[Bluesky24]

Doğum kontrol hapları ya da bilimsel adıyla oral

kontraseptifler (OK) tüm dünyada yaygın şekilde kullanılan

ve ucuz. basit ve oldukça yüksek etkili ilaçlardır. İçinde

hormon olduğunun bilinmesi kadın sağlığı açısından son

derece yararlı olduğu bilinen bu ilaç grubu hakkında pekçok

yanlış bilgi ve inanışın doğmasına neden olmuştur. Sırf

bu yanlış inanışlar nedeni ile pekçok kadın doğum kontrol

hapı kullanımından endişe duymaktadır. Yazının tamamını

okuduğunuzda bu mucizevi ilaçlar ile ilgili bilimsel

gerçekleri bilecek ve anlayacaksınız.



TARİHÇE



Kadında yumurtlamanın engellenmesi ile gebelik arasında

ilişki kurulması ilk kez 1900'lü yılların başında

gerçekleşmiştir. Ludwig Haberlandt adlı bir fizyoloji

profesörü yumurtlalıklardan elde edilen ekstrelerin üreme

potansiyeli ve yeteneğini engelleyebileceğini göstermiş ve

1931 yılında doğum kontrolü için hormonların

kullanılmasını önermiştir. Hormonal doğum kontrol

yöntemlerinin prensipleri bu dönemde fark edilmesine karşın

teknoloji bu olayı destelemek için yeterli olmamıştır.

Kadında yumurtalıktan salgılanan ana östrojen olan

östradiolün 12 gramını üretmek için 80.000'den fazla dişi

domuzun yumurtalıklarının işlemden geçirilmesi teknolojik

yetersizliği ifade etmek için yeterlidir. Yine 1 gram

progesteron hormonu üretmek için o dönemde 2500 gebe domuzun

yumurtalıklarına gerek duyulmaktaydı. 1951 yılına

gelindiğinde progesteron hormonu artık sentetik olarak

üretilebilir hale gelmiştir. Aynı yıl progesteronu oluşturan

karbon moleküllerinden ondokuzuncusunun çıkartılması ile

maddenin etkinliğinin daha da arttığı fark edilmiş ve

norethindron adı verilen snetetik progesteron bulunmuştur. 1956

yılında insanlar üzerindeki ilk deneyler yapılmış ve

kanamanın kotrolü amacıyla doğum kontrol amaçlı

kullanılması planlanan ilaçların içinde östrojen olması

gerektiği fikri doğmuştur. Bu çalışmaların sonucu 1960

yılında ilk doğum kontrol hapı olan ENOVID piyasaya

sürülmüştür. Bu hap günümüzde kullanılan haplar gibi hem

östrojen hem de progesteron hormonu içeren kombine bir doğum

kontrol hapıydı ancak içerdiği hormon miktarı çok

yüksekti. Kombine oral kontraseptiflerin içerdiği hormon

miktarı ile etkileri arasındaki ilişki 1970'lere kadar tam

anlamı ile anlaşılamadı. Ancak bu yıldan sonra hapların

içeridiği hormon miktarlarını azaltmaya yönelik

çalışmalar başladı. Ayrıca yine farklı progesteron

hormonları geçen zaman içerisinde üretildi. Progesteronlar

arasındaki en önemli farklılık istenmeyen etki ortaya

çıkartma potansiyelleridir. Geçen zaman içinde doğum kontrol

haplarının hem içerdiği östrojen miktarı düşürüldü hem

de progesteron içeriği değişerek istenmeyen yan etkilerin

görülme sıklığı ve şiddeti azaltıldı.



Doğum kontrol haplarında amaç en az hormon kullanarak en

etkili doğum kontrolünü sağlamaktır. Günümüzde

kullanılan hapların hormon içeriği ilk kullanılan

atalarının yarısından bile daha düşüktür.



İÇERİK



Östrojen



Kadın yumurtalıkları tarafından salgılanan ana östrojen

olan Estradiol en güçlü doğal östrojendir.

Estradiolün doğum kontrolünde kullanılmasının önündeki

ana engel ağızdan alındığında mide içinde hemen özelliini

ve etkinliğini kaybetmesidir. 1938 yılında östradiolün 17

karbon atomuna bir etinil grubu eklendiği taktirde ağızdan

alındığında etksini yitirmediğinin fark edilmesi doğum

kontrol haplarının gelişiminde dönüm noktası olmuştur.

