Meme kaybının kadında yarattığı sorunlar

[Bluesky24]

Meme kanseri kadınlarda görülen tüm

kanserlerin üçte birini oluşturuyor. Amerika Birleşik Devletleri’nde 85

yaşına kadar yaşayan her 9 kadından birinde hayatlarının bir döneminde

meme kanseri gelişeceği öngörülmektedir. Görülme sıklığı nedeni ile meme

kanseri bir halk sağlığı sorunu olarak kabul edildi; erken tanı için mamografi

(meme filmi) ve ultrasonografi gibi tarama yöntemleri geliştirildi, halkı

bilinçlendirme programları (riskli grupların anlatılması, kadının kendi

kendini muayene etmeyi öğretme vb) oluşturuldu. Bunlara paralel olarak

meme kanserinin erken dönemde fark edilme olasılığı yükseldi.

Günümüzde meme kanserinin tedavisinde

de önemli değişiklikler oldu. Hastaların büyük bölümünde hastalığın erken

evrelerde yakalanması, radyoterapi ve kemoterapi yöntemlerinde kaydedilen

gelişmeler sonucunda, önceleri uygulanan geniş ameliyatlar, yerini daha

fazla meme derisi (meme derisi koruyucu) ve meme dokusu (meme koruyucu)

korumaya yönelik ameliyatlara bıraktı. Ayrıca dünyada değişen değerler

sistemine paralel olarak, hekimlerin ilgisi meme kanserini tedavi etmenin

yanı sıra, hastaların yaşam kalitesini korumaya ve hatta yükseltmeye yöneldi.

TEMEL AMAÇ

Bütün kanserlerin cerrahi tedavisinde

olduğu gibi, meme kanserlerinde de temel amaç, tümörlü dokunun temizlenmesi

ve hastanın hayatının kurtarılmasıdır. Diğer organ kanserlerinden farklı

olarak, meme kanserli hastaların sıkıntısı, sadece kanser tanısının yarattığı

sorunlar değildir. Memenin ameliyatla alınması (mastektomi) çoğu kadında

ağır psikolojik etkilere sebep olabiliyor.

Meme kaybı sonrası kadınlarda, sıklıkla

depresyon ve başka duygulanım bozuklukları, cinsel istek kaybı, beden algılamasında

bozulma, dişilik özelliklerini kaybetme korkusu, hastalığın tekrarlamasına

ilişkin endişeler, uygun giysi bulmada güçlük ve sütyen şeklinde dışardan

uygulanan meme protezlerinin yarattığı sıkıntılar gibi bir dizi psiko-sosyal

sorunlar gözlenmektedir.

DUYGUSAL

ve KIRILGAN

Yaşamın kırılma noktasının bu kadar

yakınında olduğunu ansızın görmek, çok yönlü sorunlarla baş edebilmek ve

“hayatı yaşamaya değer kılmaya” çalışmak, çoğu zaman kadınları daha duygusal

ve daha kırılgan hale getiriyor.

“Karımı bu haliyle de kabul ediyorum”

diyen eşlerin, “hayatını bıraktı memesinin peşine düştü” diyen yakın çevrenin

ve “5 yıldan önce meme yapılmaz hanım” diyen bazı hekimlerin çapını daralttığı

dairede, sorunu dillendirme ve çözüm aramak, bazen neredeyse imkansız hale

geliyor.

Kadının neyi, nasıl istediğini keşfetmeyi,

kendini tanımayı ve çevreyi daha sağlıklı algılamasını sağlayacak psikiyatri

desteği önerisi ise, çoğu zaman hem yakınları hem de hastanın kendisi tarafından

geri itilmektedir.

CERRAHLA

PAZARLIK

Bu sorunlarla karşılaşacağını bilen,

tahmin eden ya da duyun bir grup kadın memesini feda etmemek için cerrahı

ile pazarlık yapar. Meme kaybına karşı talep edilen ameliyat şekli, memenin

bir bölümünün korunarak (meme koruyucu cerrahi) kanserli dokunun çıkarılmasıdır.

