolog Hans Selye tarafindan ortaya atilmistir. Selye'ye göre organizmalar olumsuz duyusal ve fizyolojik olaylar karsisinda ortak bir biyolojik tepki gösterirler. Bunlara ''stresör'' adi verilir.

Stresörler kaçinmak istedigimiz her seydir. Insanin bir yakinini kaybetmesi, tüccarlar için borçlarini karsilayamama durumu, fanatik futbol taraftari için tuttugu takimin kaybetmesi, borsada oynayanlar için ani ve yüksek borsa düsmeleri, önemli randevusuna trafik nedeniyle yetisememe gibi gündelik hayatimizda sik rastlayabilecegimiz seyler birer stresördür.

Akut stres ile karsilasan insanlarda adrenalin salgisi artar. Kalp hizinda artma, agiz kurumasi gibi belirtiler ortaya çikar. çok sik karsilasmamak kosuluyla insan strese karsi koyabilir.Sik tekrarlayan streslerde ise basa çikamayacagimiz birikimler ortaya çikar.

Arastirmalar,kronik stresin vücut direncini kirdigini ve hastaliklara zemin hazirladigini göstermektedir.

Stres sadece kalp veya sindirim sistemine zarar vermez. Bellek kaybi, bagisiklik sisteminin zayiflamasi, sismanlik( Et degil dert deyimimizi hatirladim) gibi sonuçlar da ortaya çikar. Yani insanlari kisa süre içinde öldürmeyen stresörler, uzun vadede birikim sonucu er veya geç ölümcül hastaliklara zemin hazirlarlar.

Birkaç yildan beri stres artik ölçülebilir olmustur.Tükürükte hormon yogunlugunu ölçerek, vücudun nörolojik ve kimyasal tepkilerini inceleyerek, stresin organizmayi nasil yiprattigi somut bulgularla saptanmaktadir. Hamilelik döneminde stresin gelismekte olan cenin'i de etkiledigi anlasilmistir. Bu çalismalar Psikonöroimmunuloji adinda yeni bir bilim dalinin dogmasina neden olmustur. Bu bilim dalinin bugün eristigi nokta, 1960 larda sigara ile kanserin iliskisinin ilk kez ortaya atildigi dönemi hatirlatmaktadir.

Stres ile bagisiklik sistemi arasindaki iliski ortaya konmustur(Sheldon Cohen ve Arkadaslari-1991).Uzun süreli strese maruz kalma, kisilerin üst solunum yollari enfeksiyonlarina yakalanma olasiligini 3-5 misli artirmaktadir.

Baska bir çalisma da uzun süreli stres ile kalp hastaliklari arasindaki iliskiyi göstermek amaciyla yapilmistir.Bu çalismada, sosyal yapi ve kalp-damar hastaliklarina yakalanma egilimi bakimindan insanlara büyük benzerlik gösteren Makak maymunlari kullanilmistir.

Stres, iki asamada kendini gösterir.

Birincisi savas-veya-kaç tepkisidir.Beyin stresörü sezince, verdigi komutla böbreküstü bezlerinin adrenalin salgisini artirir.Birkaç saniye içinde tansiyon yükselir,nabiz hizlanir, karaciger glikoz pompalar, yag rezervlerinin trigliserid ve enerjiye dönüsmesini saglar, dolasan kan diger organlardan çekilerek kaslara gönderilir.Bütün bunlar, organizmanin hayatta kalmak için hazirlanmasi demektir. Tabiatta yasayan ilkel insanlar ve diger canlilar bu hazirligi takiben ya savasir, ya da kaçarak tehlikeden kurtulur. Uygar dünyada yasayan insan vücudu, her trafik isiginda adrenalin saldirisina ugrar. Savasmak veya kaçmak seçenegi de yoktur. Direksiyonda oturmak ve beklemek zorundadir. Vücudun strese karsi yaptigi hazirliklar bosunadir. Gereksiz yere nabiz hizinin artmasi, kan basincinin yükselmesi, dolasimdaki yag ve glikozun metabolize edilememesi sonunda yaglarin damarlarda plakalar halinde birikmesi; felçlere, kalp krizlerine ve seker hastaligina davetiye çikartir. Uygar dünyada tehlike karsisinda gelistirilen savunma, strese yol açan tehlikeden daha zararli olmaktadir(Robert Sapolsky).

Ikinci asama 10 dakika kadar sonra baslar. Bu asama duygusal ve entellektüel stres ile ilgilidir. Hipotalamus adi verilen beyin bölümü ACTH denen bir hormonun salgilanma emrini verir. ACTH, böbreküstü bezlerinden kortizon ve benzeri hormonlarin salgilanmasina neden olur. Bu hormonlarin asiri miktarda salgilanmasi bellegi ve ögrenme-algilama yetenegini zedeler, öfke, yorgunluk, depresyona neden olur, bagisiklik sistemini zayiflatir. Kronik streste, hastalikla savasan hücrelerin sik sik bastirilmasi sonucu vücudun enfeksiyonlara karsi direnci azalir.









Stresin garip bir etkisi de vücut seklini degistirmesidir. Stres aninda yaglar enerji saglamak için yer degistirirken genellikle karaciger çevresinde birikirler. Yapilan arastirmalar, göbekte biriken yaglarin kortizon benzeri hormonlara duyarli oldugunu göstermistir. Streste asiri salgilanan bu hormon grubu, göbek çevresinde yaglanmaya neden olmaktadir. Merkezi sismanlama da denen bu durum ile kardiyo-vasküler hastaliklar arasindaki iliskiye de dikkat çekilmistir.

Mide ve bagirsaklarin iç duvarlarina daha az kan gittigi için ülser riski artmaktadir.

Dr. Ahmet üstün