Etinil östradiol adı verilen bu kimyasal bileşik günümüzde

de doğum kontrol haplarında kullanılan ana östrojen

hormonudur. Etinil östradiol çok güçlü bir östrojendir.



Etinil östradiolün etkisi kişiden kişiye ya da toplumdan

topluma değişiklik gösterir. Hatta etki aynı kişide

değişik zamanlarda bile farklılık gösterebilmektedir. İşte

bu nedenden dolayı aynı doz bir kişide yan etkiler ortaya

çıkartabilirken diğerinde hiçbir şey olmayabilir.



Doğum kontrol haplarının ciddi olabilecek yan etkileri

içerdikleri etinil östradiol miktarına bağlıdır. Bu nedenle

doğum kontrol hapı seçerken östrojen dozu önemli bir

kriterdir.



Progestin



Kelime anlamı olarak gebeliği destekleyici anlamına gelen

progesteron yumurtlama sonrası yumurtalıkta kalan ve korpus

luteum adı verilen bölümden salgılanan bir hormondur. Görevi

kabaca gebeliğin düşükle sonuçlanmadan devamını

sağlamaktır. Progesteron benzeri etki yapan maddeler ise

progestin olarak adlandırılırlar. Progesteron vücutta asıl

olarak kolesterolün testosterona ve testosteronun da

progesterona dönüşmesi ile üretilir. Erkeklik hormonu olan

testosteronun yapısında bulunan karbon atomlarının

değiştirilmesi ile progesteron benzeri etki gösteren

progestinler elde edilir. Doğum kontrol haplarının ilk

zamanlarında kullanılan progestinlerin testosteron benzeri

etkileri tam olarak ortadan kaldırılamadığı için tüylenme,

kilo artışı gibi yan etkiler sıkça görülmekteydi. Bu

etkilerin uzun dönemde kalp damar hastalıklarına yol

açacağı endişesi yeni ve testosteron benzeri etkileri daha az

ya da olmayan progestinlerin üretilmesi için

araştırmacıları tetikledi. Bu araştırmaların sonucunda

yeni kuşak progestinler olarak adlandırılan maddeler doğum

kontrol haplarının içeriğinde yer almaya başladı.

Desogestrel, gestoden ve norgestimat isimli bu progestinler yeni

kuşak olarak adlandırılmaktadır ve günümüzde düşük

içerikli pekçok doğum kontrol hapının içinde progestin

olarak bunlar bulunmaktadır.



DOĞUM KONTROL HAPLARININ TÜRLERİ



Doğum kontrol hapları her bir hapın içerdiği hormon

miktarına göre multifazik ya da monofazik olarak iki gruba

ayrılır. Monofazik olanlarda bir kutu içindeki her bir hapın

içerdiği hormon miktarı birbirinin aynısıdır. Bir başka

deyişle her hap birbiriyle eştir. Multifazik ilaçlarda ise ilk

7 hapın içeriği aynı, sonraki 7 hap farklı ve yine takip

eden 7 hap farklı dozlarda hormon içerir. Multifazik hapların

üretilmesinin altında yatan mantık kullanımın ilk

dönemlerinde daha az kanama bozukluğuna yol açmak ve daha

düşük metabolik değişikliğe neden olmaktır. Oysa yapılan

çalışmalar multifazik ve monofazik ilaçlar arasında bir fark

olmadığını göstermektedir. Bu nedenle günümüzde tüm

dünyada olduğu gibi ülkemizde de en sık olarak monofazik

ilaçlar reçete edilmektedir.



NASIL ETKİ EDER, GEBELİKTEN NASIL KORUR?



Normal bir adet döngüsünde beyindeki hipofiz bezinden

salgılanan FSH isimli hormon yumurtalıkları uyararak içinde

yumurta hücresi içeren folikül adı verilen yapıların

gelişmesini sağlar. Her ay belirli sayıda folikül FSH

etkisiyle gelişmeye başlar ve bunlardan sadece biri baskın

hale gelerek gelişimini devam ettirir.Gelişmekte olan folikül

östrojen hormonu salgılar. Salgılanan östrojen hipofiz bezi

üzerinde negatif etki yaparak FSH salınımını baskılar. Yani

önce FSH artıkça östrojen artar ve artan östrojen FSH'yı

azaltarak yeni folikül gelişmesini engeller. Gelişen baskın

folikül belirli büyüklüğe ulaştığında bu kez hipofizden

LH adı verilen hormon salgılanır ve bu yumurtlamayı sağlar.

