zehirlenmeler...

[Bluesky24]

zehirlenmeler...



Zehirlenme Nedir?

Herhangi bir kimyasal, organik veya fiziksel madde vücuda girdikten sonra özelligine göre yerel veya genel hasar meydana getirerek, ölüme neden olabiliyorsa bu maddeye ZEHIR, olaya ise ZEHIRLENME denir.

Yerel belirtiler:

- Sokulan, isirilan, temas eden yerde kizariklik, sislik, gerginlik, agri ve kasinti

Genel belirtiler:

- Vücut isisinin yükselmesi (ates),

- Tüm vücutta kizariklik, döküntü, kasinti,

- Solunum sikintisi, hizli ve zayif atan nabiz,

- Bas agrisi, kulak çinlamasi,

- Halsizlik, kendinden geçme, gelisen bilinç kaybi,

- Sok, ölüm.

Zehir, vücuda bilerek (kasti) veya bilinmeden(kazara), dört yoldan alinabilir:

1-Sindirim, 2-Solunum, 3-Deri ve 4-Kan yoluyla, olmak üzere. Sindirim Yolu Zehirlenmeleri

Agiz yoluyla alinan her türlü zehir etkisi yapan maddelerle meydana gelirler; bayat besinler, ilaçlar, alkol, korozif (yakici, tahris edici) maddeler ya da alerjik etki yapan maddeler vb.



Ilkyardim:

* Eger zehrin alinmasi üzerinden henüz 30 dakika geçmemisse, o zaman kusturulur.



KUSTURMAK IçIN:

- Tercih edilen kisinin kendi parmagi ile küçük dilini dolayisiyla daögürme refleksini uyararak kusmasini saglamaktir,

- Sicaga yakin ilik su içirerek de kusturma saglanabilir (kisi bardagi kendisi tutarak içmelidir! baskasi tarafindan içirilmemelidir!).



KUSTURULMAYACAK DURUMLAR:

- Asit veya bazik madde (korozif madde) içeren sivilar içilmisse,

- Petrol ürünleri içilmisse,

- Bilinci kapali ise.



* Kusturulduktan sonra soguk veya sicak olmayan su içirilir, kusturulmayacak durumlarda da yine su içirilir.

* Hastaneye götürülür, özellikle korozif madde içmis kisilerin mutlaka hastane tedavisine gereksinimleri vardir:

* Ne yapilacagina karar verilemeyen durumlarda mutlaka ZEHIR DANISMA MERKEZI aranmalidir. Merkez aranmadan önce asagidaki bilgiler toplanmalidir:

- Zehirlenme ne ile meydana geldi, kutu veya prospektüs varsa yaninizda olmali,

- Kutudaki / sisedeki miktar ne kadar kalmis, daha önce ne kadarmis, çevreye saçilmis mi?

- Zehir ne zaman alinmis, hastanin durumu nasil?





BESIN ZEHIRLENMELERI



Bakteri veya bakteri salgilari (toksinleri ) ile olusan zehirlenmelerdir. Bulanti-kusma, kramp seklinde karin agrisi ve ishal (diyare) ile seyrederler. Bunlar:



SALMONELLA:

Kontamine (enfeksiyonla bulasmis) et, süt ve yumurta ile bulasir. Yendikten 12-24 saat sonra ani bulanti-kusma, karin agrisi, ishal ile kendini gösterir.

Tedavi: Herhangi bir tedavisi yoktur. 2-3 günde kendiliginden geçer. Antibiyotik verilmez.

* Asiri ishal ve kusmaya bagli olarak dehidratasyon gelismisse içecek seyler verilerek kaybedilen sivi yerine konur.

* Yemek hazirlanirken kaplarin temiz olmasina dikkat edilir ve iyi pisirilirse salmonella enfeksiyonu önlenebilir.



STAFILOKOK:

En sik rastlanan besin zehirlenmesidir. Karbonhidratli, sütlü ve sekerli yiyeceklerin yenilmesi sonucu görülür. örnegin: muhallebi, dondurma, mayonez gibi. Yendikten 2-6 saat sonra bulanti-kusma ile kendini gösterir (ishal nadiren görülür).

Tedavi: Herhangi bir tedavisi yoktur. 4-6 saatte kendiliginden geçer.

