doğan cüceloğlundan..

Yarin gozumuzu ekonomik krize acip bir anda borclarimizin katlanmasindan… Durakta beklerken bir bombayla paramparca olmaktan… Hic beklemedigimiz bir anda issiz kalmaktan… Tum yasamimizin bir anda degismesinden… Cocuklarimiza karanlik bir dunya birakmaktan… Korkuyoruz! Korktukca icimize kapaniyoruz, yalnizlasiyoruz, mutsuzlasiyoruz!

Tam da mutsuzlugun dibine vurdugum birgunde Bir kitapci vitrininde karsilastim Dogan Cuceloglu'nu son kitabiyla. Kitap adiyla tavladi beni : Korku Kulturu! Kitabin alt basligi adindan bile guzel: Nicin Mis Gibi Yasiyoruz? PsIkoloji Profesoru Cuceloglu ile TV8'de Cumartesi sabahlari yayinlanan programinin cikisinda konustuk. Uzun ve epey ogretici konusmanin sonunda anladim ki Turkiye'nin suyu hasta! Niye mi? Iste Dogan Cuceloglu'nun agzindan nedenleri… Bir arkadasim anlatmisti. Japon baligi almis. isten sonra evine gidip baligini seyrediyormus. Sahaneymis seyretmesi, boyle dalga dalga gidiyormus balik. Ama bir sure sonra balik yan yatmis, debelenmeye baslamis. Kavanoza koyup deniz biyologu olan bir arkadasina goturmus. Biyolog incelemis, demis ki;

- Iyi haberim var, kotu haberim var, hangisinden baslayayim?

- Hangisinden istersen

- Iyi haberim balik hasta degil. Kotu haberim suyun hasta.

- Su hasta olur mu ya?

- Evet olur, iyi oksijen almiyor bu su. Bundan dolayi bir bakteri girmis . Ve bu bakteri baligin sinir sistemini boyle etkilemis.

- Ne yapmam lazim?

- Baligin suyunu degistireceksin , bir de pompani degistireceksin. Su degisince, pompa sistemi degisince gercekten de balik iyilesmis bir sure sonra. Balik yine sahane bicimde dalga dalga gitmeye devam etmis! Bizim suyun hastaligi ne peki? Korku kulturu. Korku kulturu kavramini biraz acabilir misiniz? Korku kulturu yasamda gucu temel olarak kabul eder. Hayatta en onemli sey guctur. Bu nedenle yasam surecinin kendisini sifirlar. Mutluymussun, coskuluymussun, zevk aliyormussun hicbir onemi yok. Seni guclu kiliyor mu kilmiyor mu ona bakacaksin. Bu da sonuclarla belli olur. Mevki edindin mi, para kazaniyor musun, sohretli misin, goster bana! Boylelikle yasamin bir surec olarak degeri yok, guc temel degerdir. Guclu olan haklidir, cunku o gucludur. Guclu olanin denetleme hakki vardir, cunku o gucludur. Yonlendirir. Boylelikle tum iliskiler ve yasam onun uzerine olusmaya baslar. O nedenle boyle bir toplumda insan insana iliski yoktur, guclu gucsuz iliskisi vardir. Kadin erkek iliskisi yoktur, guclu gucsuz ilskisi vardir. Patron isveren iliskisi yoktur, guclu gucsuz iliskisi vardir.

