Yan etkilerinin değerlendirilmesi için gerekli tetkikler

[Bluesky24]

Kan sayımı: Kemik iliği tarafından yapılan ve mikroplarla

savaşan beyaz kürelerin (Iökosit), oksijen taşıyan hemoglobinin ve pıhtılaşmayı

sağlayarak kanamayı durduran trombositlerin sayılarını gösteren bir tetkikdir.

Kemoterapi ilaçlarının çoğu kemik iliği üzerine baskılayıcı etki yaptığı için

genellikle her ilaç tedavisi gününden önce, bazen ise her hafta kan sayımı

yapılması gereklidir. Kan hücrelerinizin miktarı doktorunuz tarafından

belirlenecek ölçüler içinde olmazsa kemoterapi alamazsınız. Bazı durumlarda

tedaviniz ertelenebilir, bazı durumlarda ise kan ürünleri verilerek kan

sayımınız istenen düzeye yükseltilebilir. Daha sonraki kemoterapi kürlerinde bu

yanetkinin en aza indirilebilmesi için size gerekli olan destek tedavileri

önerilecektir. Daha sonra belirteceğimiz sınırlara kadar düşük değerlerin

bulunması kemoterapinin beklenen etkileri olduğu için endişelenmenize gerek

yoktur.



Biyokimyasal kan testleri:



Organlarımızın normal olarak işleyip işlemediğini kanda bakılan üre, kreatinin,

şeker, karaciğer enzimleri gibi bazı biyokimyasal değerlerle anlaşılır. Her

kemoterapi ilacının yan etkisi değişiktir. Doktorunuz sizden kullanılan

kemoterapinin türüne göre değişik biokimyasal testler isteyecektir. Bunları

genellikle kemoterapi gününden 1 gün önce veya belirtilen tarihte mutlaka

yaptırdıktan sonra randevunuza geliniz.



İdrar tahlili :



Böbrek, mesane ve idrar yollarınızda herhangi bir sorunun olup olmadığı taze

idrarda ve bazen de 24 saatlik idrarda bakılan bazı testlerle anlaşılabilir.

Doktorunuz gerekli gördüğü takdirde bu tetkiki yaptırmanız gerekir.







KAN HÜCRELERİNİN AZALMASI







NE TÜR SORUNLAR DOĞURUR?







1. YORGUNLUK ve KANSIZLIK:







Kemoterapi kemik iliğinin kırmızı hücre yapma yeteneğini bozarak vücutta oksijen

taşınmasını azaltır. Yeterli oksijen ihtiyacı karşılanmadığında dokular

işlevlerini göremezler, bu duruma kansızlık denir. Yorgunluk, baş dönmesi, nefes

dar\ığı yapabilir. Her tedavi öncesi hemoglobin(Hb) düzeyi ölçülerek kan

durumunuz hakkında fikir sahibi olunur. Normalde 14 gr olan hemoglobin düzeyi,

10 gr''ın altına ininceye kadar herhangi bir sorun yaratmaz. Doktorunuz gerekli

gördüğü takdirde size kan verilmesini önerecektir.







Kansızlık oluştuğunda alacağınız önlemler:







*Dinlenmeye daha fazla vakit ayırınız.



* Yorucu işlerden kaçınınız.



* Özellikle yeşil ve lifli sebzeler, kırmızı et ve karaciğer gibi demir

açısından zengin gıdalar alınız.



*Ayağa kalkarken başdönmesini önleyebilmek için yavaş hareket ediniz.



Aşağıdaki durumlarda acilen kan sayımı yaptırarak doktorunuza başvurunuz:



Ara kan sayımlarında hemoglobin miktarınız 7 grın altında ise,



Yorgunluğunuz giderek artıyorsa,



Bilinç bulanıklığı oluşursa,







2. MiKROP BULAŞMASI –İNFEKSİYON







Kemoterapi ,mikroplarla savaşan beyaz kürelerinizi (lökosit) azaltacağı için

mikroplar vücudunuzda daha kolay hastalık yapabilir. Bu yüzden normalden daha

fazla korunmanız gerekecektir. LökositIerin normal değeri 4.000-9.000

arasındadır. Kemoterapi kürleri arasında lökositlerinizin 1000-3000 arasında

değişmesi beklenen bir olaydır, endişeye kapılmanıza gerek yoktur. Her

kemoterapi öncesi lökosit değerinizin doktorunuz tarafından değerlendirilmesi

gerekecektir.



