kötü alışkanlıklardan nasıl vazgeçilir?

[*kelebek*]

Yapmamanız gerektiğini biliyorsunuz, fakat yapmadan da duramıyorsunuz. Tırnak yeme, parmak emme ve çok yemek yeme gibi bir türlü bırakılamayan kötü alışkanlıklar bir çok insanın problemidir. Peki neden bu hareketleri yapıyoruz? Bunların zararlı etkileri var mıdır? İşte en yaygın görülen alışkanlıklardan bazıları ve bunlardan kurtulmanın bazı yolları:

Her zaman sinirsel kaynaklı değildir
Bu alışkanlıklar sinirli veya gergin olduğumuz zamanlarda ortaya çıkıyor gibi algılansa da, kişiye bağlı olarak her zaman ortaya çıkabilir. İnsanlar bu tip alışkanlıkları sıkıldıklarında, dinlenirken, kendi kendilerine kaldıklarında veya televizyon izlerken edinebilirler.

İnsanlar bu davranışlardan haz aldıkları için bu alışkanlıkları devam ettirirler.
Psikolog Carol Goldberg, bırakılamayan her alışkanlığın haz verici olduğunu, bu yüzden de bu alışkanlıkların insanların daha rahat hissetmesini sağladığını veya onlara birşeyler kattığını ileri sürüyor. “Haz almasalardı, insanlar bunu yapmazdı; demek ki ondan aldıkları bir şey var.”

Alışkanlıklardan bazıları
Tırnak yeme: Psikolog Penny Donnefeld’e göre küçük çocukların üçte birinde, gençlerin % 44’ünde yetişkinlerin %19-29’unda görülen tırnak yeme, en yaygın kötü alışkanlıktır. Donnefeld tırnak yeme dürtüsünün, çocuklukta kendi kendini rahatlatmak için yapılan şeylerin bir uzantısı olabileceği kanısında. Bebeklerin ağız odaklı olduklarını ve bu nedenle yeni yürümeye başlayan çocuklardaki tırnak yeme alışkanlığının bebeklik döneminden kalan bir dürtü olduğunu ileri sürüyor.

Sınıf arkadaşlarından birinin tırnak yediğini gördüğünde, başka bir çocuğun da tırnak yemeye başladığını gözlemleyen Goldberg, alışkanlığın birini taklit ederek de kazanılabileceğini savunuyor.

Parmak emme: Bebekler beslenmeye olanak sağlayan bir refleks olan emme güdüsüyle doğarlar. Bu yüzden de ağızlarına verilen herşeyi emmeye meylederler. Bazı çocuklar 4 veya 6 yaşına kadar parmaklarını emerken, birçoğu bunu kendiliğinden bırakabiliyor.

Çok yeme: İnsanlar endişe, hayal kırıklığı ve boşluk hissi gibi bir çok nedenden dolayı çok yemek yiyebilirler. Donnenfeld’e göre, bazı yiyecekler mutluluk hormonu salgıladığı için, insanlar yemek yemeyi kendi kendini tedavi etmenin bir yolu olarak görürler.

Sigara içme: Basit bir alışkanlık gibi görülse de, sigara içmeyi alışkanlık haline getirenlerin nikotin bağımlısı olduğu göz önünde bulundurulduğunda sigara içmenin fiziksel olarak bağımlılık yarattığı görülüyor. Nikotin beynin belirli kimyasal seviyelerinde değişikliklere neden olarak, sakinlik ve keyif veriyor. Bu nedenle sigara içen kimseler sigarayı bırakamıyor.

Zararları
Zararsız gibi görünen bu alışkanlıklar kötü sonuçlar doğurabilir. Örneğin tırnak yemek hijyeni azaltır ve böylece mikropların daha kolay yayılmasına yola açar, bu yüzden birşeye dokunduktan sonra eli ağıza götürmek doğru değildir. Tırnak yiyenler diğer insanların olumsuz yargılarına maruz kalabilir. Goldberg toplum içinde tırnak yemenin hoş bir davranış olmadığını söylüyor.

Parmak emme de risksiz sayılmaz. Amerikan Diş Sağlığı Enstitüsü çocukların kalıcı dişleri çıkıncaya kadar bu alışkanlığı bırakmadığı takdirde dişlerin yanlış sıralanması, damak yapısında değişiklikler gibi birtakım ağız sağlığı problemlerine yol açabileceğine dikkat çekiyor.

Çok yemekten ve sigara içmekten kaynaklanan sağlık problemleri hepimiz tarafından biliniyor. Çok yemek şeker hastalığı, kalp hastalıkları ve kanser gibi bir çok rahatsızlıkla ilişkisi olan obeziteye yol açıyor. Sigara ise akciğer kanseri ve kalp çarpıntısı gibi hastalıkların riskini artırıyor.

Nasıl bırakmalı?
Psikologlara göre bu tür alışkanlıkları terketmek kolay olmasa da imkansız değilidir. Goldberg ilk adımın istemek olduğunu dile getiriyor. Bırakmaya karar verildiğinde, bu aniden de yapılabilir ya da yardım alınarak aşamalı aşamalı gidilebilir.

Tırnak yiyenler eldiven takarak ya da ellerini ceplerine koyarak alışkanlıklarını yenebilir. Donnenfeld örgü örme, stres topuyla oynama gibi ellerle yapabilecek başka aktiviteler bularak alışkanlığın yenilebileceğini söylüyor.

Bunun yanı sıra tırnak yemeye ya da parmak emmeye ne zaman başlandığını bilmek de önemli. Çünkü birçok insan farkında olmadan bu alışkanlığı kazanıyor. Donnerfed’e göre alışkanlık farkedildiğinde, ne zamanlarda tekrarlandığı gözlemlenebilir ve ona müdahale edilebilir.

Çok yemenin üstesinden gelmek biraz daha zor. “Tırnaklarınızı yemeden de yaşayabilirsiniz, ama yemek yemeden yaşayamazsınız” diyor Goldenberg. Bu durumda yemeğe limit koymak ve miktarını iyi ayarlamak gerekir.

Sigara alışkanlığını bırakmak sakız ya da şeker gibi sigarayı bağımlı hale getiren nikotini atmaya yardımcı olan maddeler kullanmayı gerektirebilir. Aynı zamanda sigarayı bırakma süreci bazı rutinlerden vazgeçmeyi gerektirebilir. Örneğin sigarayı kahveyle birlikte içmeye alışkınsanız kahve içmeyi de bırakmanız gerekebilir.

Asıl hedef alışkanlığı terk etmek olsa da, süreç içerisine alternatif hedefler de konmalı. “Bir daha asla tırnaklarımı yemeyeceğim” demek yerine, “Elimi ağzıma götürdüğüm her sefere dikkat edeceğim ve tırnaklarımı ağzımdan çıkaracağım.” gibi bir güdüyle başlanmalıdır.

Bir kere ödün verdiğiniz zaman, bütün bırakma sürecini verimsiz sayamazsınız. Bir donut yediyseniz, bu, sürecin bir işe yaramadığını düşünerek ertesi gün her istediğinizi yiyebileceğiniz anlamına gelmiyor. Süreç boyunca her fırsatta bırakma kararınızı yenileyebilirsiniz alıntıdır