Romatizma ve Romatizmal hastalıklar

[Bluesky24]

Romatizma ve Romatizmal hastalıklar



Romatizma ve romatoloji bilimi nedir?

Romatoid Artrit

Romarizma yaşlılık hastalığı değildir

Behçet hastalığı

Omurga romatizmaları



ROMATİZMA ve ROMATOLOJİ BİLİMİ NEDİR?

Romatizma eski Yunan kökenli bir kelime olup, eklemlerde kötü özellikte sıvı birikmesi anlamında kullanılmıştır. Romatizmal hastalıklar Mö 8000 yıl öncesinden beri bilinmesine karşın, hastalıkların nedenleri, seyirleri ve tedavileri ile ilgili bilgilerimiz 20. yüzyılda Romatoloji Bilim Dalının gelişmesi ile artmıştır.

Kuşkusuz hastayı hekime getiren en önemli yakınmalardan biri ağrıdır. Romatolojik hastalıkların en önemli belirtilerinden birisi de ağrıdır. Ancak unutulmaması gereken bir nokta, ağrının geri planda olduğu, hatta hiç ağrıya yol açmayan romatolojik hastalıkların da olduğudur.

Romatizmal hastalıkların bir kısmında genetik yatkınlık tanımlanmıştır. Genetik yatkınlığı olan bireylerde, bazı çevresel koşullar sonucunda romatizma ortaya çıkabilmektedir. Bu nedenle ailede hastalık öyküsü olması değerli bir bulgudur, ancak diğer bireylerde de kesin olarak romatizma gelişeceğinin göstergesi değildir. Bazı romatizmal hastalıkların tam olarak nasıl geliştiği hala bilinmemektedir.

Romatizmal hastalıkların başlamasında esas nokta özetle, vücudumuzu yabancılardan korumaya programlanmış olan bağışıklık sistemi hücrelerinin, kendi doku ve organlarını yabancı sanarak onları yok etmeye çalışmasıdır. Yani bir iç savaş hali söz konusudur. Yabancı sanılan doku ve organ bölgesinde süregelen olaylar sonucunda, yangı (iltihap) denilen bir durum gelişmektedir ve hastada bulunduğu yere göre değişik yakınmalara yol açmaktadır. Romatizmal hastalıkların çoğunda eklemlerde ağrı, şişlik ve hareketlerde kısıtlılık (artrit) görülmektedir.

Romatizmal hastalıklar sadece eklemlerde sınırlı değildir, eklem bulgusu olmadan da iç organ tutulumlarına yol açmaktadır. Kas güçsüzlüğü, kas ağrısı, sırt ve bel ağrısı, ciltte döküntüler ve tırnak değişiklikleri, deri sertliği, göz yaşı azalması ve ağız kuruluğu, gözlerde kızarıklık ve görmede ani azalma ve kayıp, uzun süreli yüksek ateş, parmaklarda renk solması, solunum sistemi ile ilgili belirtiler (nefes darlığı, kuru öksürük, kanlı balgam vb.), sindirim sistemi ile ilgili belirtiler, böbrek fonksiyonlarında azalma, nörolojik belirtiler (felç, bilinç değişiklikleri vb.), kalp ve dolaşım sistemi ile ilgili belirtilere (damarlarda pıhtı oluşumu, nabız kaybı vb.) yol açmaktadır.

çok çeşitli yakınmalara ve organ tutulumlarına neden olan romatizmal hastalıkların tedavisi, günümüz koşullarında artık mümkündür. Son yıllarda hız kazanan ilaç araştırmaları ile romatizma tedavisinde yol alınmıştır. Ancak çoğu romatizmal hastalığın tamamen ortadan kalkması söz konusu değildir. Sürekli bir hekim-hasta işbirliği gerektirir. Zaman zaman hastalığın alevlenebileceği bilinmelidir. Tedavi uzun sürelidir hatta ömür boyu sürebilir. Tedavide amaç ; yakınmaların ortadan kaldırılması, olası ortaya çıkabilecek organ tutulumlarının önlenebilmesi ve hastanın yaşam konforunun en üst düzeyde sürdürmesini sağlamaktır.