Yeterli düzeylerde olmadıkları takdirde tedaviniz bir süre için erteIenebilir.

1500''ün a!tındaki değerlerde mutlaka doktorunuza haber veriniz



Mikrop Bulaşmaması için Alacağınız Önlemler:



* Ellerinizi sık sık yıkayınız. Özellikle yemek yemeden önce ve tuvaletten

çıktıktan sonra mutlaka yıkayınız.



*Tırnaklarınızı kökünden kesmeyiniz, manikür yaptırmayınız.



* Yaralanmamaya özen gösteriniz.



* Traş olurken jilet yerine elektrikli makinaları tercih ediniz.



* Diş etlerinizi hırpalamayacak yumuşak diş fırçası kullanınız.



* Sivilceleriniz ve yaralarınızla oynamayınız.



* Her gün ılık suyla banyo yapmaya gayret ediniz, vücudunuzu yumuşak bir Iifle

sabunlayınız, kese kullanmayınız.



* Kalabalık ve kirli ortamlardan kaçınınız, bulaşıcı hastalığı olan kişilerle

teması engelleyiniz.



* Sularınızı kaynatarak içiniz, dışarda yemek yemeyiniz.



* Meyve ve sebzelerin iyi yıkanmış olmasına dikkat ediniz.



* Derece ile ateş bakmasını öğreniniz ve kendinizi normalden farklı

hissettiğinizde mutlaka ateşinize bakınız. Yükseldiğinde bol sıvıalınız.



* Kızarıp şişen ve ağrıyan bir bölgeniz varsa doktorunuza bildiriniz.



*Tarımla ve ev işleriyle uğraşırken eldiven takınız.



*Doktorunuza haber vermeden aşı yaptırmayınız.



Cildiniz kuruyorsa krem kullanınız.







Aşağıdaki durumlarda herhangi bir ilaç almadan acilen kan sayımı yaptırarak

doktorunuza acilen başvurunuz:







Ateşiniz 38 derecenin üstüne çıkarsa,



Titreme olursa,



Normal dışı terelem, idrarda yama olursa,



Lökosit sayınız 1500in altına inerse,



Boğazda yanma ve öksürük başlarsa,



Herhangi bir yerinizde kızarma ve ağrı olursa.







3.KANAMA PROBLEMLERİ







Nadiren yüksek doz kullanıldığında kemoterapi ilaçları kanda pıhtılaşmayı

sağlayan trombosit sayısını azaltabilir. Bu nedenle kanamaya eğiliminiz

artabilir. Normal trombosit sayısı 150.000-300.000 arasındadır. Trombosit sayısı

100.000''in altına düşse bile kanama problemleri oluşturmayabilir. Ancak

20.000''in altındaki değerlerde kanamalar olabilir ve acilen önlem alınması

gereklidir.







Trombosit sayınız düşükse alacağınız önlemler:







* ASPİRİN KULLANMAYINIZ, doktorunuza danışmadan ağrı kesici almayınız.



* Doktorunuz izin vermedikçe alkollü içkiler kullanmayınız. * Dişlerinizi

yumuşak diş fırçası ile fırçalayınız.



* Burnunuzu zorlamadan sümkürerek temizleyiniz, parmaklarınızı kullanmayınız.





* Herhangi bir yerinizin yanmaması için özen gösteriniz.



* Yaralanmanıza neden olabilecek aktivitelerden kaçınınız.



*Tahriş yapacak baharatlı, acılı,sıcak ve sert gıdalar almayınız



*Bol sıvı alınız.



*Cinsel ilişki kurmayınız.



* Kabızlık varsa önleyici tedbirler alınız.



