Hamilelik ve kafein

[Bluesky24]

Kafein hemen hepimizin hergün düzenli olarak tükettiği bir

madde. Özellikle gelişmiş toplumlarda kafein tüketimi

oldukça yüksek. Yapılan araştırmalarda bir Amerikalı'nın

günde ortalama 300 miligram kafein tükettiğini gösteriyor.

Bir açıdan bakıldığında kafein dünyada en çok kullanılan

ve bağımlılık yaratan ilaç ya da madde olarak kabul

edilebilir.



Peki nedir kafeini bu kadar popüler yapan. Neden bu

kadar yaygın şekilde kullanılıyor.



Kafein ya da tıbbi adıyla

trimethilksantin saf halde oldukça acı bir maddedir. Tıp

alanında kalbi uyarmak için kullanılır. z miktarda idrar

söktürücü etkisi de bulunur. Halk arasında ise enerji verici

etkisiyle tanınır. Kişiye uyanıklık hali verir. Öğrenciler

ve uzun yol sürücüleri uyanık kalmak için kafeinden

yararlanırlar. Hemen hepiniz ya kendiniz ya da çevrenizdeki

ardakdaşlarınızın sabahları bir fincan kahve içmeden

kendine gelemediğini söylediğine tanık olmuşsunuzdur.



Kafein bağımlılık yaratan bir maddedir. Amfetaminler,

kokain ve eroin ile benzer mekanizmalar ile beyini uyarır. Bu

bilgi sizi şoke edebilir ancak telaşlanmayın çünkü

mekanizmalar benzer olmakla birlikte etkisi çok daha hafif buna

karşın benzer şekilde bağımlılık yaratmakta.



Kafeinin etkilerinin insanlar tarafından fark edilmesi çok

eskilere dayanır. Etiyopyalı çobanların kahve çekirdeği

yiyen koyunların bütün geceyi uyamadan geçirdiklerini fark

etmeleri insanların bu büyülü madde ile tanışmalarına

vesile olmuş.



Kafein doğada pek çok bitkide bulunur. Bunlardan en

önemlileri kahve, çay yaprağı ve kakao çekirdeği.

İşlenmiş besinlerde ise en önemli kaynaklar kahve, çay,

kolalı meşrubatlar ve çukulata. Kolaylıkla fark ettiğiniz

gibi bunların hepsi de gün içerisinde oldukça fazla

tüketilen maddeler. Gün içerisinde iki fincan kahve, bir kutu

kola ya da biraz çukulata yediğinizde bir anda 300 miligram

kafein almış olursunuz. Eğer gün içerisinde aldığınız

kafein miktarını hesaplarsanız büyük bir olasılıkla çok

şaşıracak hatta inanamayacaksınız. Pek çok insan hiç

farkında olmadan günde 1 gramdan fazla kafein tüketmektedir.



Neden insanlar kafein bağımlısı olur? Kafein sizi

nasıl uyanık tutar?



Beyinde adenosin adı verilen bir madde salgılanır. Adenosin

kendisine özgü reseptörlere bağlanarak sinir hücresinin

aktivitesini yavaşlatır. Adenosinin reseptörlerine bağlanması aynı zamanda beyindeki damarlarda

genişlemeye neden olur ve bu sayede uyku sırasında beyine daha

fazla kan ve oksijen gider. Kafein sinir hücresi için adenosin

gibi davranır ancak bir farkla: Adenozin ile aynı etkileri

yaratmaz, tam tes etkilere neden olur. Kafein adenosin

reseptörüne bağlanarak onu bloke eder. Adenosin reseptörleri

kafein tarafından doldurulduğunda sinir hücreleri

dolaşımdaki adenosini fark edemez ve sanki ortamda hiç

adenosin yokmuş gibi algılayarak yavaşlamak yerine hızlanır.

Kafein aynı zamanda adenosinin kan damarlarını genişletici

etkisini de bloke ederek daralma ve büzüşmeye neden olur. Bu

etkisi nedeniyle kefein bazı ağrıkesicilerin içinde de

bulunur. Kan damarları büzüştüğünde damar kökenli

başağrısı da geçer. Sinir hücrelerindeki aktivite artınca

hipofiz bezi bu durumu vücutta acil bir durum varmış gibi

algılar ve böbrek üstü bezlerini adrenalin salgılamak üzere

uyarır. Adrenalinin etkisiyle





Göz bebekleri büyür

Solunum yolları genişler (bu nedenle astım

hastalarına bazen adrenalin verilir)

Kalp atımları hızlanır

Cilde yakın kan damarları büzüşerek kanın kas ve

vital organlara akmasını sağlar. Cilt soluklaşır ve

soğur.

