Küba‘nın Sağlık Sistemi

[Bluesky24]

Küba‘nın Sağlık Sistemi[/b]



Küba, 11 milyon nüfus ve 111 bin km2 yüzölçümüne sahip, kilometre kareye 95 kişilik nüfus yoğunluğu bulunan, göreceli olarak düşük bir yaşam standardında ve gelişmekte olan bir ülke olmasına karşın, sağlık alanında göstermiş olduğu büyük performans ile özellikle son yıllarda tüm dünyanın dikkatini çekmektedir.



Küba, 1959 Devriminden sonra halk sağlığı konusunu öncelikli alanlar arasına almış ve çok kısa bir süre içinde sağlık sisteminde amaçladığı hedeflere ulaşmayı başarmış bir ülke olarak görülmektedir.



Devrimden önce, çoğu özel çalışan 6 bin hekim, 20 hastane ve bir tıp fakültesi bulunan bu ülkede, o zamanlar ortalama yaşam beklentisinin 60 yaşın altında olduğu bildirilmektedir. Difteri, tetanoz, boğmaca, kızamık gibi enfeksiyon hastalıklarının o zaman en büyük ölüm nedeni olduğu ve bebek ölümleri oranının da % 6da bulunduğu bildirilmiştir. Bugün ise 61 .200 hekim, 21 tıp fakültesi ve 200 hastane bulunmaktadır. Doktorların büyük bir bölümünün (>%50) aile hekimi olarak çalıştığı bildirilen Kübada doğum sonrası ölüm oranının % 0.6 olduğu ve bu oranla dünyadaki ilk 25 ülke arasında yer aldığı ortalama yaşın da 76 olduğu bildirilmektedir. 184 kişiye bir doktorun düştüğü bu ülkede, kişi başına doktor sayısı bakımından da dünyada ilk sırayı aldığı öne sürülmektedir.



Küba adı pek çok şey çağrıştırıyor. Bu çağrışımlardan biri de, sağlık. Üstelik, en önemlilerinden biri. Sağlıkta ne oldu da, bu kadar önem kazandı? Bunu saptayabilmek için, UNİCEF in verilerine bakmak gerekir :



1959-99: Tam 40 yıl. Değişimi gösteren verilerde, 1960 yılında beş yaşın altındaki her 1000 çocuktan 87si (bazı yerlerde 54 ü) ölürken, 1980 de bu sayı 27 ye (bazı yerlerde 22ye), 1996 da ise 10 düşürülmüştür. Bazı kaynaklar, bu rakamın 9 a düştüğünü gösteriyor. Yine, 1960 da yeni doğan her bin çocuktan 62 si (bazı yerlerde 39 u) bir yaşını doldurmadan ölüyorken, bu sayı, 1980de 19, 1996 da 9 olmuştur. 1960 yılında 63 olan doğumda beklenen yaşam süresi, 1996 da 76 ya yükselmiştir. 1965- 80 yılları arasında, yılda % 1 5 olan nüfus artışı, 1980-96 arasında % 0.8 e düşürülmüştür.



Anne ölümleri 100000 de 118.2den (1960), 29.2ye (1989), akut ishale bağlı ölümler 57.3 den 2.7 ye, bulaşıcı ve paraziter hastalıklara bağlı ölümler 94.4den 8.6ya düşürülmüştür. Kronik hastalıklara bağlı ölümlerden 1972-88 arasında kalp hastalıkları (196.2 den 176.4e), kanserler (122.6 dan 114 e), damar hastalıkları (71.1 den 59.7ye), pnömoni ve enfluenza (45.2den 33.8e), böbrek hastalıkları (10.8 den 7.2ye) ve diğer birçok hastalıklardan ölümler azaltılırken, sadece şiddete bağlı ölümler (kaza, r, cinayet) ve diabete bağlı ölümlerde artış olmuştur.



Dünyadaki 189 ülke arasında, sağlık ölçütleri en iyi olan ilk 30 ülkeden biri olan Küba, Latin Amerika ve Karayipler Bölgesi nde en iyi durumdaki ülkedir. Ustelik 1955 yılında doğumda beklenen yaşam beklentisi açısından (59,5 yaş) Paraguay, Arjantin ve Uruguay dan, bebek ölüm hızı açısından (binde 81)yine aynı ülkelerden daha kötü durumdayken bu düzeye ulaşmıştır. Beş yaş altı ölüm hızı ve bebek ölüm hızı 10 olarak kabul edilen Küba ya en yakın düzeydeki ülkeler Jamaika (11 ve 10), Şili (1 3 ve 10), Kosta Rika (15 ve 1 3), Trinidad Tobago (1 7 ve 15), Panama (20 ve 18), Uruguay (22 ve 20) ken, nüfusça Küba ya en çok benzeyen Nikaragua, El Salvador, Honduras, Haiti ve Dominik Cumhuriyeti nde sağlık ölçütleri oldukça kötüdür. Latin Amerika ve Karayipler Bölgesinde beş yaş altı ölüm hızı binde 43 (dünyada 88), bebek ölüm hızı 35 (dünyada 60) tir.



