[Bluesky24]

İdrar yolu enfeksiyonları kadın hastalıkları ve doğum

hekimlerinin çok sık karşı karşıya kaldığı

hastalıklardan birisidir. Jinekoloğa başvuran hastaların

yaklaşık %10'unun idrar yolu enfeksiyonu sorunu olduğu tahmin

edilmektedir. Öte yandan tüm kadınların %15-20'si

hayatlarının bir döneminde idrar yolu enfeksiyonuna

yakalanırlar.



Hamile kadınların ise yaklaşık %8'inde idrar yolu

enfeksiyonları görülür. Görülen bu enfeksiyon herhangi bir

belirti vermeyen ve asemptomatik bakteriüri, mesane enfeksiyonu

(sistit) ya da böbrek enfeksiyonu şeklinde olabilir.



İdrar vücuttaki atık maddeleri dış dünyaya taşıyan bir

madde olmasına karşın kendisi sterildir yani herhangi bir

mikrop içermez. Bunun nedeni böbreklerde üretilen idrarın

mesaneye ve oradan da dış dünyaya atılması sırasında

sağlanan mekanik temizliktir. İdrar yollarının enfekte

olabilmesi için mikropların bir şekilde idrar yolları içine

girip burada birikmesi ve çoğalması gerekir. Böyle bir durum

için en uygun yol mikropların vajina yolu ile üretraya girip

(mesane ile dış dünya arasındaki boru şeklindeki ve idrarın

yapıldığı bölüm) buradan yukarıya mesaneye çıkması,

mesanede çoğaldıktan sonra böbrekler ile mesane arasında

bulunan üreter adı verilen borular yolu ile de böbreklere

ulaşmasıdır. Bu aşağıdan yukarıya doğru gelişen

enfeksiyonlara assendan enfeksiyon adı verilir. Eğer mesanede

idrar varsa bu mikroplar için uygun üreme ortamı yaratır.



Mikropların idrar yollarına bir başka ulaşma yolu da kan

yoluyla olur. Vücudun bir başka bölgesindeki enfeksiyon

etkenleri kan ile böbreklere ulaşabilir ve burada ikinci bir

enfeksiyona yol açabilir. Ancak bu son derece nadir bir

durumdur.



Kadınlar anatomik yapıları nedeni ile idrar yolu

enfeksiyonlarına çok daha yatkındırlar. Mesane ile dış

dünya arasındaki üretra adı verilen yapı kadınlarda daha

kısa olduğundan mikroplar buradan kolayca ve kısa zamanda

mesaneye ulaşabilirler. Ancak çok su içen ve çok sık idrara

çıkan kadınlarda idrar yaparken üretra içinde bulunan

mikroplar da dışarıya atıldığından mekanik temizlik

gerçekleşmiş olur ve böylece enfeksiyon gelişme şansı

azalır.



Hamilelikte neden idrar yolları

enfeksiyonları daha sık görülür?



Hamile kadınlar hamile olmayanlara göre idrar yolları

enfeksiyonlarına yakalanma açısından daha büyük risk

altındadırlar. Hamilelerde idrar yolu enfeksiyonları genelde 6

haftalarda görülmeye başlarken en sık 22-24. haftalarda

ortaya çıkar.



Hamilelik sırasında kadınların %90'ında böbreklerde

üretilen idrarı mesaneye taşıyan üreterlerde genişleme olur

ve bu genişleme doğuma kadar devam eder. Salgılanan hormonlara

bağlı olarak tüm düz kaslarda olduğu gibi idrar

yollarındaki düz kaslarda da gevşeme olur ve bunun sonucunda

idrarın akım hızında azalma meydana gelir. Buna üriner staz

adı verilir. Yine benzer hormonal nedenler ile mesaneden

üreterlere idrar geri akımı (reflü) olur.



Öte yandan hamile kadınların büyük bir kısmında idrarda

glukoz yani şeker bulunur. Bu tamamen normal bir durum olmakla

birlikte bakteriler için uygun bir üreme zemini hazırlar.

