Anıların düşmanı Alzheimer

[Bluesky24]

Gelişmiş ülkelerde ömrün uzamasıyla birlikte Alzheimer'in görülme sıklığı da artıyor. Çünkü Alzheimer'in görülme sıklığı yaşla birlikte artış gösteriyor. Genellikle 50 yaşından sonra başlıyor ve 65 yaşın üzerindeki erkek ve kadınlarda yaklaşık yüzde 5 oranında artıyor. Görülme sıklığı 65 yaşından sonra her 5 yılda bir iki katına çıkarak 85 yaşında yaklaşık yüzde 35'e ulaşıyor. Bugün dünyada yaklaşık 20-25 milyon Alzheimer hastası olduğu düşünülürken bu rakamın 2050 yılında 4 katına çıkacağı tahmin ediliyor. Türkiye'deki Alzheimerli hasta sayısı ise yaklaşık 300 bin. Anadolu Sağlık Merkezi'nden Nöroloji Uzmanı Doç.Dr. Betül Yalçıner, anıların düşmanı' olarak nitelendirilen hastalık ile ilgili merak edilen soruları yanıtladı. HER UNUTKANLIK ALZHEİMER ANLAMINA GELMEZ

Demansın en sık görülen nedeni Alzheimer olmasına karşın her demans hastasının Alzheimer olmadığının unutulmaması gerekiyor. Demansın ayırıcı tanısının yapılıp buna uygun tedavinin seçilmesi birçok kişi için hayati önem taşıyor. Kazanmış olduğumuz mental yetilerin kronik bir süreç halinde giderek kaybedilmesine demans deniyor. Bu aslında hücrelerin eskisi gibi fonksiyonlarını yapamadığı dejeneratif bir süreç. Demansın çok çeşitleri bulunmakla birlikte temelde ikiye ayrılıyor. Birincisi, primer dejeneratif demanslar ki Alzheimer bunlardan biri.



İkincisi ise sekonder olarak, yani başka bir hastalığa bağlı olarak demansif bulguların ortaya çıkması. örneğin troid fonksiyon bozukluğu olan bir hastada demansın ortaya çıkması ya da B12 vitamin eksikliğine bağlı olarak demansın ortaya çıkması gibi. Bunlar daha kolay tedavi edilebilir özelliğe sahip. Eğer çok ilerlemediyse, altta yatan neden çözümlendiğinde demans da geriliyor. Ancak Azheimer'de olduğu gibi primer dejeneratif demansta hücrenin kendi fonksiyonu bozulduğu için kesin bir tedavisi söz konusu olmuyor.



ALZHEİMER'IN DİĞER UNUTKANLIKLARDAN FARKI

Her demansta beynin belli bölgeleri öncelikli etkileniyor. Alzheimer'de hafızayı depolayan yapılar esas olarak etkileniyor ve bu nedenle ön planda bellekle ilgili problemlerle ortaya çıkıyor. Başka tür demanslar davranışlarla ilgili değişikliklermiş gibi ortaya çıkıyor. Kesin tanı konulması zaman alıyor, bu nedenle ilk görüşte, erken dönem Alzheimer tanısı konulamıyor.



GENETİK FAKTöR öNEMLİ

İleri yaş, ailede birinci derecede yakınlarda Alzheimer hastalığının varlığı, düşük eğitim düzeyi, geçirilmiş kafa travması; damarsal hastalıklar, yani diyabet, yüksek tansiyon gibi hastalıkların varlığı; genetik yapıda APOE-4 alilinin (alelinin) bulunması hastalık için bu gün belirlenmiş risk faktörlerini oluşturuyor. Yüksek entelektüel düzey, zihinsel aktivite, aerobik egzersiz, düşük yağlı diyet koruyucu faktörler arasında yer alıyor.



BELLEK KAYBIYLA BAŞLIYOR

Yavaş yavaş başlayan Alzheimer hastalığının ilerlemesi 5 ile 20 yıl sürebiliyor. Hastalık sıklıkla bellek kaybı ile başlıyor. özellikle yakın geçmişte yaşanan olaylar kolay unutuluyor. örneğin hastalar sohbet sırasında aynı şeyleri tekrar tekrar anlatmaya başlıyor. Erken dönemde Alzheimer hastası yeni bilgiyi öğrenemiyor. Hastalık ilerledikçe Alzheimer hastasının kafası iyice karışıyor ve etrafa ilgisi, çevresinden haberdarlığı azalıyor. Bazı hastalar konuşurken kelime bulmakta zorlanıyor. Nesneleri ve yüzleri tanımakta güçlük çekiyor.



