Yara iyileşmesi

[Bluesky24]

Ameliyat olan ya da olacak olan hastaların ilk sordukları

soruların başında ne zaman iyileşirim sorusu

gelir. Gerçekten de hastayı ilgilendiren en önemli konu

hastalığın giderilmesinden sonra normal yaşantıya dönüş

süresidir. Oysa yara iyileşmesi basit bir işlem değildir.

Ameliyat esnasında sadece dıştan görülen kesi yapılmaz, o

dış kesinin altında tabakalar halinde kesilen ve yeniden

dikilen dokular mevcuttur. Her dokunun cerrahi kesiye verdiği

cevap ve iyileşme süresi farklıdır. Bu nedenle hem dikiş

esnasında kullanılan metaryelin yapısı, hem dokunun yapısı

hem de çevresel faktörler yara iyileşmesini etkiler.



Örnek olarak vermek

gerekirse sezaryen esnasında kesilen katlar şunlardır. İlk

önce cilde bir kesi yapılır. Daha sonra cilt altındaki

yağlı doku kesilir ve karnın ön duvarını kaplayan rektus

fasyası adı verilen güçlü dokuya ulaşılır. Bu dokuda

uygun şekilde kesildikten sonra her iki yandan gelip ortada

birleşen rektus kasları ayrılır ve karın boşluğunu

çevreleyen ince zar tabakasına ulaşılır. Pariyetal periton

adı verilen bu tabaka dkkatli bir şekilde açılır.

Artıkkarın boşluğuna girilmiştir. Bundan sonra ilk önce

uterusu çevreleyen ve visseral periton adı verilen zar

tabakası kesilirek açılır ve mesane zedelenmemesi için

itilir. En son olarak uterus açılır, kaviteye girilir ve bebek

çıkartılır. Plasenta ve ekleri çıkartılıp temizlik

yapıldktan sonra sıra kapatma işlemine gelir. Açılan her

tabaka tek tek ve özenle yeniden dikilir. En son cilt dikişi

atılır. Hastanın ve ameliyatın durumuna göre ya estatik

(yani dıştan görülmeyen ve alınması gerekmeyen dikiş konur

ya da tek tek ipek dikiş ipliği ile daha sonra alınması

gereken dikişler konur. Yeni bir teknik de dikiş yerine tıpkı

tel zımba gibi cilt kenarlarını yaklaştıran stapler

uygulamasıdır. Bu materyalinde daha sonra alınması gerekir.



Görüldüğü gibi dıştan sadece ince bir çizgi olarak

görülen dikiş, altında en az 6 tabaka daha dikiş

saklamaktadır. Her dokunun iyileşmeye olan meyili farklıdır

ve bu nedenle farklı dikiş malzemeleri kullanılır. Örneğin

fasya çok güçlü bir doku olmasına rağmen iyileşme

potansiyeli düşüktür ve bu nedenle çabuk erimeyen, uzun

süreli materyel kullanılmalıdır. Ciltte ise iyileşme çok

hızlı olduğundan çabuk eriyen ancak allerji geliştirmeyen

malzeme tercih edilmelidir.



Bir çeşit yaralanma olan cerrahi kesi sonrası birbiri

içine geçmiş bir dizi reaksiyon başlar. Bunlar inflamasyon,

epitelizasyon, neovaskülerizasyon, fibroblast proliferasyonu ve

destek doku sentezidir.



İnflamasyon İnflamasyon iltihap anlamına

gelir. Cilt bütünlüğü bozulunca ince damarlarda kısa

süreli olarak daralma daha sonra ise genişleme meydana gelir.

Birkaç saat içinde doku ödemlenir ve sıvı birikir.O bölgede

asidite artar ve bu da yara iyileşmesini sağlayan kollajen

sentezini uyarır



Epithelizasyon Tüm cilt epitel adı verilen bir

çeşit hücreden oluşmuştur. Biriken sıvı su kaybederek

kabukhaline gelir. 24-48 saat içinde tüm kesi yeni epitel ile

kaplanır ve su geçirmez hale gelir.



Neovaskülerizasyon Yeni damar oluşumu

demektir. Lokal etkiler ile hücreler yeni damar oluşturmak

için çalışmaya başlar



Fibroblast proliferasyonu Damar duvarında

buluna hücreler kollajen sentezleyen fibroblast adı verilen

hücrelere dönüşürler.



Destek doku sentezi Çoğalan (prolifere olan)

fibroblastlar kollajen adı verilen maddeyi sentezlemeye

başlarlar.



Yara iyileşmesi primer ya da sekonder olabilir. Primer

iyileşmede açılmış olan cerrahi kesi dikilerek kapatılır.

Sekonder iyileşmede ise yara dikilmez ve aöık bırakılır.

