İyi bir tüp bebek merkezi nasıl anlaşılır?

[bluemoon24]

İyi bir tüp bebek merkezi nasıl anlaşılır?



[/b]



Günümüzün bilinçli

tüketicisi için, para ödediği ürünün kalitesi ve

karşılığında aldığı hizmet son derece büyük önem

taşımaktadır. Söz edilen ürün örneğin bir otomobil

olduğunda, tüketici konu ile ilgili basında yer alan

bilgileri, yorumları ve işin uzmanlarının önerilerini

okuyarak hangi markayı tercih edeceğine bir deneme sürüşüne

dahi gerek kalmadan karar verebilir. Peki konu tüp bebek merkezi

olduğunda son kullanıcı yani hasta hangi merkezin daha iyi,

daha güvenilir ve daha başarılı olduğuna nasıl karar

verecek?



Ne yazık ki bu konuda dünyada da belirlenmiş standartlar

mevcut değildir. Hastalar arasında bir merkezin ne derecede

başarılı olduğu orada tedavi olup çocuk sahibi olan

tanıdıkları çiftlerin verdikleri bilgi ile sınırlı

kalmaktadır. Hastalara göre başarıyı belirleyen en önemli

faktör o merkeze ait gebelik oranlarıdır. Oysa bu oranlar

gerçeği tam anlamıyla yansıtmaktan çok uzaktadır.Günümüzde tüp bebek

uygulamalarının kalitesi ile ilgili hangi standartlar

kullanılmakta?



Pek çok ülke yardımcı üreme teknikleri uygulamalarının

sonuçları ile ilgili olarak kendi ulusal veri bankalarını

oluşturmuş durumdadır ve her merkez yıllık sonuçlarını bu

bankalara bildirmek zorundadır. Yine çok az da olsa Avrupa

Üreme ve Embryoloji Cemiyeti gibi uluslararası bilimsel

kuruluşların belirledikleri ve yayınladıkları kılavuzlarda

bazı standartlar oluşturulmaya çalışılsa da bu konuda çok

fazla yol alındığı söylenemez.Başarının en önemli belirtisi olarak görülen gebelik

oranları aslında tam anlamıyla gerçeği yansıtamıyabilir.

Örneğin %15 gibi bir gebelik oranı ile çalışan bir merkezi

başarısız olarak nitelendirmek mümkündür. Ancak eğer bu

merkezde tedavi edilen hastalar ileri yaş grubunda, tedaviye iyi

yanıt vermesi beklenmeyen, daha önce başka merkezlerde

defalarca tedaviye alınan fakat başarılı olunamayan

hastalardan oluşmaktaysa %15'lik bir başarı oranı mükemmel

olarak değerlendirilebilir. Benzer şekilde gebelik oranlarını

%70 olarak açıklayan bir merkez hemen dikkat çekecektir. Ancak

burada tedavi edilen hasta grubu tedaviye çok iyi yanıt veren,

hatta belki tüp bebek uygulamasına gerek kalmadan çok daha

basit yöntemler ile çocuk sahibi olabilecek çiftlerden

oluşuyor ise bu merkeze çok başarılı demek mümkün müdür?

Dahası böyle bir merkez sözü edilen gebelik oranlarına

ulaşabilmek için başarı şansı düşük hastaları tedaviye

almamak durumundayken böyle bir yaklaşım tıp ahlakına uygun

kabul edilebilir mi ve bu merkez kaliteli hizmet üretiyor

denilebilir mi? Dahası Tüp bebek uygulamalarında gebelik

oranları manipülasyona son derece uygun verilerdir. Aynı hasta

grubu ve sonuçlar ile birbirinden çok farklı başarı

oranları verilebilir ve istatistiksel açıdan bu oranların

hepsi de doğru ve gerçektir. Aşağıdaki tabloya

bakıldığında bu durum çok net bir şekilde anlaşılabilir.