Ancak bu her zaman mümkün olmuyor,

memenin tamamının alınması bazen kaçınılmaz hale geliyor. Bu kritik noktada

plastik cerrahi, kaybedilen memenin yerine yeniden meme yapılması imkanını

sunmaktadır. Mastektomi sonrası meme rekonstrüksiyonu (MSMR-kaybedilen

memenin yeniden yapılması, meme onarımı) adı verilen bu işlem kime, ne

zaman ve nasıl yapılır, sakıncaları var mıdır?

Gelişmiş ülkelerde meme kanseri, içinde

genel cerrahi, medikal ve radyasyon onkolojisi uzmanlarının yanı sıra plastik

cerrahların da bulunduğu bir ekip tarafından tedavi edilir. Bu ekip, ameliyat

öncesi hastayı değerlendirir ve her bir hasta için en uygun tedavi seçeneğini

belirler.

Gelişmiş görüntüleme yöntemleri ve

ayrıntılı patoloji raporlarına ek olarak, son zamanlarda meme kanserinde

de uygulanan, kanser hücrelerinin koltuk altında ilk yayıldığı lenf bezinin

tespit edilmesi yöntemi (sentinel-bekçi, nöbetçi-lenf bezi biyopsisi),

hasta için öncelikli olarak en uygun cerrahi ve yardımcı tedavi şekillerinin

tespitine imkan verir.

MEME ONARIMI

TARTIŞMASI

Meme onarımı, üzerinde oldukça tartışılan

ve araştırma yapılan konulardan birisidir. Onarımın, meme tümörünün doğal

biyolojik seyrini değiştirebileceği, ek cerrahi girişimlerin bağışıklık

sistemini zayıflatarak tekrarlama oranlarını arttırabileceği ve bunların

saptanmasını engelleyebileceği, tartışmaların merkezindeki sorulardır.

Genel cerrahi ameliyatlarında yapılan

değişiklikler (daha sınırlı cerrahi ve meme derisinin korunması), onarım

yöntemlerinin gelişmesi, meme kanserinin biyolojik seyrinin daha iyi anlaşılması

ve hangi hastaların anında veya geç meme onarımı için uygun olduğunun daha

iyi belirlenmesi ile, önceki yıllarda meme rekonstrüksiyonuna karşı yöneltilen

eleştiriler giderek azaldı.

Araştırma sonuçlarının MSMR yapılmasını

destekler nitelikte olması, özellikle genç kadınların bu ameliyatı daha

fazla talep etmesine yol açtı ve çoğu kanser merkezinde MSMR, günümüzde

meme kanseri tedavisinin bir parçası haline geldi. Meme onarımı yukarda

sıralanan psikolojik bozuklukları azaltmakta ve hastaların ruhsal durumlarını

güçlendirerek hastalıkla daha iyi mücadele etmelerini sağlamaktadır. Bir

araştırmaya göre, MSMR uygulanan hastaların %76’sı, yapılan rekonstrüksiyonun

kendilerine hastalıkları ile mücadelede yardımcı olduğunu söylediler.

MEME ONARIMI-HASTA

SEÇİMİ

Genel olarak mastektomi yapılacak

ya da daha önceden mastektomi uygulanmış olan her kadın potansiyel MSMR

adayıdır. Ancak, mastektomi sırasında MSMR ameliyatlarını erken evre tümörü

olan hastalara uygulamak yönünde genel bir eğilim vardır. Diğer hastalarda,

bu ameliyatın en azından daha ileri bir tarihte gündeme alınması, birçok

cerrah tarafından daha akılcı bir yaklaşım olarak kabul edilmektedir. Burada

tedavi ekibine düşen görev hastalara MSMR ameliyatları hakkında ayrıntılı

bilgi vermek ve seçimi hastaya bırakmaktır.

