Anne karnında bebeğin duyularının gelişimi

[bluemoon24]

Anne karnında bebeğin duyularının gelişimi



[/b]



Gebe bir kadın bebeği ile ilgili pekçok değişik şeyi

merak eder. Hamileliği sırasında bebeğin sağlığı ile

ilgili meraklar doğal olarak önceliklidir. Ancak bebeğin iyi

olduğu öğrenildikten sonra ilgi ve merak diğer konulara

yönelir. Bebeğin büyüklüğü, boyu, kilosu, duruş şekli

gibi değişik pekçok durum merak uyandırır. Anne adayını

heyecanlandıran ve ilgisini çeken konulardan bir diğeri de

bebeğinin kendisini duyup duymadığı, canının acıyıp

acımadığı gibi duyular ile iligli olan durumlardır.İnsanlarda 5 ana duyu vardır. Bunlar dokunma, tat alma, koku

alma, işitme ve görmedir. Bu beş duyu bireyin dış dünya ile

olan ilişkilerini düzenler. Duyuların anne karnındaki

gelişimini tam anlamı ile bilebilmek doğal olarak

olanaksızdır. Ancak gözleme ve hücresel incelemeye dayalı

çalışmalar ile bunların gelişimi hakkında fikir

edinilebilir.Dokunma



Anne rahmi bebeğin dış dünyadan tamamen izole olduğu bir

ortam değildir. Rahim içinde sürekli bir aktivite ve uyaranlar

mevcuttur. Bu bebeğin tüm gelişimi için olması gereken bir

durumdurAnne karnındaki yaşamda gelişen ilk duyunun dokunma olduğu

düşünülmektedir. Dokunma duyusu insanın dış dünya ile

iletişiminin temel unsurudur.Bebekte dokunma hissinin 8. gebelik haftası gibi çok erken bir

dönemde başladığı düşünülmektedir. İlk dokunma hissi

genelde ağız çevresinde ve yanaklarda ortaya çıkar. Bu

haftada bebeğin yanağını oluşturacak olan kısmına tek bir

saç teli dokunulduğunda bile bunu hissedebileceği kabul

edilmektedir. Onuncu haftada genital bölgede, 11. haftada avuç

içlerinde ve 12. haftada ayak tabanlarında dokunma hissi ortaya

çıkmıştır. Bu bölgeler aslında erişkinlerde en fazla duyu

reseptörlerinin bulunduğu dokunmaya en hassas noktalardır.

Onyedinci haftaya gelindiğinde karnın ve kalçaların tamamı

dokunmaya karşı hasassastır.İnsan vücudunun en büyük organı nedir diye sorulduğunda

değişik cevaplar verilir. Oysa bu organ cildimizdir. İnsan

cildi pekçok değişik uyarıyı yorumlayabilen çok sayıda

algılayıcı ile donatılmıştır. Ancak cildimizin

algıladığı temel uyarılar sıcak, soğuk, basınç ve

ağrıdır. Anne karnındaki bebek 32. haftaya ulaştığında

vücudunun her bölgesi bu 4 temel uyarana cevap verecek

gelişimi tamamlamış durumdadır. Buna karşılık bebeklerin

ağrıyı algılayıp algılamadıkları konusunda elde yeterli

veri yoktur.Tat alma



Tat duyusu erken gelişen duyulardan birisidir. Tat almadan

sorumlu olan algılayıcılar gebeliğin 13-15. haftasında

mevcuttur ve bunların yapısı erişkinlerinki ile hemen hemen

aynıdır. Bu nedenle bebeğin bu haftadan itibaren değişik

tatları ayırt edebildiği düşünülmektedir.Amniyon sıvısı sürekli yapım ve emilim halinde olan dinamik

bir sıvıdır ve bebek sürekli olarak bu sıvıyı

yutmaktadır. Amniyon sıvısı içinde değişik tatlara sahip

olan purivik asit, laktik asit, sitrik asit, creatinin, üre,

proteinler ve tuzlar vardir.