Örneğin transfer yapılan hasta başına pozitif gebelik testi

kriter olarak alındığında başarı %32.3 iken tedaviye

başlayan hasta başına canlı doğum oranına göz

atıldığında başarının %17.5 olduğunu görebiliriz. Peki

klinikler bu değerlerden hangisini ya da hangilerini kendi

oranları olarak ilan etmektedirler. Bu tablodan çıkan sonuç

tek başına gebelik oranının kliniğin kalitesi hakkında

yeterli bilgi vermekten uzak olduğudur.







Tüp bebek ve gebelik

denildiğinde hemen akla gelen konulardan biri de çoğul

gebeliklerdir. Geçmişten beri çoğul gebelikler insanların

ilgisini çekmiş, sempatisini toplamıştır. Bundan yirmibeş

yıl önce ikiz,üçüz doğumların sayısı son derece düşük

iken tüp bebek ve mikroenjeksiyon tedavilerinin yaygın olarak

kullanılmaya başlanması çok daha fazla sayıda çoğul

gebeliğin yaşanmasına neden olmuş hatta toplumu beşiz

bebekler ile tanıştırmıştır. Bu ilginç durum medyada da

kendine yer bulmuş, gazete sayfaları ve televizyon programları

üçüz, dördüz doğum haberlerine sıkça yer verir hale

gelmiştir. Hatta nadir de olsa beşiz doğumlar

gerçekleştiğinde medya bunu neredeyse özenilecek bir durum

olarak işlemiştir. Bunun sonucunda hastalar tedavi sonrası tek

ya da ikiz bebek beklediklerini öğrendiklerinde hayal

kırıklığı yaşar hale gelmiştir. Oysa gerçekler

görünenden çok daha farklıdır. Çoğul gebelikler, hele üç

ya da daha fazla bebeğin olduğu gebelikler tüp bebek

tedavilerinin en önemli komplikasyonlarındandır. Bu tür

gebeliklerde hem gebeliğin seyrinde problem yaşanma

olasılığı artar hem de erken doğum riski çok yüksek

olduğundan doğum sonrası tüm bebeklerin kaybedilme riski

oldukça fazladır. Tüp bebek tedavilerinde asıl amaç tek ve

sağlıklı bir bebeğin doğumunu sağlamaktır. Oysa pek çok

tüp bebek merkezi hastaların bu konudaki hassasiyetini

kullanıp hamile kalma olasılığı çok yüksek olan hastalarda

bile olabildiğince çok sayıda embryo transfer ederek popülist

bir yaklaşım izlemektedir. Günümüzde gelişmiş ülkelerde

transfer edilecek embryo sayısı yasalarla sınırlanmış,

hatta tedaviye çok iyi yanıt vereceği öngörülen hastalarda

bir ya da en fazla iki embryonun transferine izin verilir hale

gelmiştir.Görüldüğü gibi ne gebelik oranı ne de hamile kalan

hastalardaki bebek sayısı bir merkezi değerlendirmek için

yeterli değildir. O halde bir merkezin kalitesini nasıl

değerlendirebiliriz? Eğer sunulan ürün, bedeli ne olursa

olsun bir bebek ise, o merkeze ait gebelik oranları gerçeği

tam olarak yansıtmasa bile başarının göstergesi olarak

değerlendirilebilir. Ancak tüp bebek merkezlerinde sunulan

ürün, geçekte bir hizmettir. Bu hizmet kısırlık sorunu

yaşayan bir çifte sorunun üstesinden gelmede yardımcı olmak

ve bunu gerçekleştirirken başarılı olunsa da olunmasa da

mümkün olan en kaliteli hizmeti sunmaktır. Bu nedenle tüp

bebek merkezlerinin başarısını değerlendirmede gebelik

oranlarından daha önemli olan konu hasta tatmini ve

memnuniyetidir.Tatmin olmuş ve memnun bir hasta, durumu ve bunun tedavi

yolları hakkında bilgilendirilmiş, kendisine en uygun

yöntemler önerilmiş ve eğer tedavi uygulanacak ise dünya

standartlarında o an için mümkün olan en üst düzey tıbbi

hizmetin sunulduğu hastadır. Tedavi sonrası hamile kalıp

