Johannes Kepler

[bluemoon24]

1571 yılında Württembergde doğan Johannes Keplerin babası yoksul bir paralı asker,annesi ise bir hancının kızıydı.





3 yaşında iken yakalandığı çiçek hastalığı nedeniyle gözleri ve elleri zayıf kalmıştı.





Zaten doğduğundan itibaren sağlığı bozuktu.





Buna rağmen üstün bir zekaya sahipti.





Württemberg dükünün yardımıyla Tübingen Üniversitesini 1588 yılında bitirdi.





1591 yılında aynı üniversitede lisansüstü çalışmasını tamamladı.





Hocası,Kopernikin günmerkezli sistemini savunan az sayıdaki bilim adamlarından biriydi.





Kepler de aynı görüşü benimsedi.





1595 yılında gittiği Grazda evrenin yapısına ilişkin araştırmalarına başladı.



Kepler,Platoncu felsefenin ve Pythagorasçı matematiğin etkisindeydi.





Bu nedenle evrende var olduğuna inandığı matematiksel uyumu ortaya çıkarmak istiyordu.





Bu amaçla Platon cisimleri olarak adlandırılan beş adet düzgün çokyüzlüden yararlanmayı düşündü.





Eski Yunanlılar uzayda yalnızca bu beş düzgün çok yüzlünün var olabileceğini kanıtlamışlardı.





Beş düzgün çok yüzlü denilen olgu kısaca şöyledir:





1-Dörtyüzlü,yani yüzleri dört eşkenar üçgen olan piramit.





2-Küp.





3-Sekizyüzlü,yani 8 eşkenar üçgen.





4-Onikiyüzlü,yani 12 düzgün beşgen.





5-Yirmiyüzlü,yani 20 eşkenar üçgen.





Bu çokyüzlüler,köşelerinden geçen birer küre içine yerleşebilirler.





Ayrıca bunların içine,yüzlerine orta noktalarından teğet olacak biçimde,birer küre konabilir.





Kopernikin sistemi her biri bir küre üzerinde dolanan altı gezegen içeriyordu.





Kepler ise,bu altı gezegenin üzerinde dolandığı kürelerin,aralarında beş Platon cismi bulunacak biçimde iç içe yerleşmiş durumda olduklarını öne sürdü.





Bu görüş, 1596 tarihli ilk yapıtı olan Evrenin Gizlerini İçeren Matematiksel Araştırmaların Habercisi adlı kitabının ana konusunu oluşturdu.



Kepler,bu yapıtını o dönemin tanınmış bilim adamlarına,bu arada imparatorluk matematikçisi olan Tycho Braheye de gönderdi.





Tycho Brahe,Keplerin Kopernikçi görüşlerini benimsememişti.





Ama onun astronomi ve matematik bilgisinden yararlanmak istedi.





Kepleri Prag yakınlarında olan gözlemevine çağırdı.





O yıllarda Grazdaki protestanların kenti terk etmesi isteniyordu.





Bunun üzerine Kepler 1600 yılında Tycho Brahenin yanına gitti ve onun asistanı oldu.





Tycho Brahe ertesi yıl ölünce Kutsal Roma-Germen imparatoru II.Rudolf,Kepleri imparatorluk matematikçiliğine atadı.





1601 yılında yazdığı Astrolojinin Güvenilir Temelleri adlı kitabında yıldızların insan yaşamını yönlendirdiği inancı reddetti.





Buna karşılık evren ile insan arasında belirli bir uyum olduğuna inanıyordu.



Kepler,çok ender oluşan Mars,Jupiter ve Satürnün birlikte kavuşma konumuna gelmelerini inceleme fırsatını bulmuştu.





Bu gözlemini yaparken Ekim 1604 tarihinde bu gezegenlerin yakınında ortaya çıkan bir süpernovayı 17 ay boyunca izledi.





