Fince ve Türkçe arasındaki benzerlikler

[bluemoon24]

Üç yıldır yaşadığım Finlandiya'da, bu ülkenin diğer Avrupa dillerinden hayli farklı olan dili Finceyi biraz öğrenme fırsatım oldu. Daha da fazla öğrenmek isterdim ama çalışma saatlerim Fince kurslarına katılmama müsaade etmedi.



Burada yazılanları eminim ki dil uzmanları burada yazdığımdan çok daha iyi biliyorlardır, ben yalnızca izlenimlerimi paylaşmak istiyorum. Bunu yazmadan önce, benden önce böyle bir şeyi yazan var mı diye bir Google taraması yaptım. Karşıma çıkan sayfada, kullanıcının bir Türkçe-Fince sözlüğü tarayarak birbirine benzeştiğini düşündüğü kelimelerin bir listesi vardı. Bu listede mesela Türkçe aralık ayının adıyla Fincesi joulukuu (ki yanlış yazılmış) kelimesinin bağlantılı olduğu iddia edilmiş. Fincedeki bu kelime Joulu (Noel) ve kuu (ay) kelimelerinin birleşmesinden oluşmuştur, bizdeki aralık ayının adıyla bir bağlantısı yoktur. Zaten aralık ayına 1945 yılından önce kânunuevvel veya birinci kânun demekteydik. Bunun gibi yanlışlar yapmaktan kaçınıyorum ve kelimelerin benzerliğine değil de, benzeşen kurallara değinmek istiyorum.



Ekler



Eklerin arasında benzerlik olmasa da, ilke olarak Fincede ismin halleri ve fillerin çekimi, dilimizdeki gibi eklerle karşılanıyor. Mesela Ankara'da, Ankara'dan ve Ankara'ya kelimeleri sırasıyla Ankarassa, Ankarasta ve Ankaraan olarak çevirilebilir. Örneklerden görüldüğü gibi kesme işareti kullanmıyorlar. İsmin -i hali (Ankara'yı) ise daha karmaşık.



Herhangi bir fiilin çekimi de, kişilere göre değişen eklerle yapılıyor. Böylelikle, Türkçedeki gibi, cümlenin yükleminden öznesi tahmin edilebileceği için, özne gizlenebiliyor. Yani nasıl Ben geliyorum yerine yalnızca Geliyorum diyebiliyorsak, Fincede de Minä menen yerine yalnızca Menen denebilir.



Ünlü uyumu (vokaaliharmonia)



Fincede de bizim dilimizdeki ünlü uyumu, değişik bir şekilde bulunuyor. Fincedeki ünlü harfler, a, ä, e, i, u, y (bizdeki ü), o ve ö şeklindedir. Bunlardan yalnızca a, u, o, e ve i, veya ä, y, ö, e ve i kümelerinden biri bir kelimede bulunabilir (e ve i her iki kümede de var). Bu durum dilimizdeki büyük ünlü uyumuna benziyor. Yine bizdeki gibi, kelimenin sonuna gelen ek(ler) bu kuralı izler, ve yine, yabancı dillerden alınan kelimeler ile birleşik kelimeler bu kurala istisna oluşturabilirler.



Ses değişimleri



Kelimenin sonuna gelen ekin ünlü uyumuna uyduğunu belirtmiştim. Bunun yanı sıra, gelen ek de kelimenin son hecesinde ses değişikliklerine neden olabilir. Mesela, yukarıda açıkladığım -ssa ekini Helsinki kelimesine eklersek: Öncelikle bu ek, ünlü uyumu nedeniyle -ssä haline dönüşür. Ayrıca, sonuna bu tür bir ek geldiğinde, kelimenin sonundaki -nk- harfleri, -ng- haline dönüşür. Bu durumda kelimenin son hali, Helsingissä olur.



İstisnası bol olan bu kurallara göre bazı harfler kaybolabilir, ikilenebilir, yumuşayabilir ya da sertleşebilir. Bu durum bizim dilimizdeki ünsüzlerin sertleşmesi ve yumuşaması olaylarına benziyor. Yalnız, Fincede değişen yalnızca en sondaki ünsüz harf olmuyor, son hecenin herhangi bir harfi, kurala göre, ekten etkilenebiliyor.