Negatif Ego

[Berilce]

Negatif Ego

Nefîs tıpkı bir alev,
İçinde hem güzelliğin yüzünü
Hem de gizli yıkıcı potansiyeli barındırır.
Her ne kadar rengi çok çekici ise de,
Yakıcıdır.
BAKHARZİ

Doymak bilmez Negatif Ego’yu kontrol etmek kolay değildir. Kendimizi hiçbir zaman negatif ego’nun etkisinden kurtaramayabiliriz, ama onu kontrol edebiliriz. Benliğin en arınmış düzeylerinde bile onun izleri kalabilir. Bazı inanışlarda; ünden ve övgüye veya özel bir tanınmaya neden olabilecek eylemler ve görünüşlerden kaçınma yolu tavsiye edilir. Mevlana hazretleri, bir ejderhaya tuzak kurmak için dağlara giden bir ejderha avcısından söz eder. Sonunda avcı yüksek bir dağın tepesindeki bir mağarada haşmetli bir ejderhanın donmuş bedenini bulur. Cesedi Bağdat’a taşır, nehir havzasında sergilemeye başlar, yüzlerce insan onu görmeye gelir. Güneş, ejderhanın bedenini ısıtmaya başladıkça, ejderha kış uykusundan uyanmaya başlar. İnsanlar çığlıklar içinde kaçışır, bir kısmı çıkan arbedede ezilir, ejderha dehşete kapılan avcıyı bir lokmada yutar.
Böylesi bir vahşet, onun için kolaydır, Nefsiniz bir ejderha, sadece donmuştur o an için, her an canlanabilir. Bırakınız ejderhanız uyumaya devam etsin. Eğer serbest kalırsa sizi bir çırpıda yutabilir. Mevlana, dramatik bir şekilde bizi nefsimizin tehlikelerine karşı uyarıyor. Öfkemizle, gururumuzla, alışkanlıklarımızla ve benzeri duygularımızla başa çıkabileceğimizi sanabiliriz; ancak ani bir olay onları uyandırabilir.
Yüce Mevlana şöyle söylüyor:
- Musa da sensin, Firavun da. Bu iki düşmanı da kendinde ara sen. Musa kıyamete kadar vardır, nuru hep o nurdur, başka nur değil… Değişen yalnız kandil, bu kandilde fitil başka, fakat nuru başka nur değil, hep o âlemden. Kandile bakarsan, kayboldun gitti, çünkü ikilik ve sayıya sığış kandile göredir. Fakat nura baktın mı ikilikten de geçtin.
Kendimizi kontrol etmeyi, negatif karakteristiklerimizi nasıl değiştirebiliriz? Bir huyu bir defada değiştirmek, örneğin cimriliği cömertliğe, öfkeyi hoşgörüye ve açgözlülüğü kanaatkârlığa anında dönüştürmek mümkün müdür?
Ayrıca kalbimizi nasıl arındırabiliriz?
Her bir tebessüm ve her şefkat dolu söz kalbi yumuşatır ve buna karşın her bir incitici söz ya da eylem kalbi katılaştırır.
“ Benlik, alt benlik ve ruh arasında sürekli devam eden bir mücadele vardır. Bu mücadele yaşam boyu sürer. Burada sorulması gereken soru; kimin kimi eğiteceğidir. Kim kimin sahibi olacaktır?”
Freud’un bilinçaltı kavramına göre alt benlikte bastırılmış travmatik hatıralar ve güçlü, kabul edilemez dürtüler vardır. Günlük bilinçle, geçmiş travmatik tecrübeler ya da acı dolu hatıralar arasında bir ayırımı sağlayan güçlü bir baskı bariyeri vardır. Eğer alt bilinçaltında bulunan materyal bu bariyeri geçerse, ani acı ya da öfke duyarak şaşırabiliriz. Bu bastırılmış dürtülerin ne kadar az farkında olursak, onlar o kadar üzerimizde güce sahip olurlar. Bu nedenle bir birey daima içgüdüsel dürtülerin egemenliği altındadır.
Henüz tam olarak değişme yeteneğine sahip olamazsak; dünyaya yönelik alışılagelmiş ben-merkezli yaklaşımlarımızın olumsuz etkilerini yaşamaya başlarız. Bağımlılıklarının boyutu ve etkilerinin farkına yeni yeni varabilen bağımlı kişilikler; ailelerine zarar verebilir, kariyerlerini mahvedebilir, dostlarını uzaklaştırabilir, kendi bedenlerine hasar verebilirler.
İkiyüzlülük negatif eğilimlerin en güçlülerinden biridir.
“Adamın biri çok güzel bir kıza sevdalanır, sonunda ölümsüz aşkını en güzel sözlerle ilân eder. Aşkını, kız sözünü kesene kadar anlatır da anlatır. Kız; “Sözleriniz çok tatlı, ancak kız kardeşim arkadan geliyor, benden çok daha güzel, eminim onu bana tercih edersiniz” der.
Bunun üzerine adam güzel kardeşi görmek için başını çevirince, kız adamın ensesine bir tokat atar ve: “Az önce ölümsüz bir aşkla yanıp kül olduğunu söylediğini sanıyordum,” diye haykırır, “daha güzel bir kızdan söz eder etmez, onu görmek için benden yüzünü çevirdin. Sen aşkın anlamını dahi bilmiyorsun.”