Yargı ve akıl yürütme de önemli ölçüde bozulabiliyor. Zamanla hasta en basit işleri bile yapamaz hale geliyor. Sık rastlanan bir belirti de kişilik ve davranışlarda değişiklik olması. Hastalarda kolay sinirlenme, depresyon ve aşırı kuşkuculuk görülebiliyor. Bazen aşırı sakin ya da saldırgan olabiliyorlar. Bu bulgulara hastaların kendilerine bakabilme, kendi başlarına yaşayabilme yeterliliklerinde azalma eşlik ediyor ve ileri dönemlerde 24 saat bakım gerekli hale geliyor. Beslenme, temizlik, tuvalet ihtiyacı ancak bir bakıcı tarafından sağlanabiliyor. Alışkanlıkları sarsan olaylar da hastalığın ortaya çıkmasında tetikleyici bir unsur olabiliyor.



HIZLI DA İLERLEYEBİLİR YAVAŞ DA

Alzheimer hastalığının kesin tanısının ancak patoloji ile yani beyin ölümü sonrası patolojik incelenmesi ile otopside konulabiliyor. Ancak bu klinik tanının imkansız olduğu anlamını taşımaz, yapılan otopsi karşılaştırmalı çalışmalar, deneyimli bir uzmanın klinik tanısının doğruluk oranını yüzde 95 olarak göstermektedir. Bu da pratikte tanı için yeterli olmaktadır. Alzheimer kişiye göre değişkenlik gösterse de 5 ile 12 yıl sürebiliyor. Çok kısa sürede hastayı yatağa bağlı hale getiren hızlı gidişli hastalar olabildiği gibi, çok yavaş seyredenler de olabiliyor.



KESİN TEDAVİSİ YOK

Alzheimer in ilerlemesini kesin olarak durduran ya da unutkanlığı tümüyle düzelten bir tedavi biçimi yok. Ancak bazı belirtilerle baş etmeyi kolaylaştıran tedaviler uygulanabiliyor. Bugün için hastalığın başlangıç tedavisi unutkanlıkta bir yavaşlama ya da bir miktar düzelme oluşturabilen ilaçlar ile yapılabiliyor. Bu ilaçlar günlük yaşam aktiviteleri dediğimiz, hastanın kendi başına yapabildiği işlerde de bir düzelme sağlayabiliyor.



Ayrıca hastalığa eşlik eden ve hem hastanın bunama durumunu ağırlaştıran, hem de bakımını üstlenenlerin işlerini güçleştiren; depresyon, aşırı sinirlilik, kaygı ve hezeyanların tedavisi için birçok ilaç kullanılabiliyor. Bu ilaçlarla yüz güldürücü sonuçlar alınabiliyor.



TEDAVİDE BİREYSEL FAKTöRLER ETKİLİ

Alzheimer tedavisinde bugün çok iyi bilinemeyen bireysel faktörler etki edebiliyor. örneğin hastanın yaşadığı ortam tedaviyi olumlu yönde etkileyen faktörlerden birisi. Hastanın bakımını yapan kişilerin uzun süredir tanıdığı bildiği kişiler olması ve hastanın güveninin sağlanmasının da tedaviyi olumlu etkiliyor.



Tıbbi hastalıklar ise tedaviyi olumsuz yönde etkiliyor. Bu hastalar yaşlı insanlar oldukları için zaten şeker, kalp, yüksek tansiyon gibi hastalıkları bulunabiliyor. Bu hastalıklarındaki kötüleşme hastayı da kötüleştirebiliyor. Yine araya giren enfeksiyon tabloları, travmalar, hastanın bazen bunları ifade etmesindeki zorluk yüzünden de güç tanınabilir ve kötüleşmeye yol açar. Hastaların yaklaşık 1/3'ünde ilaçlar bir miktar da olsa unutkanlıkta kısmi bir düzelme sağlayabilirken, 1/3'ünde hastanın klinik olarak unutkanlığındaki artışın bir süreliğine duraklaması sağlanabiliyor. Ancak 1/3 hastada hiçbir etkileri olmuyor.

NTV-MSNBC