Bir toplumda "Sen benim kim oldugumu biliyor musun?"diye soruluyorsa o toplumda guclu gucsuz iliskisi vardir! Korku kulturunde insanlarin ilk karsilastiklarinda akillarindan gecen sudur: Simdi burada kimin borusu otecek. O yuzden kolay kolay gulumsemezler, baska tarafa bakarak el sIkarlar. Yani diyor ki: Yersen, burada baba benim. Boyle durumlarda ben kendimi nasil tanitacagim: Ben, Profesor Doktor Dogan Cuceloglu. Mutlaka mevkimi soyleyecegim. Yani iste 15 kitap yazdim, tv programi yapiyorum, filan, filan… Bir kidem listesi yapacagim sana guclu oldugumu gostermek icin. Cingeneler kavga ettiginde "bende bu var, sende ne var " diye atisirlarmis ya… Bizdekinin ayni. Adam kitap yaziyor, uzerine Prof bilmemkim diye titrini yazdiriyor, Ne gerek var? Korku kulturunde esit iliski yoktur, Kim daha guclu, kim daha ustun iliskisi var. Daha evlenirken bu kari koca iliskisinde kendini belli eder, ilk gece gozunu korkutuyor, ilk gece. Anne baba cocuk iliskisinde de oyle. Anne baba iliskisinde nasil? Cocuk bir kere 0 - 7 yas arasinda muthis bir mucadele veriyor. Ne mucadelesi veriyor? Varolma mucadelesi veriyor. "Yemiyecegim" diyor, "Doydum" diyor. "Yiyeceksin" diye agzina tikiyoruz kasigi. "Ac degilim" diyor. "Hayir acsin" diyoruz. Dusunebiliyor musun ya? Su iskenceyi dusunebiliyor musun? Gecen gun universite ogrencilerinden olusan

70 kisilik bir gruba konustum. Bir kiz ogrencinin onune gittim. "Merhaba" dedim ama goruyorum nasil korkuyor. insallah dogru cevap veririm kaygisi var yuzunde. "Sabahleyin karsilassak ben sana sorsam 'Uykunu alabildin mi?' diye. Uykunu alip almadigini bilebilir misin?" dedim. "Bilmem, belki" dedi. Bu cok aci birsey. "Peki" dedim "Senin uykunu alip almadigini senden daha iyi bilecek kim var?"

Ona da cevap veremedi. Universite ogrencisi bu! Yandaki arkadasa dondum. "Ac misin tok musun bilir misin?" dedim. Cevap veremedi, iiiggg filan yapiyor. "Senin ac ya da tok oldugunu senden daha iyi bilebilecek biri var mi?" dedim. "Lokantaci "dedi. Bunlar universite ogrencisi! Bunlar, bu kadar sinavdan sonra universiteye girebilmis secilmis insanlar! Ama dusunun oyle bir yasami bosaltma durumu var ki cocuk ac mi uykusuz mu bilmiyor. Ve ben psIkolog olarak sunu soyluyorum. Bir insanin yasminin temeli 0 - 7 yas arasinda atiliyor. Bir vatandasin vatandasliginin temeli de

0 ile 7 yas arasinda atiliyor. Neye benziyor bu biliyor musun, eger siz bir cocuga 0 - 7 yas arasinda Turkce ogretemezseniz, ondan sonra da duzgun Turkce konusamaz, ona benziyor. Eger cocuklariniza 0 ile 7 yas arasinda vatandas olma bilinci veremezseniz ondan sonra ikinci dil ogrenirmis gibi zorlukla agir ve aksak ogreneceklerdir. O zaman o universitelinin ac olup olmadigini bilmemesinin nedeni de annesinin cocukken ac olmadigi halde zorla yedirmesi mi? Onun adina kararlar vermesi mi? Bu ufak bir ornek. Genel olarak cocuga verilen mesaj onemli. "Sen kucuksun bilmezsin buyukler bilir. Sen kimsin ki…" Bu genel mesaj yerlesince " Ben kimim ki, otorite daha iyi bilir" inancina donusuyor. Korku kulturunun ozu bu! Oyle olunca yasam tamamiyla gercegin arastirilmasi degil, ozgurce bir yolculuk degil, bireylerin, gruplarin, cemaatlerin birinden daha guclu olma mucadelesine donuyor. Turkiye'de siyasal anlamda yasanan da bu degil mi? Evet! Iste bu korku kulturunun aksi olan saygi kulturunde cok temel bir deger vardir. O da gercege saygidir.