Ayrıca gebelik sırasında idrarın konsantrasyonu yani

yoğunluğu artar. İdrardaki östrojen ve progesteron hormonu da

eklendiğinde idrar yollarının bakteriler ile mücadele etme

gücü azalır.



Bakteriyoloji



Hamilelerde idrar yolu enfeksiyonuna neden olan mikroorganizmalar

hamile olmayanlar ile benzerlik gösterir. Olguların

%80-90'nında sorumlu mikrop Escherichia coli'dir. Halk

arasında koli basili olarak da bilinen bu bakteri dışkıda

bulunur. Bunlar dışında Proteus mirabilis, Klebsiella

pneumoniae'da sık görülen bakterilerdir. Grup B streptokok

and Staphylococcus saprophyticus ise nadir görülen

bakterilerdir.Çok nadiren Gardnerella vaginalis ve Ureaplasma

ureolyticum'da idrar yolu enfeksiyonundan sorumlu olan

mikroorganizmalardır.



Yakınma ve bulgular



İdrar yolu enfeksiyonları üç değişik

şekilde görülebilir. Bunlar asemptomatik bakteriüri, sistit

(mesane enfeksiyonu)ve pyelonefrittir (böbrek enfeksiyonu).



Asemptomatik bakteriüri



Hastada herhengi bir yakınma olmamasına karşılık idrar

kültüründe mililitrede 100.000'den fazla bakteri kolonisi

saptanması durumunda asemptomatik bakteriüri tanısı konur.

Hamile kadınların yaklaşık %10'unda saptanır. Tedavi

edilmediğinde pyelonefrit görülme riskinde artış olduğu

ileri sürülmektedir. Bu nedenle bazı yazarlar her hamile

kadında ilk kontrolde idrar kültürü yapılmasını

önermektedir.



Asemptomatik bakteriürinin sistit ya da pyelonefrite yol

açma olasılığı %30-50 arasında değişmektedir. Öte yandan

bu durumun düşük doğum ağırlıklı bebeklere ya da rahim

içi gelişme geriliğine neden olabileceği de ileri

sürülmektedir.



Amerikan Jinekoloji ve Obstetrisyenler Birliği ilk gebelik

kontrolündeya da 12-16.haftalarda idrar kültürü

yapılmasını ve bunun son trimesterda tekrarlanmasını

önermektedir.



Hamile kadınlarda asemptomatik bakteriüri saptandığında

mutlaka tedavi edilmelidir. Bu amaçla en sık karşılaşılan

mikroplara karşı antibiyotikler kullanılabileceği gibi ideal

olan antibiyogram yapılarak, üreyen bakterinin hangi

antibiyotiklere karşı duyarlı, hangilerine karşı dirençli

olduğu saptamak ve buna göre antibiyotik kullandırmaktır.

Kullanılacak olan antibiyotik gebelik sırasında

kullanılmasında sakınca olmayan bir gruptan seçilmelidir.



Geçmişten gelen yanlış ve gereksiz antibiyotik kullanma

alışkanlığı nedeni ile pekçok mikrop geleneksel ve ucuz

antibiyotiklere karşı direnç geliştirdiğinden bunlar

günümüzde etkinliğini yitirmiş, ve basit mikroorganizmaları

yok edebilmek için çok daha karmaşık ve pahalı

antibiyotikler geliştirilmek zorunda kalınmıştır. Bu nedenle

hangi hastalık için olursa olsun doktor önerisi olmadan

antibiyotik kullanılması ileride olumsuz sonuçlar

yaratacaktır.



Asemptomatik bakteriüri tedavisinde değişik protokoller

olmakla birlikte genelde 7-10 günlük tedavi ile enfeksiyon

ortadan kaldırılabilmektedir.



Tedavi sonrasında yeniden kültür yapılarak tedavinin

etkili olup olmadığı araştırılmalırdır.



Akut sistit



Akut sistit, yani mesane enfeksiyonu, asemptomatik bakteriüriden

idrar yaparken yanma, sık idrara çıkma, idrar tutamama gibi

yakınmaları varlığı ile ayrılır. Sistitte hasta kendini

çok hastaymış gibi hissetmez ve ateş görülmez. Çok nadiren

idrarda kan görülebilir. Hamilelerin %1-3'ünde sistit ortaya

çıkmaktadır.