Romatizmal hastalıkların tedavisinde başta Romatoloji Uzmanı olmak üzere, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı, Ortopedi Uzmanı ve gereğinde diğer uzmanlık dallarının ekip olarak çalışması gerekmektedir.

Romatizmal Hastalıkların Sınıflandırılması;

A. Diffüz Bağ Dokusu Hastalıkları

Romatoid Artrit

çocukluk çağı artritleri

Lupus Eritematoz

Skleroderma

Polimiyozit

Nekrotizan vaskülitler ve vaskülopatinin diğer formları

Sjögren Sendromu

çakışma Sendromları ve diğer



B. Spondilitin eşlik ettiği artritler (Spondilartritler- omurga romatizmaları)



Ankilozan Spondilit

Reiter Sendromu (Reaktif Artritler)

Psöriatik Artrit

İnflamatuar bağırsak hastalığına eşlik eden artritler



C. Osteoartrit (Dejeneratif eklem hastalığı)

D. Enfeksiyon etkenleri ile birlikte olan romatizmal hastalıklar



Direk yolla

Reaktif



E. Romatizmal olaylarla birliktelik gösteren metabolik ve endokrin hastalıklar



Kristalin eşlik ettiği durumlar (gut, yalancı gut, vb.)

Diğer biyokimyasal anormallikler

Kalıtsal bozukluklar



F. Neoplazmlar

G. Nörovasküler hastalıklar

H. Kemik ve kıkırdak hastalıkları



Osteoporoz, osteomalazi

HPO

DISH

Kemiğin Paget hastalığı Diğer



I. Eklem dışı bozukluklar

J. Eklem bulgularıyla birlikte olan çeşitli bozukluklar



Palindromik romatizma

Sarkoidoz

Kronik aktif hepatit

Diğer



Hastanemizde romatolojik hastalıkların tedavisi:



İlaçla tedavisi (ağız yoluyla, kas içi ve damar yoluyla enjeksiyonlar)

Eklem içi enjeksiyonlarla tedavisi

Egzersiz tedavisi

Gereğinde ortopedik yöntemlerle tedavisi yapılmaktadır.



ROMATOİD ARTRİT

Romatoid Artrit (RA), sık görülen romatizmal hastalıklardan biridir. Görülme sıklığı yaklaşık olarak %1-1.5'tir. Bu oran göz önünde tutulduğunda, Türkiye'de 700 bin ile 1 milyon arasında RA hastası olduğu söylenebilir. Kadınlarda erkeklere oranla 3 kat daha sık rastlanmaktadır. özellikle 30-50 yaşları arasında görülür. Sistemik bir hastalık olmakla birlikte, kronik olarak en sık eklemler etkilenir. Eklemlerde şekil bozukluğuna ve iş kaybına neden olmaktadır.

Geçmiş yıllarda hastaların hepsi doğru tanı alamamakta ve de yeterince iyi tedavi edilememekteydi. Ancak, son yıllarda Türkiye'de de Romatoloji Bilimi'nin gelişmesi ve yeni tedavi olanaklarının artması ile hastalar başarıyla tedavi edilebilmektedir. Hastalığın nedeni kesin olarak bilinmemektedir. özetle genetik yatkınlığı olan bireylerde, bazı çevresel koşullar hastalığı başlatabilmektedir. Ailede RA'li bir kişinin olması, diğer bireylerde de bu hastalığın kesinlikle ortaya çıkacağı anlamına gelmemelidir.

Hastalık çoğunlukla sinsi bir şekilde başlar. Eklemlerde ağrı ve şişliğe, sabahları katılık ve tutukluk haline, hareket kısıtlılığına neden olur. Yavaş yavaş etkilenen eklem sayısı artar. En sık el ve ayak bilekleri, el ve ayak parmak eklemleri ve dirsekler etkilenir. Hastalık ilerledikçe ve tedavi edilmedikçe diğer eklemlerde hastalanma eğilimi gösterir. Uzun süren ve yeterince tedavi edilemeyen olgularda eklemlerde şekil ve fonksiyon bozukluğuna neden olmaktadır. Bu durum bireyin günlük kişisel ihtiyaçlarını bile karşılayamaması ve konforsuz bir yaşam sürmesi anlamına gelmektedir.