* Dinlenmeyi arttırınız.



Bol proteinli gıdalar alınız.







Aşağıdaki durumlarda acilen ka sayımı yaptırarak doktorunuza başvurunuz:







Vücudunuzda morluklar oluşursa,



Özellikle el ve ayaklarda veya herhangi bir bölgenizde toplu iğne başı

büyüklüğünde döküntüler olursa,



Kırmızı veya pembe renkli idrar çıkarırsanız



Burun veya dişeti kanamanız olursa.







BULANTI VE KUSMA







Kemoterapiye bağlı en önemli şikayetlerden biridir. Kemoterapi, midenizi ve

beyindeki kusma ile ilgili merkezi etkileyerek kusmaya neden olabilir.

Kullanılan ilaç türlerine, doza ve kişisel özelıikıere göre kusma şideti ve

süresi değişiktir. Bu tür bir yan- etki hiç oluşmayabileceği gibi çok şiddetli

de olabilir.



Ne zaman başlar? Ne kadar sürer?







Hemen tedavi sonrası veya tedaviden 8-12 saat sonra başlayıp 12-24 saat süren

şiddetli bulantı kusmanız olacağı gibi hafif bir bulan- tl sürekli de olabilir.

Daha önce kemoterapi deneyimi olmuş kişilerde bazen tedaviden önce de psikolojik

kökenli kusmalar olabilir. Bulantı ve kusmanızın şiddeti ve süresi hakkında her

kürde doktorunuza bilgi veriniz.







Engellenebilir mi?







Bulantı ve kusmayı engelleyen çok çeşitli ilaçlar mevcııttur. Doktorunuzun

önerisine göre bunları zamanında kullanınız. Bu ilaçlar genellikle kemoterapiyi

aldığınız günlerde ve sonraki birkaç gün süresince kullanılır. Bulantı ve

kusmanızın şiddetine göre tedavinizde ve alacağınız SIVImiktarında değişiklikler

yapılarak, bu yanetkinin azaltılması mümkündür.







Sizin alabileceğiniz önlemler:







* Bulantı ve kusmanın her kemoterapi sonrası olacağı önyargısına kapılmayınız.





* Kemoterapi sırasında kusma oluyorsa tedavi öncesi ve sonrası 1-2 saat birşey

yemeyiniz.



*Uyguıamadan 1-12 saat öncesi ve 1-24 saat sonrasında katı gıdalar yerine

sıvıgıdaları tercih ediniz.



* Az, sık ve yavaş yemek yiyiniz.



* Yemekleri iyice çiğneyiniz.



* Su veya meyve sularını yemek sırasında değil ,yemeklerden 1 saat önce veya

sonra içiniz.



* Yağlı, şekerli ve kızartma türü yiyeceklerden uzak durunuz.



* Yemek kokuları midenizi bulandırıyorsa soğuk ve ılık yiyecekleri tercih

ediniz.



* Bulantıyı azaltmak için elma suyu, kızılcık suyu, Iimonata, meyva suları, çay,

kola, ayran gibi sıvı veya ezilmiş patates, elma püresi, yoğurt, süzme peynir

gibi yarı-katı veya ağzınızda yara yoksa Iimon, ekşi turşu gibi gıdalar

alabilirsiniz.



* Ağzınızda yara yoksa ve sabah kusmaları varsa; yataktan kalkar kalkmaz kraker,

tost, peynir-ekmek gibi kuru gıdaları tercih ediniz.



* Hoşlandığınız yiyecekleri tercih ediniz. Bazı kişilerde kırmızı ete karşı

tiksinti gelişebilir. Bu durumlarda tavuk veya balık yiyerek et ihtiyacını

karşılayabilirsiniz.



* Tuvalet, parfüm, sigara, yemek kokuları gibi sizi rahatsız edebilecek

kokulardan uzak durunuz.



* Yemek yedikten sonraki 2 saat sırt üstü yatmayınız.



* Yemeklerden sonra sessiz bir ortamda dinleniniz.



* Sıkmayan rahat kıyafetler giyiniz.