önlenebilmesi için; özellikle sütlü tatlilar ve kaynatilmadan pisirilen yemekler hazirlandiktan sonra uzun süre, firinda veya isitma tepsilerinde bekletilmemelidir.



CLOSTRIDIUM PERFRINGENS:

Büyük miktarda hazirlanan yiyeceklerin oda isisinda, etkisiz buharda bekletilmesi veya yeterince soguk ortamda muhafaza edilmemesi sonucunda ürer. Veya mikroorganizmanin bulastigi baliklarla hastalik ortaya çikar. Yendikten 8-10 saat sonra bulanti, karinda kramp seklinde agri ve ishal ile kendini gösterir.

Tedavi: 24 saate kadar kendiliginden iyilesir.

* Dehidratasyon kontrol altina alinir, hastaya, daha öncede bahsedildigi gibi bol sivi seyler içirilir ve bu arada tuz ve elektrolit kaybini yerine koymak için de bir bardak suya bir miktar tuz ve yemek karbonati konarak içirilir. Ya da bu amaçla kola, tuzlu ayran, meyve sulari, maden suyu içirilebilir. Mümkün oldugunca tüm sivi kaybi bu içeceklerle karsilanmayip suyla desteklenmelidir.



IYI YIKANMAMIS, YEMEK KAZINTISI KALMIS KAPLAR GENELLIKLE BESIN

ZEHIRLENMESINE YOL AçAN EN öNEMLI FAKTöRDüR.





Cl. BOTULINUM ( BOTULISMUS ):

Genelllikle iyi konservelenmemis yiyeceklerin yenilmesi sonucu görülen en tehlikeli (hatta ölümcül) olan besin zehirlenmesidir. Yenildikten 24 saat sonra belirtiler görülebilir. Ishal görülmez, kabizlik (konstipasyon) olabilir. Botulismusta, sinirlerden kaslara giden uyarilar engellenmekte ve bunun sonucunda siddetli halsizlik, paralizi (kuvvet kaybi) ve ölüm görülebilmektedir.

Belirtileri:

- Agiz ve bogaz kuru ve agrilidir,

- Kisi gözlerini odaklamada zorluk çeker (çift görme, bulanik görme olabilir)

- Bitkinlik, yutma ve konusma güçlügü

-Halsizlik veya kuvvet kaybi

- Göz hareketlerinde kisitlilik, göz bebeklerinde genisleme

- Solunum kaslarinda paralizi, solunum güçlügü

- Konusamama, basin ön kisminda hissedilen bas agrisi

Ilkyardim:

* ABC kontrol edilir ve devamliligi saglanir

* Olanak varsa oksijen verilir

* Gerekiyorsa suni solunum yapilir

* Acilen hastaneye götürülmelidir. Mutlaka antitoksin yapilmasi gerekir.



DEHIDRATASYON: Asiri kusma ve ishal sonucu, vücuttan fazla miktarda sivi ve elektrolit kaybi olur. Buna bagli olarak cilt, dudaklar ve dil kurur. Cildin kurulugunu anlamak üzere el üzerindeki deri, bas parmak ve isaret parmagi arasinda tutulur, birakildiginda deri hemen eski halini aliyorsa o zaman sorun yoktur, eger eski halini alma süresi uzuyorsa, o zaman fazla miktarda sivi kaybi vardir ve hemen tedavi edilmezse hipovolemik sok gelisebilir.

Solunum Yolu Zehirlenmeleri

Tüp gaz, egzoz gazi (karbonmonoksit), duman ve diger zehirli gazlarin solunmasi sonucunda görülür. özellikle renksiz ve kokusuz zehirli gazlarla meydana gelen zehirlenmelerde kiside görülen belirtilerin saptanmasi hayat kurtaracaktir.

Belirtileri:

-Bas agrisi, bas dönmesi, kulak çinlamasi, kendinden geçme, bulanti-kusma, deride renk degisimi.

Ilkyardim:

* öncelikle kaynak kapatilir, havalandirma saglanir, kisi temiz havaya çikartilir.

