Okul ortamında ölüm

[Bluesky24]

Eğitimci, öğrenci ve yakınlarının hastalık, kaza, r gibi olaylar sonucu hayatlarını kaybetmeleri kaçınılmaz olmaktadır. Bu nedenle okullar ölüm sonucu gündeme gelecek pek çok sorunun çözümlenmesine destek sağlamak üzere hazırlıklı olmalıdırlar.







Okulun ölüm olayını ele alış tarzı iyileşme sürecinin engellenmesine ya da desteklenmesine olanak sağlar. Sağlıklı yas tutma ve ölüm acısıyla başa çıkma becerileriyle öğrenci ve eğitimcilerin duygusal olarak kendilerini iyi hissetmelerine öncelik verilmelidir. Olaylardan etkilenen öğrencilerde görülen davranışsal ve akademik sorunların artmasını engellemek de önemlidir. Kayıplar, öğrencilerle erişkinler arasında güven duygusunun pekiştirilmesine yol açarak ,okul topluluğundaki bağların güçlenmesini sağlar. Öğrenciler gelecekte yaşayacakları travma ve acılara dayanma gücü elde ederler.







Planlama ve hazırlık aşaması







Ölümle etkili şekilde başa çıkabilmek için önceden plan yapmak gereklidir. Planlama ölüm sonrası yaşanan travmanın etkilerini azaltmak, öğrencilerin acısını profesyonel tutumla paylaşmak, öğrenci ve eğitimciler arasındaki dengeyi yeniden kurmak, gereksinim duyanları uygun tedavi süreçlerine yönlendirmek için önemlidir.







Kriz önleme, travma ile başa çıkma planlarının boyutları şunlardır:







Kriz mücadele ekibi oluşturmak,







Plan ve sorumlulukların belirlenmesi,







Esneklik ve etkin iletişim becerilerinin vurgulanması,







Ekip üyelerine hizmet içi eğitim sunmak,







Toplumsal risklerin, kültürel değerlerin belirlenmesi,







Bölgesel ve toplumsal kaynakların belirlenerek gerekli işbirliğinin sağlanması.







Kriz ekibi planı her yıl gözden geçirerek yeniden düzenlemelidir. Ekip, okul yöneticileri, rehber öğretmen, hemşire gibi farklı disiplin ve görüşlere sahip, olağanüstü durumlara duyarlı kişilerden oluşmalıdır (Poland ve Poland ; 2004).







Doğrulama ve haber verme aşaması







Gerçeklerin belirlenmesi: Duruma bağlı olarak polis, aile üyeleri, yakın arkadaş ve akrabalarla görüşerek bilgi toplanmalı, kurbanın ailesine ulaşılarak destek verilmelidir.







Kriz ekibinin bir araya gelmesi: Ekip yöneticileri ve liderleri okul dışı saatlerde oluşan krizlere müdahale edebilmek için evlerinde planlara ilişkin bilgi ve telefon numaralarını içeren kriz dosyası bulundurmalıdırlar. Gerekli destek ve rehberliğin sağlanması için ekip hızla toplanmalıdır. Bazı okullar kriz müdahale konusunda eğitim görmüş tecrübeli uzmanlara ihtiyaç duyabilirler.







Ölümün etkisini değerlendirmek için aşağıda belirtilen sorulara yanıt aranmalıdır:







Ölen kişi çevresinde ne kadar iyi tanınmaktadır? Sevilen eğitimci/ öğrencinin ölümü duygusallığın yoğun yaşanmasına neden olur.







Ölüm sebebi nedir? Cinayet, kaza, r sonucu ölümler ani ve beklenilmeyen kayıplardır ve duygusal boyutu yoğundur.







Ölüm nerede gerçekleşti? Okul ortamında gerçekleşen ölümler öğrenci ve öğretmenler üzerinde travma yaratabilir.







Daha önce okul topluluğunu etkilemiş olan acılı olaylar yaşandı mı? Önceden yaşanan kayıplara ilişkin duygular yeniden gündeme gelerek yas sürecini zorlaştırabilir.







Kazaya neden olan ya da cinayet işleyen suçlu var mıdır? Suçlu kişi öğrenci veya öğretmenlerin tanıdığı bir insan ise farklı konular gündeme gelebilir (Dwyer ve Jimerson , 2002).







Olanak varsa, idari kadroya önceden haber verilmelidir.Ölüm haberi okul dışındaki saatlerde alınırsa telefonla öğretmen ve yöneticilere iletilmelidir. Böylece bilgi aktarma için zaman kazanılır, kriz ve kayıplarla ilgili kişisel sorunlarla başa çıkabilmek için olanak sağlanır, olayların dışında kalındığı için öfkelenmek yerine sürecin içinde yer almak insanlara güven ve aidiyet hissi verir. Güne ilişkin ayrıntılı bilgi ve planları içeren görüşlerin sunulacağı yönetim toplantısı önceden belirlenmelidir.