Universite neden vardir? Gercegi kesfedip,ogrenip, yaymak icin vardir. Oysa bu korku kulturunun umurunda degil. Korku kulturunde universite makam icin vardir, mevki icin vardir, daha guclu olmak icin vardir. Arastirma yapmaktan daha cok nasil kulis faaliyetleriyle, ayak oyunlariyla makam elde edilecegi ogrenilir. Ayakta kalanlar, mevki, makam sahibi olanlar bunlardir. Ve bunlar bir ogrenci cok akilli ve yetenikliyse korkarlar, onu asistan almazlar. Sadece universitelerde degil, Hicbir yerde cok akilli adam istemezler, Turkiye'de. Evet, cunku tehlikesin. Ama, ben 25 yil yurtdisinda bulundum. Orada adamin seni sevmesi veya sevmemesi ucuncu dorduncu derecede ilgilendigi birsey. "Sevmem ama harika bir kafasi var, ondan dolayi buraya getirmek zorundayim" diyor. "Arkadasim olarak gormem ama hakkini veririm" diyor. Soyle dusunmek lazim. Hepimiz bir ekibin parcasiyiz. Ben su cocugun ( parkta oynayan cocugu isaret ederek) daha mutlu olmasinin bir parcasiyim. Herkes boyle dusunmeli. O cocuk mutsuzsa emin ol su veya bu sekilde o mutsuzluk benim hayatimi etkiler. Trafigi dusun, herbir kisinin araba kullanisinin kalitesi digerinin hayatini etkiler. Sarhos ise, yorgun ise, hizli ise trafikteki herkes etkilenir. Toplumda da oyle. Ben buna biz bilinci diyorum. Korku kulturunde biz bilincinin gelismesi mumkun degil. Ya "ben bilinci" denilen arsiz saldirgan kultur gelisir, ya da "sen bilinci" denilen ezik kisiliksiz kultur gelisir. Arsizlar ezikleri daha da eziyor yani o zaman? Zaten sen diyenler "Meee" diyor, "Coban yok mu? Uykum var mi yok mu bana soylesin, biri benim hakkimi korusun."

Mesela sinifa girin ogretmen olarak. Korku kulturuyle yetismis cocuga guleryuzlu davranin, "Gunaydin cocuklar nasilsiniz?" filan deyin. Uc dort ders sonra size parmak atmaya kalkarlar. Siz uzulursunuz ben bunlara insan muamelesi yapiyorum, yaptiklarina bak diye. Size suratle ogretirler nasil ogretmen olunmasi gerektigini. Demek ki korku kulturunde korkutulma ihtiyacinin giderilmesi icin korkutan birisinin olmasi lazim. El ve eldiven gibi. Ve bu bir yasam felsefesi. Mesela korku kulturunde yetismis kadinlar da korkutan erkek ister. Onlari korkutmayana "Ne bicim erkek" derler. Turkiye'de yuzde kac korku kulturu hakim? Simdi belirli bir azinlik grup var. insan haklari, cocuk haklari diyen, insanca bir yasam isteyen, birbirlerine "Gunaydin" demek isteyen, trafik kurallarina uyan… Benim gordugum kadariyla cok az… Ve bu insanlar cok yalniz. Eger Turkiye'de uygar insan gibi yasamaya calisirsaniz suratle kendinizi keriz olarak gorursunuz. O sinifa girip de "Gunaydin" diyen ogretmenin durumuna dusersiniz. Basiniza gelmedik kalmaz yani? Kendinizi korursunuz ama o zaman da kendinize yabancilasirsiniz. Bir mutsuzluk yasamaya baslarsiniz. Ve altini cizmek lazim. Kimsenin kabahati yok. Kimse kotu niyetle yapmiyor bunu. Bildigi baska bir sey yok.