Yaşamda mücadele ederiz, sıklıkla da başarısız oluruz. Bunu kabullenmek te kolay değildir ve bu nedenle bir şeyler başarmış, olmamız gereken irfân sahibi, iyi kişilermiş gibi davranırız.
Yüksek bilinçaltının ışığı bilincimize sızmaya başladıkça, kim olduğumuzu, hatalarımızı daha iyi görmeye başlarız. Alt benliğin dürtülerine karşı daha farkında olmaya başlarız, fakat ego’nun kibiri hala el değmemiş haldedir. Hepimiz zaman zaman eski huyları hemen değiştiremeyebiliriz. Sonra bu alışkanlıklar üzerimizde etkisini kaybedebilir. Fakat belli bir aşamaya gelmiş kişiler için, hırs ve kibir en büyük tehlikelerden biridir. Yetenekliyi şarlatandan, âlimi yarı bilgiliden, gerçeği sahtesinden ayırabilmeliyiz.
Bir sonra ki aşamada kalp gözü açılır ama hala kişi nefsin alt derecelerinin negatif ve aldatıcı eğilimleriyle çatışır. Kişide alt bilinç altı farkındalığı çok daha iyidir, ilk kez kişi onların gücüne karşı daha güvendedir.
En büyük aşama için Mevlana şöyle söylemiş:
- Eğer kendinden
Bir kez kurtulabilirsen,
Sırr-ül Esrâr (sırların sırrı) sana açılır
Bilinmeyenin kâinatın ardına
Gizlenmiş yüzü
Görünür
Senin idrakinin aynasında

Kendini Dönüştürme

Negatif Ego bizi karmaşık ve mutsuz halde bırakabilir. Kafanızdaki kendiniz hakkında gerçekdışı, şişirilmiş bir imajı size kabul ettirmeye çalışabilir, size içinizden seslenerek sizin motivasyonunuzu bozabilir. Elindeki en iyi kozlarından bazıları da; geçmişi hatırlatma, gelecek hakkında kaygı hissettirme ve yaşamsal tecrübelerinizi en kötü şekilde yorumlatmadır. “Yapamazsın, edemezsin, öyle yapma, fazla öne çıkma, göze çarpma, güvenme vs… Size karşı güvensizlik ve yetersizlik duygunu başarıyla kullanır.
Negatif Ego’ya içinizdeki olumsuz dırdırcı ses de diyebiliriz.
A) Yaşamınıza nasıl etki ediyor? Ne zaman ortaya çıkıyor, onu dışarı çıkaran tetikleyici olaylar neler? İlk ortaya çıktığı zaman, ne zamandı? Doğuş nedeni ne olabilir?
B) Eğer bir kişiliği ve yüzü olsaydı, nasıl biri olurdu? Nasıl giyinirdi, en çok kullandığı ifadeler ne olurdu? Onun bir hayali görünümünü çizebilirsiniz karikatür ya da resim olarak. (Onu ne kadar iyi tanırsanız, üzerinizde o kadar az güce sahip olacaktır)
C) Onunla konuşun (hayali negatif ego kahramanınızla), onun iyi huylarını, geçmişte size nasıl yardım ettiğini, sizin değişmenizi ve büyümenizi nasıl önlediğini tartışın.
D) Ona bir görev verin, onun ilgisinden yarar görebilecek yaşam alanınız neresidir? Eğer onu iyi işlerle meşgul edebilirseniz, görevine bağlı kalacak ve yaşamınızın diğer alanlarına müdahale etmeyecektir.
E) Manevî benliğinize bir kişilik verebilir misiniz? Gözlerinizi kapayın ve Negatif Ego’nuzun tam zıttı olan bir karakter hayal edin. Bu karakter güçlü bir müttefik olabilir.
Bir günlük tutun, genellikle bilinçaltında hareket alanı bulannegatif ego’nun ortaya çıktığı anları kaydedin. Bunlar; öfke, gurur, kıskançlık, açgözlülük, -sizin kontrolsüz hareket ettiğiniz tüm anlar- olabilir, yargıya varmadan, adil bir tanık gibi içinizdeki zalim benliğinizi gözlemleyin. Kalbinizden koptuğunuz tüm anları kaydedin…

(Birkaç kaynaktan alıntı yapılarak, kurgulanmıştır.)
C. Rumî, Open Secret, We are Three.
Sufi Psikolojisinde gelişim, denge ve uyum, Prof. R. Frager.
Freud; Psikanalitik yaklaşım, Bilinçaltından Notlar, Kimim ben?)