O güne değin değişmez ve kusursuz olarak kabul edilen yıldızlar dünyasında böyle bir süpernova olayı,evrende değişimler olabileceğinin bir kanıtıydı.





Kepler bu olayı kapsayan gözlemlerini 1606 yılında Yalancı Takımyıldızının Ayağındaki Yeni Yıldız adıyla yayımladı.





Aslında Keplerin gözlem evindeki görevi Marsı incelemekti.





Ancak daha önce ışığın atmosferde kırılma olgusunu incelemek istiyordu.





Dış uzaydaki gökcisimlerinden gelen ışık ışınlarının atmosfere girdiklerinde nasıl kırıldığı konusundaki araştırmalarının sonuçlarını Astronomideki Optik Konularının İncelenmesi Konusunda Vitellioya Ek başlığı ile 1604 yılında yayımladı.





Vitellio,optik konusunda önemli araştırmalar yapmış ve yayımlamış bir bilim adamıydı.





Ancak Kepler bu kitabında Vitellionun yapıtına ek yapmanın çok ötesinde bir başarı sergilemiş oluyordu.





İnsan gözünün yapısı ve çalışması hakkında sonraki yıllarda gerçekleşecek olan bütün araştırmalara temel oluşturacak katkılarda bulunmuştu.





Nitekim ışık yayan bir cisimden her doğrultuda ışınlar çıktığını,ancak bunlardan sadece gözbebeğine düşenlerin gözün içine girdiğini anlamıştı.





Bu ışınların tabanı gözbebeği olan bir koni oluşturduğunu öne sürmüş,normal bir gözde bu ışınların kırılarak ağtabaka üzerindeki bir noktada birleştiklerini öne sürmüştü.





Normal olmayan bir gözde ışınlar ağtabakanın önünde ya da arkasında birleşirler.





Gerçi gözlük Keplerden önce de kullanılıyordu.





Ama bu kıvrımlı camların düzgün görmeyi nasıl sağladığını ilk açıklayan kendisi olmuştu.



Teleskopun keşfi Galilei tarafından açıklanınca Kepler bu aletin optik çalışma ilkelerini açıklayan bir kitap yazdı.





Bu kitabın bir kopyasını 1610 yılında Galileiye gönderdi.Ancak Galilei bu yapıtı görmezden geldi.





Keplerin asıl çığır açıcı kitabı 1609 yılında kaleme aldığı Yeni Astronomi oldu.





Bu kitabında Marsın yörüngesinin eliptik olduğunu ortaya koydu.





Aynı zamanda 1596 yılında öne sürdüğü düzgün çokyüzlülere dayandırdığı modelin gezegenler arasındaki uzaklıkları açıklamadığını kavramış oluyordu.





Tycho Brahe teleskop öncesi dönemin en büyük gözlemcisi idi ve yapmış olduğu gözlem sonuçlarını Keplere bırakmıştı.





Kepler bu sonuçlar üzerinde yıllarca çalıştı.





Eski çağlardan beri gezegenlerin dairesel yörüngeler üzerinde dolandıklarına inanılıyordu.





Bunun nedeni ise gökcisimlerinin yetkin kabul edilmesi,dolayısı ile yörüngelerinin de yine yetkin bir geometrik şekil olan daire olması gerekeceği idi.





Ama Kopernik Yerin de bir gezegen olduğunu ve hiç te yetkin bir gök cismi olmadığını göstermişti.





Kepler, Tycho Brahenin gözlem sonuçlarını dairelerden oluşan,ayrıca düşünebildiği diğer yörünge biçimlerine uydurmaya çalıştı.Ancak başaramadı.





Böylece dairesel olmayan yörüngeleri ele aldı ve doğru sonuca ulaştı.





Mars,odaklarından birinde Güneş bulunan eliptik bir yörüngede dolanıyordu.



Yörüngelerin sadece dairesel olabileceği inancı,hareketin de düzgün olması gereğini içerir.