çocuk sahibi olan bir hasta aldığı tedavi ve hizmetten memnun

olmayabileceği gibi, tedavisi başarısız olan bir çift, daha

önceden bilgilendirildiği ve şansının ne olduğu

anlatıldığı için merkezden son derece memnun bir şekilde

ayrılabilir. Ciddi merkezler dönem dönem anketler uygulayarak

hasta memnuniyetini saptamak ve geliştirmek için çaba sarf

etmektedirler.Bir merkezin kalitesinden ve başarısından söz ederken

hastanın görmediği ve bilmediği pek çok faktör göz önüne

alınmalıdır. Başarının belki de en önemli anahtarı

laboratuvardır. Laboratuvarda kullanılan yöntem ve ekipmanın

kalitesi gebelik sonuçlarını direk olarak etkiler. Ancak o an

için dünyada kabul edilen en son teknolojiye sahip ekipman tek

başına yeterli değildir. Önceden öngörülemeyen nedenlere

yönelik önlemler alınmış olmalı, laboratuvarda her türlü

ekipmanın mutlaka bir yedeği bulunmalıdır. Tüp bebek

uygulamalarında laboratuvarda gelişen embryo son derece

hassastır. Embryonun içinde tutulduğu inkübatörlerdeki hava

ve nem oranları, laboratuvar içindeki kontrollü hava

akımları, personelin kıyafeti ve en önemlisi personelin

deneyimi son derece önemlidir. Eğer laboratuvarın bir

jenaratörü yoksa ya da olsa bile çalışıp çalışmadığı

kontrol edilmiyorsa olası bir elektrik kesintisinde bütün

embryolar canlılığını yitirecektir. Embryoloarın vücut

dışında canlılığını korumaları için içinde

bekletildikleri medium adı verilen sıvılar arasındaki marka

farkları dahi gebelik sonuçları üzerinde etkiye sahiptir.

Çoğu hastanın farkında olmadığı bu ayrıntılar gebelik

sonuçları benzer olsa bile merkezler arasındaki kalite

farkını belirler.Bir tüp bebek merkezinin kalitesini çalışanları sağlar. Bu

nedenle doktorundan hasta bakıcısına kadar tüm personel

yaptığı işin öneminin bilincinde olmalıdır. Merkezin

görünen kalitesinin yanı sıra bilimsel kalitesinden söz

etmek de gerekir. Bilimsel kalite o merkezin bilimsel

çevrelerdeki aktiviteleri ile değerlendirilebilir.

Uluslararası toplantılarda sunulan tebliğler ve A grubu

bilimsel dergilerde yayınlanan makalelerin sayısı o merkezin

bilimsel saygınlığının belirleyicisidir.







Her konuda olduğu gibi tüp bebek uygulamaları açısından da

uluslararası kalite standartlarını belirlemek gereklidir. Bu

konuda günümüzdeki kalite standardı ISO 9001'dir. Avrupa da

çok az hastane ve tüp bebek merkezi ISO 9001 standardı almış

ya da almak üzere başvuruda bulunmuştur. Ülkemizde de durum

çok farklı değildir. Türkiye'de ISO standardına sahip

hastane sayısı bir ikiyi geçmemektedir.







Görüldüğü gibi konu sağlık hele de tüp bebek olunca

başarıyı ve kaliteyi sadece gebelik oranlarına endekslemek

olası değildir. Gebelik gibi pek çok faktörün etkisi

altında olan bir durum söz konusu olduğunda her faktörün tek

tek değerlendirilmesi gerekir. Rant kaygısıyla süpermarket

gibi arka arkaya pek çok tüp bebek merkezinin açıldığı

ülkemizde sadece İstanbul'da 20'nin üzerinde merkez

bulunmaktadır ve bunların çoğunun temel standartları

karşıladığı bile şüphelidir. Hastaların merkez tercihi

yaparken sadece fiyat ucuzluğu ya da kulaktan dolma başarı

bilgilerine itibar etmemeleri uzun dönemde kendi yararlarına

olacaktır.



Kaynak: Dr.Alper Mumcu