Ölüm haberinin okul saatlerinde alındığı durumlarda aşağıdaki yaklaşımlar önerilmektedir :







Öğretmenlerin öğrencilere yapacakları konuşma örneğini içeren notlar eğitimcilere yazılı olarak verilmelidir.







Eğitimci ve öğrencilere uygun kelimeler kullanarak kaleme alınmış, önceden tasarlanarak denenmiş duyurular yapılmalıdır.







Ölen kişi ve ailesinin anısına saygı duruşunda durulmalıdır.







Ailelere olaylar hakkında bilgi içeren mektuplar gönderilmelidir.







İntihar sonucu meydana gelen ölüm olayları hakkında verilecek bilgi sınırlandırılmalıdır. Ölüm nedeni açıklanmalı ancak ayrıntılar verilmemelidir. Ölen kişinin hayatına nasıl son verdiğini açıklamak için çaba gösterilmemelidir. Konu üzerinde odaklanmak bazı öğrencilerde r sonucu ölümün çekici bir durum olduğuna ilişkin düşüncenin benimsenmesine yol açar. Olay yerine, acıyla başa çıkma teknikleri, rın uyarıcı işaretleri üzerinde yoğunlaşmak daha doğrudur. Tüm okulu bir araya getiren toplantılar düzenlemek yerine sınıf içinde küçük gruplar halinde tartışmalar yapılmalıdır.







En kısa zamanda özellikle sabah düzenlenecek personel toplantısında yönetici ve kriz ekibi liderleri ölüm olayı hakkında bilgi toplarlar. Eğitimci ve yöneticilere krizle başa çıkma planındaki görev ve sorumlulukları dağıtılır. Bu toplantıda ölümün ekip üzerindeki etkisi de belirlenir. Eğitimciler arasında ölen kişiye yakınlığı nedeniyle belirlenmiş görevleri sürdürme ve öğrencilerin acılarını paylaşmada zorluk çekenler olabilir.







İlk müdahale







Öncelikle ölen kişinin ailesiyle görüşülmeli, okulun planları iletilmelidir. Aileye çevreye hangi bilgilerin aktarıldığı söylenmeli, okulun içinde kimin öğrenci, öğretmen ve medyanın yönelttiği soruları yanıtlamakla yükümlü olduğu bildirilmelidir. Ailenin isteklerine saygı duyulmalıdır ; örneğin ailenin çevreyle hangi şartlarda görüşmek istediği, bağış talepleri belirlenmelidir. Ölen kişinin ardından yapılacak anma toplantılarının ayrıntıları aileyle konuşulmalıdır.







Ebeveyn ve personel için gerekli malzemeler hazırlanmalıdır. Eğitimci ve öğrencilere okuyabilecekleri bilgiler verilmelidir. Yas süreci yaşayan çocuklara yönelik sınıf içi tartışmaların nasıl yürütüleceğine dair ipuçları iletilmelidir. Anne-babalar için ölüm olayını açıklamayı, yas sürecinde çocuğa yardımcı olmayı, cenaze törenine ilişkin planları, okul ortamında düzenlenecek etkinlikleri içeren bilgi verilmelidir.







Öğrencilere açık ve dürüst davranılmalıdır. Öğrencilere doğru bilgi verilmeli, soru sormalarına olanak sağlanmalıdır. Yanlış veya eksik bilgi güvenlerini sarsar, yas sürecini atlatarak uzun dönemde acıyla başa çıkma becerilerinin gelişmesine engel olur.







Öğrenci ve eğitimcilerin medyadan korunması gerekir. Medya çalışanları için sınır konulmalıdır. Olay hakkında doğru bilgi verilirken, ölen kişi ve ailesinin özel yaşantısını korumaya özen gösterilmelidir. Hikayeyi aktarırken medya, yas sürecini yaşayan çocuklara yardımcı olmanın yolları, ailelerin başvurabilecekleri kurumların adresleri gibi bilgileri de vurgulamalıdır.







Okul günlük olağan program doğrultusunda açık tutulmalıdır. Pek çok öğrenci ve eğitimci için kriz döneminde okul rahatlatıcı bir ortamdır. Okulun açık olması öğrencileri bir araya getiren bir yaklaşımdır ve bu birliktelik özellikle ergenler için önemlidir. Öğrenciler okula gelerek kendilerine yardımcı olacak bilgiler edinir, tanıdıkları erişkinlerden destek ve rehberlik alırlar. Hayatlarının olağan akışı içinde devam ettiğini hissederler. Ölüm olayını takip eden ilk bir kaç gün özellikle müdür ve yönetici konumundaki yetkililerin etrafta görünmeleri, öğrenci, öğretmen ve velilere yardım etmeye hazır olmaları gereklidir.