Hastaları MSMR için zorlayıcı bir

tutum içerine girmek, ileride oluşabilecek sorunlar sırasında hastanın

pişmanlık duymasına ve hekimini suçlamasına neden olabilir. Hekim hastanın

gereksinimlerini ve arzularını iyi anlamalı, hastanın ruhsal durumunu,

tümörün evresini ve rekonstrüksiyon olasılıklarını da göz önünde tutarak

bir karar vermelidir.

Plastik cerrah, rekonstrüksiyona aday

olan hasta ile uzun ve ayrıntılı bir görüşme yapmalı, var olan rekonstrüksiyon

seçeneklerini, bunların avantaj ve dezavantajlarını ve olası yan etkilerini

(komplikasyonlarını) açıklamalıdır. Çeşitli şekil ve fotoğrafların gösterilmesi

hastanın yapılacak işlemi daha iyi kavramasına ve beklentilerinin daha

gerçekçi olmasına yardımcı olacaktır.

MSMR NE ZAMAN

YAPILMALI?

Ameliyat öncesi değerlendirmede hastanın

memesinin alınmasına karar verildi ise anında MSMR yapılabilir mi? Bu sorunun

cevabı teknik olarak evettir. Özellikle meme derisinin korunduğu mastektomi

yönteminde, memenin alındığı sırada yeniden meme yapılması işlemi teknik

olarak çok daha kolay hale geldi.

Çok sayıda araştırma, anında rekonstrüksiyonun

güvenlikli bir yaklaşım olduğunu destekliyor. Anında yapılan MSMR, hastanın

psikolojik olarak daha az etkilenmesinin yanı sıra, teknik olarak da daha

iyi estetik sonuç verir; tek ameliyat ve tek anestezi hem ameliyat travmasını

azaltır hem de maliyeti düşürür.

Anında MSMR, belirtilen olumlu yönlerine

karşın, henüz meme kanseri tedavisinin standart parçası değildir. Bu ameliyatın

yapılma sıklığı hastanın yaşı, girişimin yapılacağı merkez ve onkolojik

cerrahın meme onarımına bakış açısı ile doğrudan ilişkilidir. Koltuk altı

lenf bezlerinde metastaz olması, anında rekonstrüksiyon için bir engel

değildir, ancak metastaz varlığı bu hastalara radyoterapi gerekebileceği

ihtimalini oluşturur.

Onarım yöntemi ne olursa olsun, onarım

yapılmış bölgeye uygulanan radyoterapi yara iyileşmesinde bazı sorunların

oluşmasına ve estetik açıdan istenmeyen sonuçların ortaya çıkmasına neden

olabilir. Ayrıca kontrolsüz diyabet veya yüksek tansiyon, ileri kalp-damar

hastalıkları, şişmanlık, ağır sigara tiryakiliği, bağ dokusu hastalıkları

gibi dahili hastalıkların varlığında MSMR’nun geç dönemde yapılmasının

daha yararlı olacağı gerçektir.

Geç rekonstrüksiyonun bir diğer olumlu

yönü de rekonstrüksiyon yöntemlerini ve sonuçlarını hasta ile daha ayrıntılı

bir şekilde tartışma olanağını tedavi ekibine sağlamasıdır. Ayrıca, kesin

patoloji sonucunun elde edilmiş olması uygun onarım yönteminin daha doğru

olarak belirlenmesine ve hastaya hastalığı hakkında daha net bir bilgi

verilmesine olanak verir.

Burada diğer bir önemli nokta ise,

kesin patoloji sonucuna göre karar verilen ek tedavilerdir. Radyoterapi

uygulanması gereken hastalarda MSMR radyoterapi sonrasına bırakılarak,

yan etkiler ve dolayısıyla istenmeyen sonuçlar engellenmiş olur.

MSMR AMELİYAT

YÖNTEMLERİ

Mastektomi sonrası ideal bir meme

rekonstrüksiyonu yöntemi aşağıdaki özellikleri taşımalıdır;



? normal meme görünümünde ve dokusunda

bir meme oluşturulabilmeli;

? diğer meme ile simetri sağlanabilmeli;