Midenin kan akımı azalır

Ek enerji sağlamak için karaciğer kan şekerini

yükseltir

Kaslar kasılarak harekete hazırlanır.





Tüm bu nedenlerle büyük bir fincan kahve içtiğinizde

elleriniz soğur, kaslarınız sıkılaşır ve kalp

atımlarınızı hissedebilir hale gelirsiniz.



Kafein aynı zamanda dopamin adı verilen bir maddenin

salınımını da tıpkı amfetaminler, kokain ve eroin gibi

arttırır. Dopamin mutluluk hormonu olarak da bilinir. Kafein

bağımlılığının nedeni olarak dopamin üzerindeki bu etkisi

gösterilmektedir.



Kafein vücudunuzu alarm durumuna geçirir. Ancak tahmin

edebileceğiniz gibi uzun süre bu şekilde kalmak sağlıklı

değildir ve uzun dönemde yorgun düşer ve

hırçınlaşırsınız. Bu durumdan kurtulmak için yeniden

kafein alırsınız ve bu şekilde bağımlı hale gelirsiniz.

İşte bu nedenle sizi bağımlı hale getirmek için kolalı

içecekler ve bazı meyve sularının içine kafein eklenir.



Adenosin etkisi uyku ve özellikle derin uyku için çok

önemlidir. Kafein aldığınızda bu etki ortadan kalkar.

Uyusanız bile derin uykunun yararını göremezsiniz. Kafeinin

vücuttaki yarı ömrü 6 saattir. Bu demektir ki öğleden sonra

saat 15:00'de 200 miligram kafein içeren bir fincan kahve

içtiğinizde gece saat 21:00'de dolaşımınıda hala daha 100

miligram kafein bulunacaktır. Buna rağmen yinede uykuya

dalabilirsiniz ancak derin uykuyu ve yararlarını unutmanız

gerekir.



Hamilelikte kafein alımı ne tür etkiler yaratır?



İlk önce akılda tutulması gereken kafeinin bir vitamin ya

da besin maddesi olmadığıdır. Kafeinin hiçbir besleyici

değeri yoktur.



Yapılan çalışmalar hamilelikte yüksek miktarlarda kafein

alımının (günde 6 fincandan fazla kahve) özellikle ikinci

trimester düşükleri başta olmak üzere düşük ile ilişkili

olabileceğini göstermektedir.



Hamile olmayan kadınlarda kafeinin asıl etkisi

kalp ve dolaşım sistemi ile sinir sitemi ve davranışlar

üzerindedir. Hamilelik ya da emzirme süresinde alınan kafein

fetus ve yenidoğanda da benzer etkiler yaratır. Hamilelikte

kafeinin yarıömrü 11 saate kadar uzayabilir. Fetus da ise

durum daha ürkütücüdür: 100 saat. Bu ne demektir?

İçtiğiniz kahveden bebeğe geçen kafeinin yarısından

fazlası 100 saat sonra bile hala daha karnınızdaki bebeğin

kanında dolaşmaktadır. Bebeğiniz ne kadar küçük ise onun

kafeini detoksifiye etme yeteneği de o kadar azdır.



Alınan orta düzeyde kafein anne adayında çarpıntı ve

benzeri yakınmalar yaratmasa da bebeğin kalp atımlarında ve

solunumunda (bebek daha doğmadan da anne karnında solunum

hareketleri yapar) belirgin artışa neden olabilir.



Yapılan hayvan deneylerinde anne karnında orta ya da yüksek

düzeyde kafeine maruz kalan fetusların beyin ağırlıklarında

azalma ve beyin gelişiminde dalgalanmalar izlenmiştir. Benzer

şekilde bu fetuslarda doğumdan sonra öğrenme ve hatırlama

güçlükleri ortaya çıkmaktadır.



Öte yandan kafein; alkol, nikotin ve bazı diğer ilaçların

kanser yapıcı etkilerini arttırmaktadır.



Kafein bir idrar söktürücüdür. Hamilelik sırasında

fazla miktarda alınımı sıvı ve kalsiyum kaybı ile

dehidratasyona yol açabilir.