Okul içinde destek merkezi veya güvenilir oda olarak tanımlan mekanlar yaratılmalı, yas tutan çocuk ve yetişkinlerle çalışma konusunda deneyimli uzmanlardan yardım alınmalıdır.







Pek çok öğrenci sınıf ortamında ihtiyaç duyduğu yardımı alabilir. Öğretmenler öğrencilere olayı kavramaları, bilişsel denetimi sağlamaları, travmanın etkisini azaltmaları, kayıpla başa çıkmaları konusunda önemli destek sağlayabilirler. Bazı vakalarda öncelikle okul psikologu, rehber öğretmen gibi ruh sağlığı uzmanları ilk müdahale olarak tartışmaları yönlendirebilirler. Öğretmenlerin kriz öncesi dönemde hizmet içi eğitim görerek müdahale teknikleri hakkında bilgi almaları en sağlıklı yaklaşımdır.







Ders programında değişiklik yapılabilir. Öğrencilerin duygusal olarak üzgün oldukları durumda önceden belirlenmiş ders planına bağlı kalmak, sınav yapmak uygun değildir.







Öğrencilere duygularını ifade edebilmeleri için yazı yazma, müzik, resim gibi farklı etkinliklerde bulunma olanağı sağlanmalıdır.







Ölen kişiye duygusal olarak daha yakın olan veya doğrudan travmayı yaşayan (örneğin ölüm olayını gören ) öğrenci ve eğitimciler diğerlerinden ayrılarak daha yoğun bir şekilde desteklenmelidirler. Risk grubunda yer alan diğer bireyler ise daha önce kayıp ve travmalar yaşamış olanlar ile ruhsal sağlık sorunları olan kişilerdir. Bu öğrencilerin gözlemlenerek desteklenmeleri, uzman desteği almaları önemlidir. Okul yönetimi ailelerle iletişim kurmalıdır.







Duygusal sorunlar, gelişimsel bozukluk yaşayanlar, düşük benlik kavramına sahip olan öğrenciler kriz aşamasında yoğun destek ve ilgiye gereksinim duyarlar. Bazı öğrenciler ölümün kaçınılmaz bir son olduğunu algılamada zorluk çekebilirler. Ölen kişinin yokluğu onları etkiler. Bu durumda düzen ve dengenin yeniden kurulması için güvenilir bir ortam yaratmak çok önemlidir.







Yapılan müdahalenin öğrenci ve ailesinin kültürel yapısına uygun olması için okul personelinin kültürel değer ve dini inançlara duyarlı davranması gereklidir.







Olayın gerçekleştiği gün ve ilk bir kaç hafta güçlü ve zayıf yönleri belirlemek, öğrenci ve eğitimcileri izlemek, sağlıklı bir ortam yaratabilmek, gerekiyorsa planları değiştirmek için genel durumu gözden geçirme toplantıları düzenlenmelidir (Jimerson ve Huff, 2002).







Uzun vadede yapılması gereken müdahaleler







Anma etkinlikleri düzenlenmelidir. Anma toplantıları okul topluluğunun ihtiyaç ve isteklerini yansıtmalıdır. Bu tür toplantılar insanları bir araya getirerek ,hissettikleri acıyı paylaşmalarını sağlar. Anma etkinliklerini belirleme sürecinde gönüllü olarak yer almak isteyen kişilere görev verilmelidir. İntihar sonucu gerçekleşen ölümler için anma toplantıları düzenlemek uygun değildir.







Üzücü bir olayın etkileri uzun sürebilir. Uzun dönemde durumu izlemek, ölen kişinin yakın arkadaşlarına verilen desteğin sürdürülmesi gereklidir. Bazı öğrenci ve öğretmenler olaya tepkilerini gecikmeli olarak dışa vurabilirler. Olayların yıl dönümünde, kaybın yaşandığı günlerde gözlemlenen davranışların yeniden sergilenmesi mümkündür. Okul ve ruh sağlığı uzmanları arasındaki iletişim sürdürülmelidir.







Kaynaklar







Dwyer, K., ve Jimerson, S.R. (2002). Enabling prevention through planning. In S.E.Brock, P.J. Lazarus, ve S.R. Jimerson (Eds.), Best practices in school crises prevention and intervention (pp.23-46). Bethesda, MD : National Association of School Psychologists.







Jimerson, S.R., ve Huff, L. (2002). Responding to a sudden death at school : Chance favors the prepared Professional. In S.E.Brock, P.J. Lazarus, ve S.R.Jimerson (Eds.), Best practices in school crises prevention and intervention (pp. 451-488). Bethesda, MD : National Association of School Psychologists.







Poland, S. Ve Poland, D. (2004). Death at school : Tips for school administrators and support personel. In A.S.Canter, L.Z.Paige, M.D.Roth, I.Romero ve S.A. Carroll (Eds.), Helping children at home and at school II (s9-25-28). Bethesda, MD : National Association of School Psychologists.







Pedagog Dr. Melda Alantar

Kaynak: Ekolay