Daha sonra ise yumurtalıklardan progesteron salgılanmaya

başlar.



Östrojen ve progesteron içeren kombine doğum kontrol

hapları hipofiz üzerinden FSH ve LH salgılanmasını

etkileyerek yumurtlamayı engeller. Doğum kontrol haplarının

asıl etkisi progesteron üzerinden olur. Progesteron LH

salgısını baskılayarak yumurtlama olmasını engeller.

Östrojen ise FSH salgılanmasını baskılayarak folikül

gelişimi olmamasını sağlar.



İlk paragrafa yeniden göz atacak olursak, normal bir adet

döngüsünde östrojen artınca FSH, progesteron artınca LH

azalmaktaydı.Biz östrojen ve progesteronu dışarıdan vererek

bu etkiyi sağlamaktayız.



İlacın içindeki östrojen dozu folikül büyümesini

baskılamada yetersiz kalsa bile progesteron içeriği

yumurtamayı engellediğinden etkili bir koruma sağlanır.

Yumurtlama olmayında döllenecek yumurta ortamda

bulunmayacağından gebelik oluşmayacaktır.



İlaç içindeki östrojenin bir diğer etkisi de rahim içini

döşeyen ve endometrium adı verilen zar tabakasının dengede

kalmasını sağlayarak düzensiz kanamaları engellemesidir.

Progesteronun etkisini arttırmak için de östrojen gereklidir.



Öte yandan ilacın içindeki progesteron endometrium

tabakasının yapısında değişikliğe neden olur. Değişime

uğrayan endometrium embryonun yerleşmesi ve büyümesi için

elverişsiz bir ortamdır. Progesteron aynı zamanda fallop

tüplerinin hareketini bozar ve yumurtanın tüplerden geçiş

süresini değiştirir. Yine rahim ağzından gerçekleşen

salgıda değişikliğe neden olarak spermlerin bu salgı içinde

ilerlemelerini güçleştirir.



Görüldüğü gibi doğum kontrol hapları birden fazla

etkiyle gebeliği engelemektedir Ancak asıl ve temel etki

yumurtlamanın engellenmesidir.



YENİ DÜŞÜK DOZ DOĞUM KONTROL HAPLARI



Doğum kontrol hapları ilk kez kullanıma girdiğinde

içerdikleri östrojen miktarları çok yüksekti. Aynı zamanda

progestin içeriğinin erkeklik hormonu olan testosterona benzer

yan etkileri oldukça fazlaydı. Zaman içerisinde yeni nesil

progestinlerin geliştirilmesi ile bu yan etkiler bertaraf

edildi. Ancak yüksek doz östrojenin bulantı kusma gibi basit

yan etkilerinin yanı sıra damarlarda pıhtılaşma ve bu

pıhtının dolaşıma geçerek kalp ve beyin damarlarını

tıkaması gibi ölümcül olabilecek yan etkilerinin olduğu

bilinmekteydi. Bu amaçla hapların etkinliğini azaltmadan

içeridkleri östrojen miktarını azaltmaya yönelik araştırma

ve incelemeler hızla yayıldı. Bu araştırmaların sonucunda

doğum kontrol haplarının östrojen içeriğinde giderek bir

azalma sağlandı.



İlk çıkan eski kuşak doğum kontrol hapları 50-80

mikrogram östrojen içermekteydi. Bu oldukça yüksek bir

östrojen miktarıdır. Daha sonra sırasıyla 35 ve 30 mikrogram

östrojen içeren preparatlar piyasaya sürüldü. Günümüzde

ise piyasada en fazla reçete edilen ilaçlar 20 mikrogram gibi

oldukça düşük sayılabilecek miktarlarda östrojen hormonu

içermektedirler. Bu düşük miktara rağmen gebelikten koruma

etkisinde en ufak bir azalma söz konusu değildir. Halen 15

mikrogram östrojen içeren haplar ile ilgili çalışmalar devam

etmektedir ve yakın bir gelecekte bu haplar piyasada yerini

alacaktır.Genel olarak 30 mikrogram ve daha az miktrda östrojen

içeren doğum kontrol hapları düşük doz doğum kontrol

hapları olarak adlandırılırlar.



