ODİPUS KOMPLEKSİ

[Bluesky24]

Dört, beş yaşlarındaki çocuğun cinsel içgüdülerinin cinsel organlarda topladığı döneme Freud, genital dönem ya da fallik dönem der. Bu dönemde erkek çocuk için özellikle annesi büyük önem kazanır, doğduğundan beri tek doyum nesnesi olan annesine bağlılığı şimdi decinsel bir boyut kazanır. Geceleri onun yanında yatmak ister, giyinip soyunurken annesini merakla izler, sevgisini açıkça gösterir, büyüyünce kendisiyle evleneceğini söyler. Erkek çocuk, bu sıralarda annesine -tek başına sahip olmak ister, babasının varlığını bir engel olarak görür. Ondan nefret eder, hatta ölümünü ister. Diğer yandan annesine beslediği sevgiden dolayı, kendisini babasına karşı suçlu hisseder. Bu gizli isteklerini babasının sezdiğini sanır, bunda ötürü babası tarafından cezalandırılmaktan korkar. Hadım edilme endişesine kapılır. Erkek çocuktaki bu iç çatışmaya Freud ,Ödipus kompleksi demiştir.

Eski Yunan trajedilerinde işlenen mitolojik bir kişilik olan Ödipus, Thebia kralı Laios ile kraliçe iokastenin oğludur. Doğduğunda bir kâhin, bu çocuğun babasını öldürüp, annesiyle evleneceğini bildirir. Laios da oğlunun ayaklarınıbağlayıp, uzak bir dağa attırır. Bir çobanın bulduğu çocuk, Korinthos kralı Polybos tarafından büyütülür. Ödipus delikanlı olduğunda çıktığı her gezide, karşılaştığı bir yolcuyla kapışır ve onu öldürür. Bu kişinin aslında babası olduğunu bilmeden yoluna devam eder ve Thebaide halka eziyet eden Sfenks-in bilmecelerini çözerek Thebai kralı olur, kraliçe iokaste ile evlenir. Böylece kehanet doğrulanmış, Ödipus babasını öldürüp, annesiyle evlenmiş olur. Fakat Thebaide halk bir salgın hastalıktan kırılmaya başlar. Bu uğursuzluğun nedenini bulması için çağrılan kör bilici Tiresias, gerçeği açıklayınca, İokaste kendini asar, Ödipus ta kendi elleriyle gözlerine mil çeker.

Freud aslında çok ilginç bir benzetme kaynağı bulmuştur. Bu mit belli bir tarihsel soruna kollektif bir reaksiyonu anlatır. Bu tarihsel sorun, anaerkil toplum düzeninden baberkil toplum düzenine geçişte, hangi isteklerin doğumundan cayılması gerektiğini ortaya koymaktadır. Burada en önemli noktalardan biri de ödipusun tamamen masum oluşu, babasını öldürürken, annesiyle evlenirken bilinçsizce hareket etmiş olmasıdır. Ayrıca, çağımızda yapılan son yorumlara göre, anne-oğul ilişkisinin tarih ötesi, içsel ve öznel bir ilişki olduğunu, buna karşın tarihi doğuran ilişkinin baba-oğlu arasındaki sevgi ve nefret ikileminden kaynaklandığını, et* ken, pratik ve ideolojik yaşamın bu çatışmadan üretildiğini göstermesi bakımından da mitolojik bilgilerle Ödipus kompleksinin iyice incelenmesi yerinde olur.

Malinowski, uzak doğu adalarında yaptığı incelemeler sonucu, bazı ilkel topluluklarda Ödipus kompleksine rast-lamadığını belirtmiştir. İnsanoğlu bu kompleksle doğmaz, içinde yaşadığımız anne-baba-çocuk üçgenini oluşturan aile yapısı, çocuğun bedensel ve ruhsal gelişme sürecinde böyle bir dönemden geçmesini gerektirir. Ödipus kompleksi çocuksu cinselliğin son aşamasıdır. Çocuk, kendisi ve babasıyla yaptığı karşılaştırmalar sonucu ve ondan beklediği cezaların korkusundan, annesine beslediği cinsel istekten cayar ve bunu sevgiye,şefkate dönüştürür. Erkek çocuk artık annesinin seçtiği erkek gibi, babası gibi olmak ister. Babasıyla özdeşleşir, babadan kaynaklanan bir süperegosu oluşur, ödipus kompleksini yaratan cinsel ve saldırgan içgüdülerini bastırır. Bunun için gerekli gücü, çocuk, içine aktardığı babasının yasalarından alır. Ödipal nesnesinden cayabilen çocuğun egosu güçlenir, artık iç dünyasını denetliyebilmeyi öğrenmiştir. İçgüdüsel enerjisinin büyük bir bölümü süperegonun boyunduruğuna girmiş, cinsel niteliğini yitirerek yansız-laşmış ve hızı azalmıştır. Çocuk bu ruhsal enerjiyi, egosunun gelişmesi ve uyumu yolunda belirli amaçlara ve süperegonun da onayladığı nesnelere yöneltebilir. Bu yaşlardaki çocukta soyutlama iyice gelişir, artık evden uzaklaşıp, okula gidebilecek bedensel ve ruhsal olgunluğa erişmiştir. Ödipus kompleksinin sağlıklı bir çözüme ulaşamadığı durumlarda, gelişmesinin en önemli ruhsal süreçlerinden birini başarıyla aşamayan çocuk, büyüdüğünde de genital dönemin özelliklerine saplı kalır. Ergin bir insanın cinsel doyum yollânnı benimseyemez. Ödipus kompleksiyle ilintili duygular bilinçdışında birikir, doyum ararlar, süperego da yeterince gelişemezse, kişide nevrotik belirtiler oluşur. Engellenmeler, zorluklar ve gerçeğin koşullarıyla başa çıkamayan insan, geriler, giderek dahadoyurucu bulduğu eski günlere dönmek ister. Kişi ruhsal dünyasındaki iç savaşı kaybettiğini kabullenir ve enerjisinin çoğunu savunma mekanizmaları oluşturmaya harcar, kişiliği katılaşır. Genital dönemde geçirilen kazalar, önemli hastalıklar, aile arasındaki ölüm olayları, bir kardeşin doğumu, ya da hiç beklenmedik olaylar Ödipus kompleksinin çözümünü etkilerler. Her şey çocuğun kişiliğine, içinde yaşadığı ortama ve onun yorumlarına bağlıdır.

Freud, eşcinsellik, fetişizm, teşhircilik gibi cinsel eylemlerin de bu Ödipal devrede yaşananların yorumlanmasından kaynaklandığını söyler.

Kimse için ideal ve tam bir çözüm varsayılamıyacağından, en sağlıklı sanılan insanın bile bilinçdışında ödipus kompleksiyle ilintili istekler yaşar.

Rüya yoluyla bilinçdışı süreçler isteklerini doyurur, kılık değiştirerek, hayalimsi görüntüler biçiminde bastırılan enerjinin bir kısmı tüketilir. Rüyalar çokluk unutulur, ya da fazla deşmeden geçiştirilir.

Ergenlik çağında ödipus kompleksinin sağlıklı çözümlenmiş olup olmadığı, gencin karşı cinsle olan ilişkilerinde bir kere daha izlenebilir.



Kaynak: Sağlık Rehberi