0 - 7 yas araliginda bunu ogreniyor. Bildigini de gelecek nesle bagirta cagirta aktariyor. Bu boyle gidiyor. Nasil ki alfabeyi degistirmek icin seferberlik yaptik, koy koy gezip anlattik. Bence bizim ana babaligi ogrenmemiz icin de ayni sey lazim. Cok ciddi olarak ve bilimsel olarak. Ve bunu herhangi bir ideolojinin herhangi bir guc kapma yarisinin parcasi haline getirmeden yapmak cok onemli. Turk politika tarihinde korku kulturu ne kadar hakim? Hep korkutularak mi yonetilmis Turkiye? Korku kulturunun disinda baska bir akim olmamis. Avrupa'nin yasadigi aydinlanma, birey olma hakki mucadelesi olmamis. Iste Ataturk devrimleriyle bunu yapmaya calismis. Fakat korku kulturunde yetismis insanlar onu da hemen bir canavar haline getirip iki kampa ayrilmis, hangisi guclu olacak mucadelesi yapiyor. Iki tarafinda anlastigi temel degerler nedir konusunda bir arastirma icerisine girmis degiliz. Ben simdi olanlarin hepsini korku kulturu icinde bir mucadele savasi olarak goruyorum, Bu da bana aci veriyor.

Bir de bu savasin, bu en tepedeki guc savasinin bizlerde, siradan insanlarda yarattigi korkular var. Herkes endiseli, kaygi icinde ve mutsuz. Gercege saygi bir deger olarak kurumlarda yasamiyorsa o zaman benim cok dikkat etmem gereken seyler var. Ailem var, isim var, duzenim var. Yasamimi devam ettirmek icin benim ya cok guclu olmam lazim ya da cok guclu bir ekibin parcasi olmam lazim. Butun mucadele boyle donuyor simdi Turkiye'de. Karsi tarafin haklari umurunda degil, zerre ilgilendirmiyor. Bir onlarin gozuyle bakayim diye kimse demiyor. Cunku bakarsa gucunu kaybediverir. O yuzden herkes yuzde 100 hakli oldugunu iddia ediyor. O yuzden de diyalog imkani ortadan kalkiyor. Diyalog imkaninin olabilmesi icin herkesin "Arkadas sen de ben de farkli bakiyoruz ama musterek bir gayemiz var" diyebilmesi lazim. Musterek kabul ettigimiz kriterler olmasi lazim. Bu kriterler yok. O yuzden ben sana baktigimda acaba hangi taraftan diyorum. Sana da sormuyorum, guvenim yok, alttan alttan anlamaya calisiyorum. Benim gordugum kadariyla hem parti ici hem partiler arasi politika guc mucadelesinden baska birsey degil. Kim mevkiye makama gelirse nemalanma durumu olarak goruyorum bunu. Icten ice hepimiz de bu boyle olur diye kabul etmisiz. O nedenle korku kulturunu bizim en onemli bas belamiz olarak goruyorum.

Henuz daha farkinda degiliz nasil ki balik suyun farkinda degil, biz de korku kulturunun farkinda degiliz. Bizim de suyumuz mu hasta? Aynen oyle, akvaryumun suyu ayni oldugu surece yeni baliklar koysan bile bir sure sonra onlar da hastalanir. Simdi biz ne yapiyoruz, milletvekillerini sucluyoruz. Sanki onlar gokten zembille indi. Onlar da bizim baligimiz! Peki suyu iyi etmek icin ne yapmak lazim? Suyun ilaci ne? Degerler! Ilk deger gercege saygi. Anne baba olarak cocugunun gercegine saygi duyacaksin. Ikinci deger, gercege sevgi. Anne baba olarak cocugunu seveceksin. En onemlisi de yasama saygi. Cocugun kendi yasaminda kendisi olarak var olabilmesine saygi duyacaksin!

23.03.2008 DOGAN CUCELOGLU