Küba, sağlığı ilgilendiren bazı alanlara çok net müdahaleler ederek, bu başarıyı elde etmiştir. Orneğin, suya ve kanalizasyona. Bugün kentlerde nüfusun tamamına yakını, kırlarda ise % 85"i temiz içme suyuna ulaşabilmektedir. Bu oran 1953 de sadece % 35 di. Oysa Latin Amerika ve Karayipler de insanlar, su ve kanalizasyon konusunda Küba kadar şanslı değildir. Bu müdahale ile, bulaşıcı hastalıklar sorununu önemli ölçüde çözen Küba ya karşın, Bölgede kentlilerin %88 i, kırda ise yandan azı temiz suya ulaşabilmektedir. Küba nın sağlık başarısının arkasındaki bir başka etmen de, tıpkı Çin de olduğu gibi, beslenmeye, özellikle de çocuk ve anne beslenmesine önem vermesidir. Bir başka önem verilen konu, insanların eğitimidir. Ozellikle kadınların eğitimine ağırlık vererek, sağlık da dahil, bir çok konuda aşamalar kaydetmiştir. Latin Amerika ve Karayipler de yetişkinler arasında okuryazarlık oranı erkeklerde % 88, kadınlarda %85 iken, bu oranlar Küba da, %96 ve 95 tir. İlkokula kayıt oranının % 89-90, beşinci sınıfa kadar okuma oranının % 74, orta öğretime kaydolma oranının ise % 52-56 olduğu bir bölgede, Küba, sırasıyla % 99, % 94 ve % 70-79 luk oranlarla, eğitime verdiği önemi yaşama da geçirmenin bir görüntüsünü vermektedir.Üstelik, , eğitimde erkek-kadın dengesizliği, giderek ortadan kaldırılmış, hatta kadınlar lehine bir sürece de girilmiştir.



Küba, sağlık sorunlarını çözmede, bir de aşılama alanındaki başarıları ile adım atmıştır. Verem aşısında % 99, DBT de %100, Polio da %93, Kızamık da %94 lük aşılama oranlarına sahiptir. Yine, ishalli bebekler için kullanılan ağızdan sıvı tedavisini yaygınlaştırarak, bu alandaki sorunları azaltmıştır. Sağlığın iyileştirilmesinde, bir başka etken, kadınların doğurganlığının azaltılmasıdır. 1960 da 4,2 olan toplam doğurganlık oranı, bugün 1.6 dır. Oysa, bölgede bu oran, 2.8dir. Sağlık personeli ile yapılan doğumları % 90 a çıkaran Küba, bu şekilde bebek ve anne ölümleri konusunda olumlu bir gelişme sağlamıştır. Bir de, tüm bu gelişmeleri sağlayacak bir sağlık örgütlenmesi oluşturmuştur, Küba. 1980 li yılların ikinci yarısından itibaren de, sağlık alanına, bütçenin %23 ünü aktararak... Üstelik, bu oran, sağlığa bütçenin ortalama % 5 ini ayıran bir bölgede yaşama geçirilmiştir.



Özetle, Kübada devrimin 40 yılda sağlık alanında yaptıkları, "atla deve" değildir. Altyapıya, beslenmeye, kadınlar ağırlıkta olmak üzere eğitime önem verilmesi, tüm nüfusa parasız ve eşit sağlık hizmeti sunulması, bu hizmeti sağlayacak tüm ülkeyi kapsayan sağlık örgütlenmesi. Sonuç; Dünya Sağlık Örgütü nün ifadesi ile, "2000 Yılında Herkes İçin Sağlık Hedefleri" nin Küba da 15 yıl önce gerçekleşmesi !



DEVRİM SAGLIĞA NELER GETİRDİ?



Devrim öncesi, tüm diğer Latin Amerika ülkelerinde olduğu gibi, "büyük kentlerde daha çok orta sınıflara paralı hizmet veren büyük özel sağlık kuruluşları ile, diğer kesimlere yönelik hizmet sunan küçük sağlık kuruluşları, hekimlerin kırlardan çok kentlerde yoğunlaşması ve eşitsiz dağılımı" şeklinde özetlenebilen bir tablo egemendi. 1 960da oluşturulan ve daha çok koruyucu hekimlik ağırlıklı hizmet veren devletin sağlık hizmetleri, İkinci Dünya Savaşı sonrası kurulan Sağlık ve Sosyal Refah Bakanlığı ile, daha kapsamlı bir çerçeveye ulaştı. Kentlerde yaşayan yoksul kesimler için hastaneler açan bakanlık, bu arada çevre sağlığı hizmetlerine de girişti. Sağlık alanında üzerinde durulması gereken bir nokta da, yine diğer Latin Amerika ülkelerinde olduğu gibi, şeker kamışı alanında bulunan büyük şirketlerin, çalıştırdıkları işçiler için kurdukları küçük hastanelerdir.