*Bulantı olduğu zaman derin ve yavaş nefes alma egzersizleri yapınız



* Süreli bulantınız varsa kendinizi oyalayacak aktiviteler yaratınız.

(televizyon seyretme, müzik dinleme, örgü örme, kitap okuma vb. gibi)



* Yatakta yatarken kusarsanız, solunum yollarına kaçmaması için başınızı hemen

yana çeviriniz.



* Kusma çok fazlaysa, gıdalardan yutmadan emme yoluyla yararlanmaya çalışınız.

Kusmayı önleyecek ilaçların fitil ve enjeksiyon formIarını isteyiniz.



* Bulantınız varken ve kusarken yemek yemeye zorlanmayınız.



* Bulantı kusmanızın şiddetli olduğu dönemlerde 3-4 saat süreyle birşey

yemeyiniz, daha sonra sıvı gıdalar alınız. sıvı gıda alımına 2 günden fazla

devam etmeyin.



* Taşıt tutmanız varsa kemoterapi aldığınız gün uzun yolculuk ya mayınız.



* Nahoş metalik ilaç tadını azaltacak nane veya ekşi şekerlemeler yemek

rahatlatıcı olabilir.



* Doktorunuza bulantı, kusmanızın şiddeti, süresi ve zamanlaması konusunda bilgi

veriniz. Onleyecek ilaçlarda değişiklik yapabilir.







Aşağıdaki durumlarda acilen doktorunuza başvurunuz:







Nefes borunuza yiyecek kaçtığından şüpe ediyorsanız,



3-4 saat süreyle, saatte 3ten fazla kusmanız oluyorsa,



Günde 4 bardaktan fazla sıvı gıda alamıyorsanız ve 2 günden fazla gıda

alamadıysanız



İlaçlarınız kusma nedeniyle kullanamıyorsanız.



SAÇ DÖKÜLMESİ: Her zaman olmayan,fakat sık görülen bir yan

etkidir. Doktorunuz kulanacağınız ilaçların saç döküp dökmeyeceği konusunda

bilgi verecektir. Saçlarla birlikte vücudunuzun diğer tüylü bölgelerinde de

dökülme olacaktır. Tüylerdeki dökülme sizi ruhsal açıdan rahatsız edebilir; bu

duygularınızı paylaşmaktan kaçınmayınız.



Öncelikle bu yan etkinin tamamen geçici bir süre için sizi etkileyeceğini

düşünmelisiniz. Tedaviniz tamamlandığında dökülen saçlar ve tüyler yeniden

oluşacaktır ve daha da gür olması mümkündür. Daha önce bu deneyimi yaşamış

kişilerle konuşmak sizi rahatlatacaktır. Bazı merkezlerde saç dökülmemesi için

uygulanan kafatasına soğuk ve baskı uygulama teknikleri merkezimizde bazı

yanetkilerinden dolayı uygulanmamaktadır.



Sizin alabileceğiniz önlemler:



* Kemoterapi başlamadan önce saçlarınızı kısa kestiriniz.



* Saç kaybını gizlemek için isterseniz şapka, peruk, eşarp veya baş örtüsü

edininiz .Saçınız uygunsa kendi saçınızdan peruk yaptırabilirsiniz. Güneşten

korunma dışında bu önlemi almanız tamamen kendi isteğinize bağlıdır.



Saç dökülmesini azaltmak için neler yapabilirim?



* Besleyici şampuanlarla yıkayın, iyice durulayınız ve nazikçe kurulayınız.



* Saçı aşırı taramak ve fırçalamaktan kaçının.Geniş dişli tarakları ve yumuşak

fırçaları tercih ediniz.



* Saç boyaları, spray, jöle, bigudiler, sıkı tokalar kullanmayınız.



* Elektrikli saç kurutma makinalarını mümkünse kullanmayınız. Eğer gerekiyorsa

sıcaklık düzeyi düşük olarak kullanınız.