Tedavide birçok ilaç seçeneği mevcuttur. Unutulmaması gereken, tedavinin uzun süreli olacağıdır. RA'yı tamamen ortadan kaldırmak mümkün değildir, sadece hastalık kontrol altına alınabilir. Uzun bir süreçte, çok sayıda ilacı beraber kullanmak gerekebilir. Zaman zaman hastalığın doğası gereği, hastalık aktivitesinde artışlar görülebilir. Hasta ve hekimi arasındaki güven ve işbirliği, tedavi uyumunu ve başarıyı artıracaktır.

Yakınmalarınız başladığında zaman geçirmeden Romatoloji Uzmanına başvurunuz. Düzenli ve uygun tedavi ile eklem sağlığınızı koruyunuz.

Romatizma Yaşlılık Hastalığı Değildir

Memorial Hastanesi'nde Eylül 2004 tarihinden bu yana Romatoloji Bölümü tarafından poliklinik hizmeti verilmektedir. Romatoloji polikliniğinde hafta içi hergün 09:00-17:30 saatleri arasında ve cumartesi 09:00-14:30 saatleri arasında hasta bakılmaktadır.

Romatoloji Bölümü'nde bir kısmı iltihaplı, bir kısmı da iltihapsız olan çok sayıda romatizmal hastalığın teşhis ve tedavisi yapılmaktadır.

Romatoloji Bölümü tarafından teşhis ve tedavisi yapılan hastalıklar:



Eklemlerde şişlik ve ağrıya neden olan iltihaplı romatizmalar

Sırt, bel ve boyun ağrılarına neden olan omurga romatizmaları

Behçet Hastalığı

Ailesel Akdeniz Ateşi (FMF)

Gut, yalancı gut

Osteoartrit (kireçlenme)

Osteoporoz (kemik erimesi)

Kas romatizmaları

Damar romatizmaları

Fibromiyalji Sendromu (Yaygın Ağrı Hastalığı)



Hastanemizde romatizmal hastalıkların tanısı için gerekli birçok klinik ve laboratuvar testi yapılmaktadır.



Göz yaşı miktar ve kalitesini ölçen testler

Behçet Hastalığı deri testi

Genel ve özel romatizma testleri (ANA, RF, Komplemanlar, ENA profili vb.)

Eklemleri görüntüleme yöntemleri



Romatizma günümüzde tedavi edilebilen bir hastalıktır. İlaç, eklem içi iğne ve egzersiz tedavileri yapılmaktadır.

Romatizmal hastalıklar sanıldığı gibi sadece yaşlılıkta görülmez, aksine çoğu romatizmal hastalık genç erişkinlikte başlar. çocuklarda da romatizmal hastalıklar görülmektedir.

Behçet Hastalığı

Behçet Hastalığı (BH) ilk kez İstanbul üniversitesi Tıp Fakültesi Dermatoloji AD öğretim üyelerinden Prof. Dr. Hulusi Behçet tarafından 1937 yılında tanımlanmıştır.

BH herhangi bir yaşta görülmekle birlikte, ortalama başlangıç yaşı 20-30'dur. çocukluk çağında da görülebilir. Erkeklerde kadınlara göre daha sık rastlanır. BH coğrafik dağılım olarak İpek yolu ülkelerinde ve bir İpek yolu ülkesi olan Türkiye'de sık görülmektedir. BH'nın gelişmesinde ailesel faktörler ve genetik yapı önemlidir. BH'a yatkınlık sağlayan bazı genler tespit edilmiştir. Bu genlerin varlığı, olmayanlarla karşılaştırıldığında şiddetli hastalık göstergesi olarak da kabul edilmektedir.

BH'nda görülen klinik bulgular:



Sık tekrarlayan ağız yaraları

Genital bölgede iz bırakarak iyileşen yaralar

Gözlerde görme kaybına yol açabilen tutulum

Deri belirtileri (vücutta sivilce benzeri lezyonlar, ağrılı deri altı bezeleri, vb.)