Genel olarak sistit varlığında kültür sonucu beklenmeden

ampirikolarak antibiyotik tedavsine başlanır. Tercih edilecek

antibiyotik en sık görülen mikroorganizmalara yönelik bir

tane olmalıdır. Kültür ve antibiyogram sonucu çıktığında

eğer başlanan antibiyotiğe direnç saptanır ise duyarlı

olarak bulunan başka bir antibiyotiğe geçilir. Sistitin klasik

tedavisi 7-10 gün sürmekle birlikte 3 günlük tedavi

protokolleri de vardır ve hamile olmayanlarda benzer tedavi

etkinliği sağlamaktadır. Ancak bu protokollerin hamile

kadınlar üzerindeki etkisi henüz açık değildir. Kısa

protokoller ile tedavi edilen hamile kadınlarda durumun

tekrarlama olasılığı daha yüksek gibi görünmektedir.



Piyelonefrit



Böbrek enfeksiyonu olan piyelonefrit çok ciddi bir sistemik

hastalıktır ve annede kan enfeksiyonu (sepsis), bebekte ise

erken doğuma neden olabilir. Tanı genelde idrarda bakteri

saptanması ile birlikte ateş, titreme, bulantı, kusma ve yan

ağrısının olması ile konur. Ateş sıklıkla 39 derecenin

üzerindedir. Alt idrar yolu enfeksiyonlarında bulunan idrar

yaparken yanma ve sık idrara çıkma gibi yakınmalar

görülmeyebilir.



Piyelonefrit hamilelerin %2'sinde görülen bir enfeksiyondur

ve bunların %20'sinde aynı gebelik sırasında hastalık

tekrarlamaktadır.



Piyelonefritin erken dönemde agresif şekilde tedavi edilmesi

komplikasyonların önlenmesi açıından kritik önem taşır.

Genelikle hastanede yatarak ve damardan antibiyotik uygulanarak

tedavi edilir. Ancak yapılan yeni çalışmalarda ağzıdan

alınan antibiyotikler ile de etkili tedavi sağlanabildiği

gösterilmiştir.



Tedaviye kültür sonucubeklenmeden başlanır ve kültür

sonucuna göre eğer gerek olursa kullanılan antibiyotik

değiştirilir. Zaman zaman farklı mikroorganizmalara yönelik

iki antibiyotik aynı anda kullanılabilir. Tedavi sırasında

hastanın yeterli hidrasyonunun yani sıvı alımının

sağlanması önemlidir.



Tedaviye hastanın ateşi düşünceye ve genel durumu

düzelinceye kadar devam edilir. Hastaların çoğu antibiyotik

ve sıvı tedavisine 24-48 saat içinde yanıt verir. Tedavinin

başarısız olmasında en önemli etken kullanılan

antibiyotiğe karşı direnç olmasıdır bununla birlikte

tedaviye dirençli olgularda altta yatan idrar yollarında

taş gibi başka bir neden olup olmadığı

araştırılmalıdır.



Hamilelerin %4-5'inde idrar yolu enfeksiyonları

tekrarlar.Böyle bir durumda idrar yollarında anatomik ya da

fonksiyonel bozukluklar detaylı bir ürolojik inceleme ile

araştırılmalıdır.



İdrar yolu enfeksiyonlarının

hamilelik üzerindeki etkileri



İdrar yolu enfeksiyonlarının gebelik ve bebek üzerindeki

etkileri değişkendir. Yapılan bir çalışmada 25.000'den

fazla gebe kadın incelenmiş ve idrar yolu enfeksiyonlarının

erken doğum eylemi, gebeliğe bağlı yüksek tansiyon, anemi,

ve amniyon iltihabına neden olduğu saptanmıştır. İdrar yolu

enfksiyonları ayrıca düşük oğum ağırlığı ve

prematürite riskini de arttırmaktadır.



İdrar yolu enfeksiyonlarının neden olduğu durumlar ve risk

artış oranları şu şekildedir.

Kaynak: Dr. Mumcu