Son dönemlere ulaşıldığında bebeğin 24 saat içinde

yuttuğu amniyon sıvısı miktarı neredeyse 1 litreye

yaklaşmaktadır. Amniyon sıvısının içeriği tıpkı anne

sütünde olduğu gibi annenin yediği besin maddelerinin tat ve

aromalarını da taşır. Yapılan gözleme dayalı incelemelrde

anne adayı tatlı besinler tükettikten sonra bebeğin yutma

hareketlerinde artış, acı ve ekşi besinler tükettiğinde bu

hareketlerde bir miktar azalma olduğu görülmüştür. Bu durum

bebeğin annekarnındayken değişik tatları ayırtedebildiği

tezini kuvvetlendirmektedir.Koku alma



Tat ve koku aslında birbiri ile bağlı duyulardır. Biri

olmadan diğer tam anlamı ile anlaşılamaz. Son dönemlere

kadar anne karnındaki bebeğin koku alma duyusunun işlevsel

olabileceği düşünülmüyordu. Çünkü kokunun hava ile

taşınan ve nefes alıp verme ile ayırdedilebilen bir duyu

olduğu kabul edilmekteydi. Ancak son yapılan araştırmalar

bunun doğru olmayabileceğini, bebeğin burnundaki koku almadan

sorumlu algılayıcı sistemlerin zannedildiğinden daha

karmaşık olduğu fark edildi.Bebeğin burnu gebeliğin 11-15. haftaları arasında oluşumunu

tamamlar. Bu sırada amniyon sıvısı bebeğin tüm ağız,

burun, geniz ve akciğer yapısı içinde dolaşır ve bebeğe

değişik tat ve kokuya sahip maddeleri taşır. Bu maddeler

direkt olarak tat ve koku almadan sorumlu algılayıcı hücreler

ile temas halinde bulunarak onları uyarırlar. Bu nedenle

bebekler daha anne karnındayken değişlik kokuları tanıyıp

ayırt edebilirler.Schaal ve arkadaşları anne karnında kokuların öğrenilmesi

ile ilgili direkt ve indirekt kanıtlarla ilgili yaptıkları

araştırmalarda şaşırtıcı sonuçlar elde etmişlerdir.

Bunlardan birisi de kahvedir. Anne adayı kafeinsiz ya da normal

kahve içtiğinde bebeklerin kalp atım hızı ve soluk alıp

verme şekillerinde değişimler gözlenmiştir. Bunun kahvenin

kokusuna bağlı olup olmadığı kesin değildir ancak kahvenin

keskin kousunun da rolü olduğu ileri sürülmektedir.Yeni doğan bebeklerin anne sütünün kokusuna karşı zaafları

olduğu bilinmektedir ve bu durumun açıklaması olarak anne

karnındayken sütün içeriğine benzer bir kokuyu

hafızalarına aldıklarına inanılmaktadır.Benzer şekilde değişik insan ve hayvan gözlemlerinde de

bebeklerin annelerini kokusundan ayırtedebildikleri

saptanmıştır. Bütün bu gözlemler bebklerin anne

karnındayken bazı kokuları hafizalarına yerleştirdikleri

tezini desteklemektedir.İşitme



Anne karnındaki bebek amniyon sıvısı, rahim duvarı, anne

adayının karnı gibi pekçok bariyerin arkasında bulunmasına

rağmen rahim içi sessiz bir ortam değildir. Bebek burada

pekçok titreşim ses ve harekete maruz kalır.