Nörolojik belirtiler

Eklem ağrı ve şişlikleri

Büyük ve küçük damarlarda tıkanıklıklar

Akciğer, sindirim sistemi, böbrek tutulumları



BH'nda yukarıdaki listede görüldüğü gibi çok değişik yakınma ve bulgular görülmektedir. Bu bulguların hemen hepsi aynı hastada görülmeyebilir, tüm hastalarda sistemlerin hepsi tutulmayabilir. Hastalığın seyri boyunca tüm bulguların ortaya çıkacağı gibi bir inanış yersizdir. Bu bulgu ve yakınmalardan birkaç tanesinin bir arada bulunması tanı için yeterlidir. Tanı için kullanılan testlerden biri Paterji testidir.

Yaşamsal önemi olan organ tutulumları olmadığı takdirde hastalığın gidişi iyidir. Ağız ve genital bölge yaraları için kullanılacak tedavi ile sorunsuz bir yaşam sürülebilmektedir. Ancak hayatı tehdit edici organ tutulumları olduğu takdirde, kullanılan ilaçların sayıları ve kullanma süreleri artacaktır. En korkulan sonuçlarından birisi görme kaybıdır. Bu nedenle hastaların düzenli aralıklarla, yakınmaları olmasa da hekimleri tarafından takip edilmeleri ve göz muayenelerinin yapılması gerekmektedir. Görme ile ilgili yakınmalar hastalığın başlangıç yıllarında daha sık görülmektedir. Zaman geçtikçe görme problemlerinin görülme riski azalır.

Yine, nörolojik sistemin (beyin) ve dolaşım sisteminin (damarların) tutulması önem ve takip gerektiren bir durumdur. BH iyileşme ve alevlenme dönemleri ile kronik bir gidiş gösterir. İyilik halinin olduğu dönemlerde de hekim kontrolünden çıkılmamalıdır. Hastalığın şiddeti yıllar geçtikçe azalma eğilimi gösterir.

Hastalığın kontrol altında olduğu dönemlerde dahi 4 ayda bir rutin takip önerilmektedir. Hastanemizde Behçet Hastalığı Polikliniği Romatoloji, Dermatoloji ve Göz Hastalıkları Uzmanlarından oluşan bir ekip tarafından yürütülmektedir.

Omurga Romatizmaları

Bu grup hastalıkların ortak özellikleri sakroiliak eklem (omurga alt tarafı ile halk arasında leğen kemiği denilen kemik arasındaki eklem) ve omurga eklemlerinin etkilenmesidir. Bu grup hastalıkları başlıca 5 başlıkta inceleyebiliriz.



Ankilozan Spondilit

Reaktif Artrit (Reiter Sendromu)

Psoriatik Artrit (Sedef hastalığı artriti)

Yangısal bağırsak hastalıkları nedeni ile gelişen artritler

Sınıflandırılamayan spondilartritler



Bu hastalıklar genetik, klinik ve radyolojik olarak ortak özelliklere sahiptirler. HLA B27 ortak genetik yapısını taşımaktadırlar. Ancak bu genetik molekülün varlığı, klinik bulgular olmazsa anlam taşımaz. Tanı için kullanılmaz.



Klinik olarak bu grup hastalıklarda ortak bazı yakınmalar görülmektedir.

Omurga eklemlerinin tutuluşu

özellikle diz ve ayak bileklerini etkileyen eklem iltihabı

Topuk ağrısı ve batma hissi

Genellikle genç yaşta başlangıç

Aile bireylerinde benzer yakınmalı veya tanılı bireylerin varlığı

Gözlerde tekrarlayan iltihabi hastalık



Gruba göre erkek ve kadın oranı değişmektedir. Ankilozan Spondilit (AS), genç erişkin erkeklerin hastalığı iken, Psoriatik (sedef hastalığı) artritte oran eşit gibidir. Ancak genellikle omurga romatizmaları erkeklerde daha sıktır ve kadınlara göre şiddeti daha fazladır.

Bu 5 gruptan sadece Ankilozan spondilitte etken tam olarak bilinmemektedir. Uzun yıllardır sedef hastalığı olanlarda hem omurga hem de diğer eklemlerinde iltihabi olay görülmektedir. Nadiren sedef hastalığının başlamasından önce de benzer yakınmalar başlayabilir.