* Yüzüne su serpilebilir, kollari açilip kapatilabilir,

* Gerekiyorsa suni solunum ve kalp masaji yapilir,

* Mutlaka hastaneye götürülür.Deri Yolu Zehirlenmeleri

Kremler, tozlar, sivilar ile temas sonucu, ya da isirma, sokma, enjeksiyon ile meydana gelir. Etkilenme durumuna göre yerel veya genel belirtiler görülebilir.

Ilkyardim:

* Etken madde krem veya toz seklindeyse, bol akan su ile yikanir; yara varsa üzeri steril gazli bezle kapatilir.

* Yerel belirtiler giderek yayiliyor ve genel belirtiler görülüyorsa, kisi derhal bir saglik kurulusuna götürülür. (Kiside gelismekte olan alerjik soka karsi saglik kurulusunda semptomatik tedavi uygulanmalidir, aksi halde kisi kaybedilebilir. Hastaneye götürürken bilinç kapanirsa koma pozisyonu verilir veya ABC nin devamliligi saglanir.)



Kedi ve Köpek Isirmalari: KUDUZ tehlikesi vardir. Bu gibi durumlarda isirilan yer ilk önce bol su ile sabunlanip köpürtülerek en az 5 dakika yikanir.

Asi yaptirilir. Mümkünse hayvan gözetim altinda tutulur, eger 10 gün içinde ölürse asiya devam edilir, 10 günü geçmesine ragmen hayvan ölmemisse, asiya gerek yoktur. Hayvan bulunamamissa, asi mutlaka yaptirilmalidir.



Yilan Sokmasi: Iki derin dis izi yilanin zehirli oldugunu gösterir. Bu durumda sokulan yerin altindan ve üstünden venöz turnike yapilarak, zehrin dolasima katilimi yavaslatilir. Agzinda yara ve çürük disi olmayan bir kisi yara yerinden zehri emip tükürebilir. Organ hareketsiz halde ve sarkitilarak tutulur. Kisi mümkün oldugunca sakin tutulmaya çalisilmalidir. Hastaneye götürülmelidir ve tetanos asisi yaptirilmalidir.

VENöZ TURNIKE: Enli kumas veya kravat, yilanin soktugu yerin hemen altindan ve üstünden baglanir. Ancak dolasim engellenmeyecek sekilde baglanmalidir. Bunun için bacakta ise ayak, kolda ise el parmaklarina bakilir morarma varsa, hemen gevsetilir.



Akrep Sokmasi: Sokulan yere amonyak veya su ile bulamaç yapilmis yemek karbonati sürülebilir. Venöz turnike uygulanabilir. Hastaneye götürülmelidir.



Ari Sokmasi: Sabunlu su ile yikanabilir veya antiseptik ile silinebilir. Igne çikarilabilecek durumdaysa cimbizla çikarilir aksi halde, zorlanmaz.

Yerel belirtiler genel belirtilere dönüsüyorsa, vakit kaybedilmeden hastaneye götürülmelidir.



Deniz Kestanesi Batmasi: Bu durumda organ (genelde ayak), yanmayacak sekilde dayanabilecegi kadar (45° C) sicak su içine daldirilarak, 20-30 dakika (agri dininceye) kadar bekletilir. Sicak dikeni eritir.

Denizanasi Temasi: Denizanasi ve deniz sakayiklarinin nematokist denilen vantuzlarindaki çengellerle cilde tutunurlar, bunlarin zarar verilmeden uzaklastirilmasi için: önce alkol (ya da sirke veya deniz suyu) ile yikanir, sonra üzerine pudra ekilir, varsa çig et konarak yumusatilir ve biçagin tersi veya tahta çubukla deriden siyrilir. Ya da o kisim dogrudan musluk suyu ile yikanabilir; tatli su vantuzlari patlatacagindan kisi rahatlayacaktir.

DIKKATINIZE:Yurt disinda böcek sokmalari nedeniyle anaflaktik sok dedigimiz alerjinin agir seyrettigi kisilerde bu seyri hafifletmek üzere yanlarinda tasiyabilecekleri alerji kutusu (kiti, seti) vardir. Hekim tarafindan önerilen ve yapabilme egitimini alan kisiler, böcek soktugunda, hemen enjektördeki hazir ilaci kendileri yaparak ve hapi alarak durumlarinin kötülesmesini önleyebiliyorlar.





[b]