Uykusuz geçen geceler

[Bluesky24]

Yetişkinlerin yüzde 15'inde bu hastalık var. Bitkinlik, konsantrasyon bozukluğu, neşesizlik, iştahsızlık... Gece uykusuz kalan kişilerin çoğu, ertesi gün kendilerini bir türlü toplayamaz. Çaresi, o gece güzel bir uyku çekmektir. Peki ya ertesi gece de, daha ertesi gece de uyku alınamazsa ne olur? Çaresi var mıdır? Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi Başhekimi ve Yeditepe Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Arif Verimli, uykusuzluk ve düzenli bir uykunun sırları konusunda bilgi verdi...







Uyku nedir?







İnsanlarda uykuyla ilgili bazı yanlış inanışlar var. Uykuyu bir dinlenme sayıyorlar. Oysa uyku bir dinlenme, bir lüks değil. İnsanlar hayatlarının üçte birini uykuda geçiriyor. Uyku aktif bir şeydir. Beyin sapı denilen ve kafanın arka kısmında bulunan ağsı yapıda (bu bölge omurilik soğanı olarak biliniyor). İşte burası uykunun merkezidir. Uyku sırasında da beyin aktiftir. Beyin 24 saat hiç durmadan çalışır. Ama uyku sırasında beynin farklı bir bölümü etkilenir. Beyin hiçbir zaman istirahate geçmez. Uykunun da kendine göre fonkisyonları ve döngüsü vardır. Hormonal salgıların büyük bölümü uykuda olur. Örneğin büyüme hormonu uykuda salgılanır. Bu da büyüklerimizin söylediği 'uyusun da büyüsün' ninnisinin doğru olduğunu gösterir.







Uykunun evreleri var mı?







Uykuyu incelemek, ölçmek için çeşitli yöntemler uygulanır. Bunların en yaygını da beyindeki elektrik dalgalarına bakmaktır. EEG denilen bir cihazla uykunun evreleri ölçülür. Beyinden gelen sinyallerle kişinin uykunun hangi evresinde olduğu anlaşılabilir. Uyanıklık dönemi, yüzeysel uyku dönemi, derin uyku dönemi ve REM dönemi vardır.







İnsomnia nedir?







İnsomnia, yeterli sürede ve dinlendirici uyku uyuyamama hastalığıdır. Hastalığın varlığı süresince uyku saatlerinde düzensizlik, ani gece uyanmaları, uyandıktan sonra tekrar uykuya dalmada güçlük ve sabah çok erken saatlerde uyanma gibi belirtiler gözlemlenir. Düzenli uyku saatinin varlığı ve uzun süreli uyumalar, ertesi güne dinlenmiş ve çalışmaya hazır hale gelerek uyanacağımız anlamına gelmez. Uyku ve uyuma problemleri üzerine yapılan çalışmalarda, yetişkin bir bireyin, her gece yedi-sekiz saat uyuması gerektiği söylenir. Ancak bireyden bireye farklılık gösteren dinlenme süreci kişinin uyku süresini değiştirebilir. Araştırmacılar yetişkin bireylerin yüzde 30-40'lık bir bölümünün her sene insomnia problemi ile başa çıkmaya çalıştığını belirtmektedir.







İnsomnia'nın türleri var mı?







İki ayrı başlıkta inceleyebiliriz.







1 - Akut insomnia: İnsomnia'nın kısa süreli olarak görülmesi anlamına gelir. Akut insomnia genelde stresli bir günün ardından ya da ruhsal gerilimin yüksek olduğu günlerde kendini gösterir. Vücut saatimiz böylesine zor günlerde dinlenme vaktimizin geldiğini göstermekte zorlanır. Bir-iki gün süren bu düzensizlik, kendimizi daha iyi hissettiğimiz ana kadar devam eder. Dört haftayı bulabilen akut insomnia bulguları vardır.







2 - Kronik insomnia: Bir ay veya daha fazla süren uyku düzensizliğine kronik insomnia denir. Yetişkinlerin yüzde 10-15'lik gibi büyük bir bölümü kronik insomnia'dan şikâyetçidir. Akut insomnia'ya nazaran doktor yardımı gerektirir.



Ana sebebi genellikle büyük çapta bir depresyonun varlığıdır. Yeterli sürede ve derin uyumak bireyin sağlıklı ve mutlu bir yaşam sürdürebilmesi için çok önemlidir. Tıbbi araştırmalar özellikle kronik insomnia hastalığının bireyde davranış bozuklukları yarattığını açıklar. Gündüz devamlı uyku halinin varlığı, bunu takiben bazı rahatsızlıklar, enerji azalması, isteksizlik ve konsantrasyon zorluğu gibi günlük hayatı zorlaştıran belirtilerinin varlığı bilinmektedir. Tüm bunların varlığı kişiyi negatif etkiler altında bırakır, memnuniyetsizlik olur ve başarısızlıklar birbirini kovalar. İnsomnia hastalığı kişinin psikolojik yapısı üzerinde son derece büyük sorunlara neden olur. Trafik kazalarının birincil nedenleri arasında yer alan dikkatsizlik, dalgınlık, refleks azalması insomnia kaynaklı olabilir.







Peki neden olur?







Hayatımızı zorlaştıran akut ve kronik insomnia hastalığının oluşma sebeplerini sıralayalım. Akut insomnia'da şunlar etkilidir:







Stres,







Çevresel rahatsızlıklar (gürültü veya çok sıcak-çok soğuğa maruz kalmak),







Normal uyku düzeninin bozulması (seyahat veya yeni doğmuş bir bebek),







Çeşitli rahatsızlıklar nedeniyle ilaç kullanımı.



Kronik insomnia hastalığının ortaya çıkış nedeni akut insomnia'dan farklı olarak ruhsal gerginliğin yanı sıra bazı kronik hastalıklar da neden olabiliyor. Bu hastalıklar şunlar:







Astım,







Kronik vücut ağrıları,







Kalp çarpıntıları,







Kronik stres,







Depresyon.







Peki kişi ne zaman bunun bir sorun olduğunu düşünüp doktora gitmeli?







Akut insomnia genellikle herhangi bir tıbbi yardım gerektirmez. Kişi ruhsal gerginliğini yenebildiği anda genellikle kendi kendine çözülebilen bir tür uyku problemidir. Birey bu sorunu kendi başına da çözebilir. Ancak bu demek değildir ki; akut insomnia ciddiye alınmamalıdır. Eğer uykusuzluk birkaç geceden daha uzun sürüyor ve bünyeyi rahatsız ediyorsa, gün içinde gergin, uykusuz ve dikkatsiz bir tablo çizilmeye başlandıysa bu problem tıbbi yardım gerektirir. Bir hekim ile birlikte incelenmelidir. Akut insomnia dikkate alınmazsa, vücut tarafından tanımlanır ve kronik insomnia'ya dönüşebilir.