Düşük doz hapların en önemli avantajı östrojen bağlı

yan etki görülme olasılığının en aza indirilmesidir. Ancak

düşük dozun bir dezavantajı vardır. Östrojen dozu

azaldıkça endometrium üzerindeki dengeleyici etki de

azaldığından hap kullanımı sırasında lekelenme tarzında

ara kanamalar görülebilir. Bu durum ilaç kullanmaya devam

edildiğinde 3-4 kutu sonra ortadan kalkar. Daha uzun süre devam

etmesi durumunda ise bir üst doza geçmek gerekebilir.



Günümüzde ülkemiz de dahil olmak üzere pek çok değişik

marka doğum kontrol hapı eczanelerde satışa sunulmuştur. Şu

anda satılan ilaçlar 20 ile 50 mikrogram arasında hormon

içermektedir. Üstelik bu ilaçlar doktor reçetesine gerek

olmadan satın alınabilmektedir. Doğum kontrol hapı almak

amacıyla eczaneye giden bir kişi eczacının tercihine göre

hap alıp kullanmaya başlamaktadır. Bu sakıncalı olabilecek

bir durumdur.



HAP SEÇİMİNDE NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?



En basit ağrıkesiciden en komplike kanser ilacına kadar

kullanılan her ilacın potansiyel yan etkileri vardır. Yine her

ilacın kullanılamayacağı kontraendikasyon olarak tanımlanan

sakıncalı durumlar söz konusudur. Bu nedenle hangi ilaç

olursa olsun doktor önerisi olmadan hiçbir ilaç

kullanılmamalıdır. Daha önce de belirtildiği üzere

östrojen söz konusu olduğunda aynı miktarda östrojen farklı

kişilerde, hatta aynı kişide dönemden döneme farklı etki

gösterebilir. Bu nedenle doktor önerisi olmadan doğum kontrol

hapı kullanmak uygun bir davranış şekli değildir.



İstenmeyen gebeliklerden korunmak için doğum kontrol hapı

kullanmaya karar verdiğinizde jinekoloğunuz sizi muayene edip

gerekirse bazı incelemeler yaparak size en uygun dozdaki hapı

önerecektir. Doğum kontrol hapları sadece gebelikten korunmak

için kullanılmaz. Pekçok jinekolojik patolojinin tedavisinde

de doğum kontrol hapı yaygın şekilde kullanılır. Değişik

patolojilerin tedavisinde farklı miktarda östrojen içeren

ilaçlar gerekli olabilir. Bu nedenle mutlaka jinekoloğunuzun

önerdiği doğum kontrol hapını kullanmalısınız.



DOĞUM KONTROL HAPININ AVANTAJLARI NELERDİR?



Düzenli kullanıldığı taktirde çok yüksek etkinliğe sahip

yan etki oranı düşük geri dönüşlü bir yöntem olması en

önemli avantajıdır. Bunun yanısıra kadın sağlığı

açısından pek çok olumlu etkisi vardır. Düzenli kullanım

sonrası bazı kanser türlerine karşı koruyuculuk sağlar.

Adet kanamalarıı düzene sokması bir diğer avantajdır.

Doğum kontrol hapı kullanırken adet kanaması uygun olmaya bir

güne denk gelecekse hap kullanımına ara vermeden devam ederek

bu dönem atlatılabilir. Adet kanamasının zamanının

ayarlanabilmesi önemli bir avantajdır.



DOĞUM KONTROL HAPININ DEZAVANTAJLARI NELERDİR?



Düzenli alınmasının gerekmesi ve yüksek oranda hasta uyumu

gerektirmesi en önemli dezavantajıdır. Yöntemin başarısı

kişinin kullanımına bağlıdır. Özellikle ağzıdan ilaç

almayı sevmeyen ve hap almayı unutabilecek dalgın yapıdaki

kişiler için uygun bir yöntem olmayabilir. Cinsel yönden

bulaşabilen hastalıklara karşı etkili bir koruma

sağlamaması özellikle çok eşli kişiler için bir dezavantaj

olarak kabul edilebilir.



******















******

>>>

Sonraki sayfa : Doğum

kontrol haplarının kullanımı















******



******



[/b]











Bu yazı ilginizi çektiyse aşağıdaki

yazıları da okumanızı öneririm













Doğum

kontrol yöntemleri

























Geri































































10 Şubat 2008



Saat: 14:20







UYARI



Çin

Malı ürünlere dikkat !

















































































































































Unutmayın!





Çalışan

anne adayları: Doğum

öncesi iznine ayrılmak için yapmanız gereken

işlemleri unutmayın













































Kaynak: Dr. Mumcu