Reaktif artrit-spondilit dediğimiz durumda, idrar yolları, genital bölge (vajina, penis akıntıları) enfeksiyonları ve kanlı ishal sonrasındaki takip eden 1 ay içinde omurga eklemlerinde ve diğer eklemlerde iltihap olabilir. Bunların bir kısmı tamamen geçebileceği gibi, bir kısmı kronikleşir, omurga eklemlerinde kalıcı iltihabi değişikliklere neden olur.

Ayrıca, kalın bağırsaklarda görülen birtakım iltihabi hastalıklar da (Crohn hastalığı, ülseratif Kolit) omurgayı ve çevre eklemlerini tutan artrite neden olmaktadır.

Genel yakınmaları

En sık yakınma, özellikle sabah saatlerinde uykudan uyandıran ve hastanın yatakta hareket etmesini bile engelleyen bel ağrısıdır. Bu bel ağrısı ile beraber bel bölgesinde tutukluk hali de çok belirgindir. Hasta belini rahat hareket ettiremez. Ayağa kalktığında topuklarında batma ve ağrı hisseder. Günlük işlerinin yapmak için hareketlerini zorlamaya başladığında, eklemler harekete zorlanınca bir süre sonra tutukluk hali azalır ve hasta rahatlama hisseder. Gün içinde de yine, hareketsiz olarak kaldığı zamanlarda tutukluk belirginleşmeye başlayabilir. Yani bu bel ağrısı ve tutukluğu hareketle azalma eğilimi gösterir. Buna inflamatuar tip (yangısal-iltihabi) bel ağrısı denmektedir. Bu mekanik nedenli bel ağrılarından farklı bir durumdur. Mekanik tip ağrılarda yakınmalar hareketlerle, akşama doğru artma eğilimi gösterir.

Gruplara göre değişmekle birlikte bu ağrılar sırta ve boyuna kadar ilerleyebilir. Bu bölgelerin hareketini kısıtlar. Genç yaşta omurga hareketleri sınırlanmış, omurgası eğilmiş ve iş yapamaz konuma gelmiş birçok hastayla karşılaşılmaktadır. Bu hem hastanın yaşam kalitesini bozmakta, hem de iş gücü kaybına yol açmaktadır.

Altta yapan nedene göre değişen ek bulgular da görülmektedir. Sedef hastalığında çevre eklemlerinde de şişlik ve hareket kısıtlılıkları, iltihabi bağırsak hastalıklarında ve ankilozan spondilitte görme kaybına kadar gidebilen gözde iltihabi olaylar eşlik edebilir.

Bütün bu negatif tabloya rağmen bu hastalıkların tedavisi mümkündür. Elbette erken tanı çok önemlidir. Bu nedenle hekime yakınmalar başlar başlamaz başvurulmalıdır. özellikle Romatoloji uzmanlarına erken yapılan başvurular, hastalığın ilerlemeden ve daha başarıyla tedavi edilmesini sağlar.

Ağız yolu ve damar yolu ile kullanılan birçok ilaç seçeneği mevcuttur. Hatta bazı ilaçları hastalar evlerinde cilt altına enjeksiyonla kendileri uygulayabilmektedir. Son yıllarda ilaç sanayisindeki gelişmeler, tedavinin başarısını artırmıştır. İlaç tedavilerine ek olarak, en önemli tedavilerden biri egzersizdir. Bu grup hastalıklarda, diğer romatizmal hastalıklara göre en önemli farklılık egzersiz tedavisinin yararının oldukça fazla olmasıdır. Bel ve sırta yönelik germe egzersizleri, hareket serbestliğini ve omurga hareketlerini korumada çok önemlidir. özellikle yüzme, tüm sırt ve bel kaslarını beraber kullandığı için önerilmelidir.

Kaplıca, sıcak su banyoları omurga romatizmalarında önerilmez. Genel olarak romatizmal hastalıkların aktivitesinde artışlara neden olabilir. Hasta fayda görmeyi beklerken daha da kötüleşebilir. Hekime danışmadan böyle bir uygulama yapılmamalıdır.

Ancak unutulmaması gereken, romatizmanın tamamen ortadan kalkmayacağıdır. Hastalık kontrol altına alınmaktadır. Hekim ile işbirliği çok önemlidir. Zaman zaman hastalıklar alevlenebilir. Bu nedenle sürekli ve düzenli aralıklarla takip şarttır.





[b]