Günlük pansumalarla yaranın kendi kendine kapanması

sağlanır. Bazı enfekte yaralarda sekonder iyileşme tercih

edilir.



Primer olarak kapatılmış sorunsuz bir yarada eğer

alınacak türde dikiş melzemesi kullanılmış ise 6-8 gün

sonra dikişler alınabilir. Bu süreden sonra yara artık

açılmaz ve kendi kendine iyileşmesine devam eder.



Tüm katların tamamen iyileşmesi 6 ay kadar sürebilir ancak

bu dönem zarfında hasta tamamen normal aktivitelerinde

bulunabilir. 6-8 gün sonra yara gücünü kazandığından

aktivite kısıtlaması gerekmez. 6-8 günden tamamen

iyileşmenin gerçekleştiği 6. aya kadar yaranın şekillenmesi

süreci devam ettiğinden açılma olasılığı yoktur.



Yara iyileşmesini etkileyen faktörler.



Lokal

Faktörler



Kanlanma



Yeterince kan akımı olamayn bir yara uygun şekilde

beslenemediğinden enfeksiyon ve nekroza (doku ölümü)

adaydır. Yaşlı kişilerde lokal kan akımları azaldığından

yara iyileşmesi gecikir. Cerrahi uygulama esnasında lokal

damarlara zarar verilmemesi iyileşmeyi hızlandırır. Bu

tamemen cerrahın yeteneği ve dokuya olan saygısına

bağlıdır.



Kontaminasyon & enfeksiyon



Ameliyathane şartlarında dahi bütün yaralar bir derceye kadar

kontaminedir, yani bazı mikroorganizmalarla temas etmiş

durumdadır. Sağlıklı bir kişide bu kadar az bir

kontaminasyon kişinin bağışıklık sistemi tarafından

elimine edilir ve yara iyileşmesi etkilenmez. Cerrahın

antisepsi kurallarına riayet etmesi ve ameliyat yapılan

ortamın genelde hijyen şartlarına uygunluğu kontaminasyon

oranları üzerinde direk etkilidir. Dokuya ve işleme saygısı

olmayan dikkatsiz bir cerrah kolaylıkla yaranın enfekte

olmasına neden olabilir.



Doku tipi



Deri, barsak, mesane, vajina gibi dokuların iyileşme

potansiyeli çok yüksekken, sinir, fasya gibi dokular çok geç

iyileşir.



Travma



Yara yeri üzerine travma iyileşmeyi olumsuz etkiler. Bu nedenle

yara yeri yeterli süre kapalı tutularak olası travmaların

etkisi azaltılmalıdır.



Çevre ısısı



Lokal olarak artmış ısı kan dolaşımını

hızlandıracağından iyileşmeyi çabukaştırabilir.



Sigara



Sigara kanlanmayı bozarak yara iyileşmesini geciktirir.



Yabancı cisim



Yabancı cisimler dokuda reaksiyona yol açarak iyileşmeyi

geciktirirler. Bu nedenle allerjik olamayan yapay dikiş

materyalleri kullanılmaldır.



Radyasyon



Maruz kalınan radyoaktivite hücrelerin çoğalma ve sentez

kabiliyetini bozarak iyileşmeyi geciktirir.



Sistemik faktörler



Vitaminler ve mineraller



A ve C vitaminleri ile çinko yara iyileşmesi üzerinde olumlu

etkiye sahiptirler.



Kronik hastalıklar



Şeker hastalığı, dolaşım hastalıkları, anemi gibi

sistemik hastalıklar yara iyileşmesini geciktirir.



İlaçlar



Kortizon, antimetabolit gibi ilaçlar iyileşme üzerinde olumsuz

etkiye sahiptirler.







Bunlar dışında operasyonun süresi ve hastanede kalış

zamanı da enfeksyon gelişmi ve dolayısı ile yara iyileşmesi

üzerinde etkiye sahiptir. Batın katları kapatılırken,

özelikle cilt altındaki kanamaların dikkate alınmaması, az

ya da fazla sayıda dikiş atılması, ameliyatın gereksiz yere

uzatılması hep olumsuz faktörlerdir. 13 günden daha fazla

hastanede kalanlarda hastane enfeksiyonları çok daha sık

görülür.



Yara bakımında dikkaet edilecek en önemli nokta

temizliktir. Özellikle ilk 24 saatte yara steril ped ya da özel

bantlar ile kapatılmalıdır. 24-48 saat sonra yaranın üzeri

açılabilir. Pansumanlar esnasında steriliteye dikkat

edilmelidir.

































































10 Şubat 2008



Saat: 14:20







UYARI



Çin

Malı ürünlere dikkat !

















































































































































Unutmayın!





Çalışan

anne adayları: Doğum

öncesi iznine ayrılmak için yapmanız gereken

işlemleri unutmayın













































Kaynak: Dr. Mumcu