Özellikle yemeklerden hemen sonra alındığında

barsaklardan demir emilimini %40 oranında azaltır ve bu demir

gereksiniminizin çok yüksek olduğu hamilelik döneminde

oldukça önemlidir.



Bu bilgilerin ışığında Amerikan İlaç ve Gıda Dairesi

(FDA) 1981 yılında yayınladığı görüşünde hamile

kadınların kafein içeren gıda ve içeceklerden uzak

durmalarını ya da sınırlı miktarda tüketmelerini

önermektedir. Yine aynı kurum gebeliğin ilk trimesterinda

kesinlikle kafein alınmamasını önermektedir.



FDA'in bu önerisin altında yatan neden 1980 yılında

kemirgenler üzerinde yapılan bir araştırmadır. Bu

araştırmada yüksek doz kafein alımının fetusta anomaliye

neden olabileceği ileri sürülmektedir. Ancak çalışmada

kemirgenlere verilen kafein dozu bir insanın günde 60-70 fincan

kahve ile alabileceği miktara eşittir. Üstelik kafein

metabolizması kemirgenlerde insanlardakinden daha farklıdır.

Bunlara ek olarak kemirgenler teratojenlere karşı insanlardan

daha hassastır. Daha sonra yapılan pekçok araştırmada 1980

yılındaki çalışmanın sonuçlarını destekleyecek hiçbir

veri elde edilememiştir.



Yapılan geniş serili çalışmalarda hamilelikleri

döneminde kafein tüketen 5800'den fazla anne ve bebek geriye

dönük incelenemiş kafein ile bebekte anomali arasında bir

ilişki saptanamamıştır. Benzer bir çalışmada ise anomalili

2000'den fazla bebek geriye dönük incelendiğinde bu bebeklerin

annelerinin hamileliklerindeki kafein kullanımı ile anomali

arasında bir ilişki saptanamamıştır.



Hamile kalınca kafein alımını mutlaka bırakmalı

mısınız?



Her zaman değil. Aşırıya kaçmamak kaydıyla kafein

içeren içeceklerin keyfine varabilirsiniz. Yapılan pek çok

araştırma hamilelik sırasında alınan az ya da orta düzeyde

kafeinin bebek ya da anne adayına zarar verme riskinin düşük

olduğunu göstermektedir. Orta düzeyde kafein (300-400 mg)

günde 2-3 fincan granül kahveye denk gelmektedir.



Önerilenden fazla kafein almanız çok mu

tehlikelidir?



Gerçekte bunun cevabını kimse tam olarak bilememektedir.

Konu ile ilgili olarak elde yeterli bilimsel kanıt yoktur. Bu

nedenle size bilimsel bir tavsiyede bulunamayız.



Bazı çalışmalar yüksek miktarda kafein alımının

düşük, düşük doğum ağırlığı ve yarık damak yarık

dudak gibi anomalilerle ilişkili olduğunu düşündürmektedir.

Ancak bu çalışmalarda eksik olan nokta alkol alımı, sigara

gibi bu durumlara yol açabileceği bilinen diğer risk

faktörlerinin dikkate alımamış olmasıdır.



Tüm dünyada bugün kabul gören görüş çok fazla miktarda

kafein tüketiminin düşük doğum ağırlıklı bebeklere neden

olabileceği ve kafeinin sadece çok yüksek dozlarda

alındığında risk yaratabileceğidir. Günde 300-400

miligramı geçmemek kaydıyla hamilelik sırasında kafein

alımı güvenli olarak kabul edilmektedir.



Hangi besin maddesinde ne kadar kafein bulunur.



Kafein tahmin ettiğinizden daha fazla maddenin içinde

bulunur. Örneğin çukulata ve bazı bitkisel çaylarda da

kafein vardır. Bazı soğuk algınlığı ilaçları ile ağrı

kesiciler dekafein içerir. Benzer şekilde alerji ilaçlarında

da kafein olabilir.



Çay ve kahve gibi içeceklerin içerdiği kafein miktarı

demleme ya da hazır olmasına ya da kahvenin türüne göre

değişebilir. Sanılanın aksine kola dışındaki pek çok

meşrubatta da kafein bulunmaktadır. Aşağıdaki tabloyu

inceleyerek sık tüketilen bazı maddelerin kafein içeriklerini

kontrol edebilirsiniz. Sonuçta aslında farkında olmadan ne

kadar fazla kafein aldığınızı göreceksiniz.

Kaynak: Dr. Mumcu