YUTMA GÜÇLÜĞÜ







Ağız içi ve yemek borusu bölgelerdeki hücrelerin yenilenememesi, vücudun

mikroplara karşı daha duyarlı olması, yetersiz sıvı alımı, ağız bakımının iyi

olmaması gibi nedenlerden ötürü kemoterapi alırken ağız içinde, boğazda, yemek

borusunda kuruma, kızarma ve yaralar oluşabilir. Bu durum hem beslenmenizi

engelleyeceğinden hem de mikrop kapmanız için elverişli ortam yaratacağından,

oluşmasını engellemek için gerekli önlemleri almak gerekir. Ağız bakımı için

gerekli önlemler: * Kemoterapiye başlamadan önce dişlerinizde olabilecek

muhtemel çürük ve iltihaplar için mümkünse diş dokturuna görününüz. Kemoterapi

başladıktan sonra kanama sorunları olabileceğinden diş bakımını yaptırmanız güç

olabilir. Kemoterapi sırasında diş probleminiz oluşursa doktorunuzdan ne zaman

tedavi olabileceğiniz konusunda bilgi isteyiniz.







* Dişlerinizi her yemekten sonra ve yatmadan önce yumuşak naylon kıllı (bebek

fırçası) diş fırçası ve çocuk diş macunu ile fırçalayınız. Her fırçalamadan önce

fırçanızı sıcak suyla yıkayınız.



* Trombosit sayınız yeterli ise yatmadan önce diş aralarınızı diş ipliği ile

tahriş etmeden temizleyiniz.



* Yemeklerden sonra ve yatmadan önce bir bardak suya 1 çay kaşığı karb.onat

koyarak hazırladığınız suyla ağzınızı bolca çalkalayınız. Bu ağızdaki asiti

azaltır, kuruluğu ve yaraları engellemeye yardımcı olur. Alkol ve gliserinli

ticari gargaraları kullanmayınız.



* Dudaklarınızı vazelin veya kremle nemli tutarak kuruma ve çatla- maları

engelleyiniz.



* Sigara, alkol, çok sıcak, çok soğuk, baharatlıı acı, sert yiyeceklerden

kaçınınız. .



* Protez kullanıyorsanız, ağzınıza iyi uymasına dikkat edin. Her yemekten sonra

protezinizi çıkararak ağzınızı çalkalayınız.



* Protezlerinizi geceleri her gün suyunu değiştirdiğiniz ağzı kapalı bir kapta

saklayınız.



*Bol sıvıalınız.



*Tüm bu önlemlere rağmen yutkunma güçlüğü, ağız yaraları, ağızda pamukçuk

oluşursa doktorunuzun önerisine göre ilaç ve ek tedbirler almanız gerekecektir.





Bunların bazıları:







1. Ağrı varsa doktorunuzun önerisine göre ağrınızı azaltacak solusyonlar

kullanınız.



2. Sütlaç, evde yapılmış dondurma, muz, bebek mamaları, yumuşak kıvamda yumurta,

yumuşak peynir, puddingler, püre, makarna, haşlanmış patates gibi yumuşak

yiyecekler yiyiniz.



3. Ağzınız çok kuruyorsa, suni tükrük solusyonları kullanınız.



4. Çok bol miktarda sıvı gıda alınız. Domates suyu, portakal, limon, greyfurt

gibi ekşi mevye suları, çiğ sebzeler, tost, kraker gibi kuru, sert gıdalar ve

acılı, baharatlı, tuzlu yiyeceklerden kaçınınız.



5. Kuru yiyecekleri su ve yağla yumuşatabilirsiniz.



6. Tam sıvı gıdaları yutmak güç oluyorsa, daha yoğun; örneğin blenderden

geçirilmiş gıdalar alınız.



7. Eğer doktorunuzca sakıncası yoksa, almanız gereken tablet ve kapsülleri

kırarak, yiyeceklere katarak yutunuz.



8. Yerken ve içerken oturur vaziyette olunuz.



9. Yutamıyacağınız şeyleri yemek için kendinizi zorlamayınız.



10. C ve B vitaminleri alınız (kemoterapi günü kullanılmaz)



11. Şikayetleriniz hafifse ağız bakımınıza yukarıda belirtilen aralıklarla devam

edin.