Başka bir deyişle, gökcisimleri yörünge üzerinde eşit zaman aralıklarında eşit uzunlukta yaylar boyunca yol alıyor olmalıydılar.





Ancak,böyle bir düzgün hareket eliptik yörüngeler için söz konusu olamaz.





Nitekim,Kepler,gezegenlerin hareketlerinde değişik türden bir düzgünlük olduğunu belirledi.





Gezegenler yörüngede dolanırken eşit zaman aralıklarında eşit yol almıyordu.





Ama gezegeni Güneşe birleştiren doğru parçası eşit zaman aralıklarında eşit alanlar tarıyordu.





İşte Keplerin Yeni Astronomi kitabında ortaya koyduğu yörüngelerin eliptik olması ve eşit alanların taranması,Keplerin 1. ve 2. yasalarıdır.



Kepler 1619 yılında Dünyanın Uyumu kitabını yayımladı.





Kitabın büyük bir bölümü mistik görüşlerden oluşsa da üçüncü yasayı içeriyordu.





Gezegenlerin Güneşe olan ortalama uzaklıklarının üçüncü kuvveti,yörüngedeki dolanma sürelerinin karesiyle orantılıdır.





Keplerin bu üç yasası I.Newtonun evrensel kütleçekimi yasasını bulmasında yardımcı olmuştur.





1611 yılında yayımladığı Kırılma kitabı, Galileinin bir yakınsak mercek ile bir ıraksak mercekten oluşan teleskobuna oranla büyütme gücü çok daha yüksek olan ve iki yakınsak mercekten oluşan bir teleskopu anlatıyordu.



1611 yılında II.Rudolf,kardeşi tarafından tahttan çekilmeye zorlandı.Bunun üzerine Kepler Pragdan ayrıldı.





Yeni imparator da kendisini imparatorluk matematikçisi olarak atadı ama o,Linze yerleşti.





Linzde kaldığı 14 yıl içinde Harmonice Mundi ve Epitome Astronomiae Copernicanae (Kopernik Astronomisinin Özeti) adlı kitaplar ile Rudof Cetvellerini yayımladı.





Epitomede hem kendisinin hem de Galileinin gerçekleştirdiği buluşları sergiler.Kopernikin görüşlerini savunur.





1. ve 2. yasaları Marstan başka gezegenler ve Ay için,3.yasası gezegenlerin yanısıra Jupiterin dört uydusu için de geçerliliğini saptar.





Rudof Cetvelleri temel olarak Tycho Brahenin gözlem sonuçlarına dayanır.





Tycho Brahenin incelemiş olduğu 777 yıldıza Kepler 228 yıldız daha eklemiştir.





Bu yıldızların konumu birkaç açı dakikası doğrulukla belirlenmiştir.





Kitap,gezegenlere ve bunların konumlarının saptanmasına ilişkin cetvelleri de içerir.





Kepler bu yapıtında ışığın atmosferde kırılmasını da hesaba katmış ve yıldızların konumunda gerekli düzeltmeleri yapmıştır.





Ayrıca logaritma cetvelleri de eklemiştir.





Aya düşsel bir yolculuğu anlatan ve bilimkurgu türünün ilk örneği sayılan Düş adlı bir romanı da vardır.



Kepler Linzde yaşarken Katolikliğe dönmeye zorlanan ve ağır vergiler altında ezilen köylüler 1626 yılında isyan ederek kenti kuşattı.





Kepler kenti terk etti.





1618-1648 yılları arasında süren Otuz Yıl Savaşları sırasında 1628de Zagana giderek bir basımevi kurdu.





1630 yılında ailesini geride bırakarak Avusturyaya Regenburg kentine gitti.





Amacı burada bırakmış olduğu parasının gelirini almaktı.





Ancak ateşli bir hastalık sonucu öldü.





Otuz Yıl Savaşlarının çalkantıları içinde mezarı kayboldu.