Aslınd arahim içindeki yaşam oldukça gürültülü

sayılabilir. Annenin damarlarından geçek kan, barsak ve mide

sesleri rahimiçindeki bebeğin karşılaştığı temel

seslerdir. Bunların dışında anne adayının ve diğer

kişilerin sesleri de bebeğe direkt olarak ulaşır. Tüm bu

sesler içinde doğal olarak en güçlüsü bebeğin annesinin

sesidir.Bebeğin kulağı 8. haftada oluşmaya başlar. Duyma

yeteneğinden sorumlu olan kemikler ve ses iletisini beyine

taşıyan sinirler büyük ölçüde oluşumunu tamamlar ancak bu

gelişim 24. haftada tamamlanır. 25. haftadan itibaren bebek

annesinin sesini duyabilmektedir 27. haftada ise annesinin sesi

dışında dışarıdan gelen seslere ve hatta babasının sesini

bile duyup tepki verebilir. Ancak hem içinde bulunduğu ortam

hem de bebeği içinde bulunduğu amniyotik sıvının olumsuz

etkilerinden koruyan kremsi tabaka olan verniksin kulaklarını

tıkaması nedeni ile sesleri büyük bir olasılıkla boğuk

olarak duymaktadır.Bebeğin seslere verdiği tepkiler de değişkendir. Ani kapı

çarpması ya da benzeri şiddetli bir ses bebeğin anne

karnında aniden sıçramasına neden olabilir. Benzer şekilde 5

saniye süre ile anne karnına uygulanan yüksek frekanslı bir

ses bebeğin hem kalp atım hızında hem de genel

hareketliliğinde 1 saate kadar varan artmaya neden olur.Öte yandan reaktif duymaadı verilen durum biraz daha

farklıdır. Burada işitme kulaktaki kemikler yardımı ile

değil ses dalgalarını cilt ve kemikte yarattığı

titreşimler yardımı ile gerçekleşir. Anne karnındaki

bebeklerin 16. gebelik haftasından yani işitme sisteminin tam

olarak gelişimini tamamlamasından 8 hafta öncesinden itibaren

ultrasonda seslere yanıt vermesinin açıklaması bu şekilde

yapılmaktadır.Doğumdan sonra bebeğin annesinin sesine olumlu tepki vermesi ve

genelde annesinin sesini duyduğunda sakinleşmesi rahim içi

yaşamda aşina olduğu ve en iyi bildiği sese verdiği

tepkidir.



Görme



Anne karnındaki yaşam sırasında en son gelişen duyu sistemi

görmedir. Bebeğin göz kapakları 26. haftaya kadar

kapalıdır. Bu sire içinde görmeden sorumlu temel birim olan

retina gelişimini tamamlar. Yirmi altıncı hafta civarında

bebek gözlerini açmaya başlar ve göz kırpabilir. Doğumdan

hemen sonra bebek yaklaşık 30 santimetre uzaklığa kadar net

bir şekilde görebilir. Bu mesafe emzirme sırasında anne ile

bebeğin yüzü arasındaki yaklaşık uzaklıktır.Anne karnındaki bir bebeğin görme işlevini test etmek

olanaksızdır. Ancak erken doğan bebeklerde yapılan

incelemeler 28 -34 haftalar arasında doğan bebekler

incelendiğinde bu bebeklerin objeleri yatay ve düşey düzlemde

31-32. haftadan itibaren takip edebildiklerini göstermektedir.

33-34. haftada ise bu takip yeteneği zamanında doğmuş bir

ebeğinki ile aynıdır.Bebeğin gözleri 26. haftaya kadar kapalı olmakla birlikte

anneadayının karnı üzerine uygulanan güçlü bir ışık

kaynağına kalp atışlarında bir hızlanma ile yanıt verir.

Gerçekte rahim içi mutlak karanlık değildir. Tıpkı sesleri

geçirdiği gibi ışığıda geçirmektedir. Ancak bu

geçirgenlik ses ile kıyaslandığında çok daha azdır. Buna

rağmen bebek gündüz ile geceyi rahatlıkla ayırt edebilir.Tek yumurta ikizleri 26-27. haftadan itibaren anne karnında

birbirlerini görebilirler, birbirlerine dokunabilirler va hatta

el ele tutuşabilirler.33. haftadan itibaren bebeklerin göz bebekleri ışığa tepki

vererek büyüyebilir ya da küçülebilir.[/b]



Kaynak: Dr.Alper Mumcu