12. Şikayetleriniz fazla, beslenemiyecek durumda iseniz ve ateşiniz

yüksekse;ağzınızı karbonatla 2 saatte bir çalkalayınız, ağız bakımı için

doktorunuzun önereceği solusyonları kullanınız.



13. Diş fırçası kullanmayınız, steril gazlı bezi parmaklarınıza dolayarak

macunla dişlerinizi hırpalamadan ovunuz.



14. Protez kullanıyorsanız iyileşinceye kadar kullanmayınız.







İSHAL







Kemoterapi alırken dışkılama düzeninizde değişiklik olabilir. Bu durum bazı

sınırlar içinde önemsizdir. Eğer günde 4 veya 5 kezden fazla sulu dışkılama

varsa bu duruma ishal denir ve önlem almanız gerekir.







İshal olduğunuz zaman neler yapacaksımz?







* 24 saatlik dışkılama sayınızı, dışkınızın, rengini, kıvamını doktorunuza

bildirmek için gözlemleyiniz.



* İshaliniz devam ettiği sürece çok posa bırakan ve sindirim sisteminizi tahriş

edebilecek gıdalar almayınız. Bunlar; çiğ sebzeler, kepekli veya bütün taneli

buğday ekmeği, fındık, çekirdek, yağlı gıdalar, fasulye, taze ve kurutulmuş

meyveler, meyve suları (muz, avokado, elma ve üzüm hariç), çikolata, baharatlı

ve acılı yemekler, sarmısak, hardal turşu ve alkollü içeceklerdir.



* Yüksek kalorili ve potasyum açısından zengin gıdalar alın. Bunlar; peynir,

yumurta, haşlanmış patates, pirinç lapası, makarna, muz, şeftali, tuzlu ayran,

yoğurttur.



* En azından 3 litre sıvı alın. Sıvı ihtiyacı için sudan başka et suyu, elma

suyu, üzüm suyu, açık çay, ayran gibi sıvılar da almalısınız.



* Kafeinli ve karbonatlı içecekler içmeyiniz.



*Üzüm pekmezinden kaçınınız.



*Kahve , koyu çay, alkol, tütün ve tatlılardan uzak durunuz.



* Sık sık ve az yiyiniz.



* Ishaliniz 2 günden daha uzun sürerse ve çok şiddetli ise doktorunuza sorarak

sadece sıvıgıda alınız. Kendinizi iyi hissettikçe, az posa bırakan yiyecekleri

ekleyiniz. Sadece sıvıgıdayı iki günden fazla almayınız.



* Eğer ishalinizi şiddetlendirdiğini hissederseniz süt ve süt ürünlerinden

kaçının.



* Anal bölgenizi her dışkılamadan sonra sabunla iyice temizleyin, ılık su ile

durulayın.



* Anus çevresindeki kızarıklık ve çatlaklara dikkat edin ve doktorunuza

bildirin.



* Doktorunuzun önerdiği ishal kesici ilaçları düzenli olarak kullanınız.



Aşağıdaki durumlarda acilen doktorunuza başvurunuz:



Eğer ishaliniz günde 6-8 kereyi aşar ve 2 günden aza sürerse,



Karnınızda kramp tarzı ağrılarınız 2 günden fazla sürerse







KABIZLIK







Dışkılama sıklığınızın herzamankinden daha az olması , dışkının sertleşmesi ve

ağrılı ve rahatsız edici olmasına kabızlık denir. Kemoterapi aldığınız sürece

aldığınız ilaçlara, herzamankinden daha az hareket etmenize ve az yemenize bağlı

olarak kabızlık gelişebilir. Kabızlık giderici ilaçlar kullanabilirsiniz, fakat

öncelikle doktorunuza danışmanız gerekir.







Kabızhğı önlemek için neler yapabilirsiniz?







* Bol miktarda ve özellikle ılık sıvıalmaya çalışınız.



* Posa bırakan gıdaları tercih edin Bunlar; çiğ veya pişmiş sebzeler, meyveler

(özellikle kabuklu ve çekirdekli olanlar), meyve suları,hoşaf ve komposto

(özellikle kayısı ve erik), fındık, patlamış mısır, kepek ekmeğidir.



* Kabızlık yapabilecek yumurta, peynir, patates, pilav, makarna gibi gıdaları az

miktarda yiyiniz.



*Tolere edebildiğiniz derecede aktivitenizi arttırın ve yürüyüş yapın.



* Dışkılamak için zaman ayırınız.



* Öğünleri hep aynı zamanda yemeye dikkat ediniz.



Aşağıdaki durumlarda acilen doktorunuza başvurunuz:



Normal alışkanlağınızı 2 günden fazla aşan gaz ve dışkı çıkışı olmazsa,



Kabızlığa ek olarak bulantı ve kusmanız da varsa,



Dışkıda kann varsa.







KEMOTERAPİNİN KAS VE SİNİR SİSTEMİNİZE ETKİSİ







Bazı ilaçlar sinir sistemini etkileyerek ellerde ve ayaklarda, özellikle

parmaklarınızda uyuşma, yanma, kuvvetsizlik, karıncalanma, his- sizlik

yapabilir. Ayrıca nadiren de olsa denge kaybı, eşyaları tutmada güçlük, eklem

ağrıları, işitme kaybı, karın ağrısı ve kabızlık olabilir. Bazı ilaçlar da

kaslarınızi etkileyerek kuvvetsizlik ve zayıfiığa neden olabilir.



Bu etkiler rahatsız edici olsa da genellikle önemli değilir ve ilaç kesildikten

sonra zamanla kaybolur, nadiren kalıcı olabilir. Doktorunuzla görüşmelerinizde

bu tür belirtleriniz kalıcı oluyorsa belirtiniz. Eğer bu tür belirtileriniz

varsa:



* Delici ve kesici araçları kullanırken, bir yerinizi kesmemek ( için dikkatli

olunuz.



* Yürürken, merdiven çıkarken bir yerlere tutununuz, gerekirse ''ii baston

kullanınız.



* Ayakkabılarınızın ayaklarınıza uyan ve iyice kavrayan şekilde olmasına dikkat

ediniz.







CİLT VE TIRNAKLARINIZA ETKİSİ







Kemoterapi aldığınız sürece nadiren kızarma, kaşınma, soyulma, kuruluk ve

sivilce gibi önemli olmayan cilt sorunları görülebilir. Cilt ve tırnaklarınızın

renginde değişiklikler olabilir. Tırnaklarınız kolay kırılabilir ve üzerlerinde

çizgilenmeler oluşabilir. Kemoterapi verilen damarlarda oluşan renk koyulaşması

önemli değildir, tedaviniz tamamlandıktan 1-2 ay sonra kaybolur.







Sizin alabileceğiniz önlemler:







* Cildinizde aşırı kararma olacağı için kemoterapi alırken güneşlenmeyiniz.



* Güneşlenmeseniz bile güneş etkisine maruz kalacaksanız koruyucu krem

kullanınız.



* Sivilce oluşursa cildinizi temiz ve kuru tutunuz.



*Kuruma oluyorsa sıcak ve uzun banyo yerine, kısa ve ılık banyolar yapınız ve

nemlendirici krem ve losyonlar kullanınız. Alkol içeren parfüm, traş losyonu,

kolonya kullanmayınız.



*Tırnaklarınızı korumak için iş yaparken eldiven giyiniz.







Aşağıdaki durumlarda acilen doktorunuza başvurunuz:







İlaç verilen damarda ilaç verilirken veya daha sonra kızarma, ağrı ve şişlik

oluşursa. Bu bulgular ilacın damar dışına kaçtığını gösterir.



Tüm vücudunuzu kaplayan kızarıklık, döküntü ve efes darlığı olursa. Bu

bulgular allerjik bir reaksiyon olduğunu gösterir.







MESANE VE BÖBREKLERİNİZE ETKİSİ







Kemoterapi ilaçlarının bazıları böbrekler ve mesanenizde geçici veya kalıcı

etkiler yapabilir. Kullandığınız ilaçların böylesi bir etkisi olup olmadığını

doktorunuza danışmalısınız. Doktorunuz sizden her kürde eğer böbreklerinizi

etkileyen bir ilaç kullanıyorsanız böbrek fonksiyonlarınızı değerlendirecek

tetkikler, eğer mesanenizi etkileyen bir ilaç kullanıyorsanız idrar tahlili

isteyecektir. Bunları mutlaka her kemoterapi öncesinde yaptırmalısınız. Bazı

ilaçlar idrarınızın rengini değiştirebilir; Farmarubisin ve Adriamisin

kırmızıya, Novantron maviye boyar, Bu durumu doktorunuza sorarak gereksiz

endişelerden kurtulunuz.







Sizin alabileceğiniz Önlemler:







* Bol sıvı içerek idrar miktarınızın fazla olmasını sağlayınız. Meyvve suları,

çay, kahve, dondurma, çorba gibi gıdaların hepsi sıvı sayılır, sadece su olarak

düşünmeyiniz.



* Sıvı alamını güne eşit şekilde bölmeye çalışınız. Örneğin sekiz saatte bir

günlük alacağınız miktarın üçte birini alınız.



* İdrarınızı tutmayın. Sık sık tuvalete gidin.







Aşağıdaki durumlarda acilen doktorunuza başvurunuz:



İdrarda yanma veya her iki bel bölgenizde veya kasıkta ağrı olursa



İdrar kırmızı veya farklı renkte olursa (boyayan ilaçlar hariç ),



İdrar bulanık ve pis kokuluysa,



Çok sık idrara çıkıyorsanız,



İdrar yapamıyorsanız,



Titreme ve ateşiniz olursa.







CİNSEL FONKSİYONLARINIZA ETKİSİ







Bazı kemoterapi ilaçları üreme organlarının işlevlerini etkileyebilir.







Erkekler için







Erkeklerde sperm sayısını azaltarak geçici veya kalıcı kısırlığa neden olabilir.

Cinsel fonksiyonlar ve istek üzerine yan etkisi yoktur. Doktorunuzla

kullanacağınız ilaçların kısırlık yapıp yapmıyacağını konuşunuz. Eğer ilerde

çocuk sahibi olmayı düşünüyorsanız ve kullanacağınız ilaçlar kısırlık yapıyorsa

kemoterapi başlamadan önce yurt dışındaki sperm bankalarına başvurabilirsiniz.

Böylelikle kemoterapi başlamadan önce spermleriniz dondurularak ilerde

kullanılmak üzere saklanabilir.







Kadınlar için







Kemoterapi ilaçları yumurtalıklarınızı ve hormonal durumunuzu etkileyebilir.

Bazen kemoterapi alırken normal adet kanamalarınızın düzeni değişebilir veya

tamamen kesilebilir. Verilen ilaca, dozuna bağlı olarak geçici ve kalıcı

kısırlık oluşabilir. Kemoterapi alırken sakat çocuk sahibi olabileceğinizden

doktorunuza danışarak uygun doğum kontrol yöntemlerinden birini kullanınız.

Hormonal dengenizde değişiklikler olabileceği için menapoza benzer ateş

basmaları, terleme, vajinada kuruluk, yanma gibi belirtileri olabilir. Bu tür

sorunlarınızı doktorunuza bildiriniz.







TERLEME







Havanın sıcak oluşuna bağlı olmaksızın genellikle geceleri olan aşırı sıvı

kaybıdır. Bir infeksiyon belirtisi olabileceğinden terleme öncesinde ateşinizin

yükselip yükselmediğini kontrol edin.







Aşırı terlemeniz oluyorsa:







* Nemi alması için 2 kat giyecek giyiniz.



* Islak giysilerinizi sık sık değiştiriniz. * Yatağınızı kuru tutunuz. * Sık sık

banyo yapınız.



* Odanızı cok sıcak veya çok soğuk tutmayınız.